Morgunblaðið - 11.03.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
EIR einstaklingar sem
hafa bæði íslenskan
og sænskan ríkisborg-
ararétt munu fá sér-
staka undanþágu frá
sænskum nafnalögum samkvæmt
nýrri reglugerð sem Berit
Andnor, samstarfsráðherra Sví-
þjóðar, og Siv Friðleifsdóttir,
samstarfsráðherra Íslands, ræddu
í gær. Mikill hljómgrunnur er
meðal ráðamanna á Norðurlönd-
um um að ryðja úr vegi þeim
landamærahindrunum sem enn
ríkja milli Norðurlandaþjóðanna
þrátt fyrir þá fjölmörgu sam-
starfssamninga sem í gildi eru.
Sænsk nafnalög stríða til að
mynda gegn íslenskri nafnahefð.
Hefur þetta meðal annars leitt til
þess að erfiðleikar hafa komið upp
við að fá rétta skráningu íslenskra
nafna í Svíþjóð fyrir þau börn sem
hafa bæði sænskan og íslenskan
ríkisborgararétt. Svíar telja að
með reglugerð um undanþágu Ís-
lendinga frá sænskum nafnalög-
um sé þar með fundin frambúð-
arlausn á vandanum.
„Við komumst að samkomulagi
í dag og erum mjög ánægðar.
Þetta er skref í áttina til þess að
ryðja úr vegi þeim landamæra-
hindrunum sem standa milli
Norðurlandaþjóðanna. Við erum
að undirbúa tillögu fyrir vorið
sem gerir þeim sem hafa tvöfalt
ríkisfang kleift að halda íslensk-
um nöfnum sínum. Það stendur
þeim til boða án nokkurs kostn-
aðar og verður afgreitt fljótt og
örugglega. Við höfum vitað af
þessu vandamáli í nokkur ár en
enginn hefur beitt sér fyrir lag-
færingum. Því ákváðum við Siv að
taka þetta mál föstum tökum nú
og höfum komist að samkomu-
lagi,“ sagði Berit. Hún sagði þetta
aðeins fyrsta skrefið í að ryðja
landamærahindrunum úr vegi.
„Við höfum einnig hug á að til
dæmis hjálpa námsmönnum til að
fá námið sitt viðurkennt innan
Norðurlanda.“
Margt auðleysanlegt
en annað flóknara
Siv tók í sama streng og sagði
Íslendinga og Svía samhuga um
að ryðja hindrunum úr vegi þegar
fólk flyst á milli Norðurlanda-
þjóða.
„Í Svíþjóð gilda lög um að börn
skuli fá eftirnafn móður eða föður
í stað skírnarnafns föður eða
móður. Þetta hafa íslenskir for-
eldrar ekki viljað sætta sig við.
Nýja reglugerðin þýðir að fólk í
þessari stöðu getur sótt um und-
anþágu og þá fá börnin að halda
sínu nafni. Þetta er mjög góð
lausn að mínu mati. Ef það hefði
átt að breyta lögum í Svíþjóð
hefði það tekið gífurlegan tíma og
því er ég mjög ánægð með að
breyta þessu með reglugerð. Mér
skilst að þetta verði komið í lag í
vor,“ sagði Siv.
Svíar fara nú með formennsku í
Norrænu ráðherranefndinni en
Ísland tekur við formennsku um
áramótin og hefur Siv fullan hug á
að halda því starfi sem Svíar hafa
byggt upp áfram. „Samstarfsráð-
herrann er mjög áhugasöm um
þetta samstarf og vill leysa þau
mál sem koma upp á milli landa.
Margt er hægt að leysa með
sæmilega auðveldum hætti en
annað er miklu flóknara,“ sagði
Siv og benti þar á skattam
Svíar leggja nú mikla á
að sýnilegur árangur nái
áttunni gegn landamæra
um og hafa ráðið Poul
fyrrverandi forsætis
Dana, til þess að fylgja
Meðal málefna sem Po
fyrir er að auðvelda b
færslur milli landa, ger
um eftirlaun og námslán
ari, létta á kröfum um
ásamt því að samræma k
milli Norðurlandaþjóðann
hvern hátt.
Samstarfsráðherrar komast að samkomulag
Ryðja landam
hindrunum ú
Samstarfsráðherrarnir Siv Friðleifsdóttir og Berit Andnor glugg
Nafnalög í Svíþjóð gera
ráð fyrir að börn fái
annaðhvort föðurnafn
móður eða föður. Börn
sem hafa bæði íslensk-
an og sænskan ríkis-
borgararétt geta nú
haldið nöfnum sínum
með nýrri reglugerð.
Hefur því fengist lausn
á nafnavanda margra
Íslendinga í Svíþjóð.
BERIT, sem einnig er félagsmálaráðherra, hefur
mikinn áhuga á Barnahúsi og falaðist eftir að fá að
skoða það hér á landi. „Mér finnst þetta mjög
áhugavert. Íslendingar hafa fundið upp aðferð til
að rannsaka ofbeldi á börnum sem er mjög sér-
stakt og einsdæmi í Evrópu.“
Hún hitti Braga Guðbrandsson, forstjóra Barna-
verndarstofu, á ráðstefnu í Gautaborg fyrir um
tveimur
og skoð
grunn o
saka of
barnsin
megni a
mjög hr
í Svíþjó
Sænski ráðherrann hrei
Bragi Guðbrandsson, forstjóri Barnaverndarstofu, sýnir Berit
BOÐAÐ TIL
KVIKMYNDAMESSU
Stundvísi er lykillinn að musteri ag-ans,“ segir Kiddi beikon spekings-lega við son sinn Nóa þegar hann er
orðinn of seinn í skólann.
„Musteri agans,“ svarar Nói. „Það
hljómar ekki beint kósí.“
„Æ, þú veist alveg hvað ég er að
meina,“ svarar Kiddi.
Þannig ganga samskipti feðganna fyrir
sig í Nóa albínóa, sem nýverið var valin
besta norræna kvikmyndin á hátíðinni í
Gautaborg og vann einnig til verðlauna í
Frakklandi og Rotterdam.
Auðvitað er það ánægjulegt þegar ís-
lenskar kvikmyndir fá alþjóðlega viður-
kenningu. En það er sérstakt fagnaðar-
efni að ný kynslóð íslenskra kvikmynda-
leikstjóra virðist hafa stigið fram á
sjónarsviðið sem gefur góð fyrirheit með
fyrstu myndum sínum.
Dagur Kári, sem lærði í Danska kvik-
myndaskólanum, sýnir í mynd sinni Nóa
albinóa að hann hefur nú þegar mótaðan
leikstjórnarstíl og skapar í senn ljóðræna,
átakanlega og kímna frásögn af tilvistar-
kreppu ungs manns í þorpi úti á landi. Í
lofsamlegri umsögn gagnrýnanda Morg-
unblaðsins segir m.a.:
„Fagmennska Dags Kára og félaga,
ekki síst leikhópsins í heild, er það sem
skiptir sköpum. Allt alvörufólk sem vinn-
ur hvert atriði, stórt og smátt, af fáséðri
vandvirkni. Handritið og leikstjórnin óað-
finnanleg, Degi Kára tekst ætlunarverkið
fullkomlega, að skapa lágstemmda, ein-
angraða veröld með ljóslifandi mannlífs-
flóru í óljósri fortíð. Tónlistin hans hljóm-
ar undir magnaðri og áhrifaríkri kvik-
myndatöku og Dagur Kári á heiðurinn að
saumlausri klippingu ásamt Valdísi Ósk-
arsdóttur.“
Róbert Douglas er annar ungur leik-
stjóri sem vakið hefur eftirtekt, en myndir
hans Íslenski draumurinn og Maður eins
og ég hafa fengið góðar viðtökur hér
heima jafnt hjá áhorfendum sem gagnrýn-
endum. Kvikmyndir Baltasars Kormáks,
101 Reykjavík og Hafið, hafa fallið í góðan
jarðveg og Sólveig Anspach vann til verð-
launa í Cannes og fernra Sesar-verðlauna
fyrir fyrstu mynd sína, Hertu upp hugann
eða „Haut les coeurs!“. Þá er fjöldinn allur
af ungum og frambærilegum leikstjórum
með verkefni í bígerð, ýmist stuttmyndir
eða myndir í fullri lengd.
Gróskan í íslenskri kvikmyndagerð er
ekki sjálfsprottin. Það er aðeins ein leið til
að hasla sér völl sem kvikmyndagerðar-
maður og hún er að búa til kvikmyndir. Því
varðar miklu það aukna fjármagn sem lagt
hefur verið í kvikmyndagerð hérlendis, en
framlag ríkisins hefur margfaldast á und-
anförnum árum. Það hefur einnig borið
góðan ávöxt að setja fjármagn í hand-
ritaþróun, ekki aðeins vegna þess að upp úr
þeim jarðvegi spretti kvikmyndir heldur er
það dýrmæt reynsla fyrir þá handritshöf-
unda sem taka þátt í þróunarvinnunni.
Kvikmyndamiðstöð Íslands tók við af
Kvikmyndasjóði Íslands í ársbyrjun og í
kjölfarið stendur til að endurskilgreina
aðkomu og framlag ríkisins til íslenskrar
kvikmyndagerðar. Mikilvægt er að eyða
óvissu um nýtt úthlutunarkerfi hið fyrsta
og að áfram verði horft til framtíðar, þar
sem ný kynslóð er að hasla sér völl á flest-
um sviðum.
Þegar Dagur Kári tók á móti kvik-
myndaverðlaunum sænsku kirkjunnar
m.a. fyrir að þora að takast á við erfiða og
alvarlega hluti, þá kvað hann það undar-
lega tilfinningu að fá verðlaun frá kirkj-
unni og sagði: „Ég lofa að sækja messu ...
kannski bara á morgun.“
Boðað hefur verið til kvikmyndamessu og
vonandi verður aðsóknin og umgjörðin þann-
ig að hún verði gott veganesti fyrir ungt og
metnaðarfullt fólk í kvikmyndagerð.
KYNFERÐISOFBELDI OG
STARF STÍGAMÓTA
Stígamót kynnti ársskýrslu sína fyrirsíðustu helgi og vakti hún athygli og
ugg í brjóstum margra. Í skýrslunni
kemur fram að komum til samtakanna
fjölgaði fjórða árið í röð, alls leituðu 440
manns til samtakanna vegna nauðgana
og kynferðisofbeldis í fyrra. Langflestir
skjólstæðinga Stígamóta eru konur og
langflestir gerendur kynferðisofbeldis
eru karlar.
Í skýrslu Stígamóta kemur fram að
gerendur eru fleiri en þolendur. Þetta or-
sakast af því að sumir þolenda verða fyrir
fleiri en einni nauðgun, og einnig af því
að í sjö tilfellum áttu hópnauðganir sér
stað.
Hópnauðganir er ný tegund ofbeldis
sem lítið hefur orðið vart við hérlendis til
þessa. Þær konur sem oftast verða fyrir
slíkum nauðgunum eru á unglingsaldri,
eða undir tvítugu. Þetta er afar hryggi-
leg staðreynd. Reyndar bendir Rúna
Jónsdóttir, fræðslu- og kynningarfulltrúi
Stígamóta, á að börn og unglingar hafi
ólíka mynd af kynlífi í dag en var fyrir
tuttugu árum og þess vegna verði for-
varnir til að mynda að beinast að litlum
strákum og ungum mönnum.
Barátta Stígamóta og sú aðstoð sem
samtökin hafa veitt fórnarlömbum kyn-
ferðisofbeldis undanfarin ár er afar mik-
ilvæg. Fyrir aðeins örfáum árum þorðu
þeir sem urðu fyrir slíkum glæpum ekki
að leita sér hjálpar. Starf Stígamóta hef-
ur meðal annars orðið til þess að opna
umræðu um þessi mál og í ljós kemur að
konum sem leita sér hjálpar vegna brota
af þessu tagi fjölgar ár frá ári.
Í ljósi þessa hafa samtökin ákveðið að
breyta áherslum í forvarnar- og kynning-
armálum. Eftir að hafa einbeitt sér að því
að vara mögulega þolendur við ofbeldi er
stefnt að því að beina kastljósinu að þeim
sem fremja ofbeldið. Líklega er það rök-
rétt skref í ljósi þess að gerendum fjölgar
og að brotin verða stöðugt grófari.
Það er mikilvægt að umræða um þessi
alvarlegu mál nái eyrum réttra einstak-
linga. Þeir sem eru líklegir til þess að
fremja slíka glæpi verða að skilja að hér
er um grafalvarlegt refsivert athæfi að
ræða sem ekki er liðið í þessu samfélagi.
Ummæli Rúnu Jónsdóttur um að ungt
fólk hafi aðra mynd af kynlífi í dag en fyr-
ir tuttugu árum sýna að nauðsynlegt er
jafnhliða að efla umræðu um samskipti
kynjanna og kynlíf meðal ungs fólks.
Börn og unglingar þurfa að fá skilaboð
um rétt og rangt í þessum efnum, eðlilegt
og óeðlilegt. Þau þurfa að læra að um-
gangast hvert annað af virðingu.
Að sjálfsögðu er einnig mikilvægt að
samfélagið sýni glæpum af þessu tagi
ekkert umburðarlyndi. Það er vissulega
áhyggjuefni að 90% af þeim nauðgunum
sem tilkynntar voru til Stígamóta hafi
ekki verið kærðar til lögreglu. Til að upp-
ræta glæpi af þessu tagi þarf í fyrsta lagi
heilbrigðan grunn að byggja á og í öðru
lagi að taka á málum sem upp koma af
festu. Það má spyrja sig hvort brota-
mönnum á þessu sviði hafi verið sýnt of
mikið umburðarlyndi? Það þarf að taka
fast á þessum málum til þess að koma í
veg fyrir að fleiri bætist í hóp gerenda
kynferðisofbeldis í okkar litla samfélagi.