Morgunblaðið - 21.03.2003, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 21. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
N
Ú er stríðið gegn Írak hafið.
Svokallað fyrirbyggjandi stríð.
Tilraunum til að fá Íraka til að
uppfylla skýr ákvæði Örygg-
isráðs Sameinuðu þjóðanna um
afvopnun undir handleiðslu vopnaeftirlits-
manna var aldrei lokið. Bandaríkjamenn og
Bretar hafa jafnvel hafið stríð án þess að hafa
til þess gilt umboð frá SÞ. Nýr og blóðugur
kafli er að hefjast í hinni ótrúlegu sögu Banda-
ríkjamanna við Persaflóann.
Í fyrri köflum sögunnar er m.a. að finna eft-
irfarandi: Þegar um miðbik síðustu aldar
lögðu Bandaríkin grunn að afskiptum sínum
af málefnum ríkjanna við Persaflóa og drif-
krafturinn var áhuginn á hinum gríðarmiklu
olíubirgðum svæðisins. Um langt árabil var
Íran helsti bandamaður Bandaríkjamanna á
þessum slóðum en Írak tók við því hlutverki
eftir að Íranskeisara var velt af stóli 1979.
Bandaríkjamenn áttu drjúgan hlut í að byggja
Saddam Hussein upp sem hinn sterka mann í
Írak og lögðu honum til vopn í langvinnu og
blóðugu stríði við Írani. Á sama hátt og upp-
gangur talibana í Afganistan kom að stórum
hluta til vegna bandarískrar íhlutunar þar, má
segja að Saddam Hussein sé að talsverðu leyti
afurð bandarískrar utanríkisstefnu í Írak.
Stríð er versti kosturinn. Einkum þó fyrir
almenning í Írak sem verður fórnarlamb eyði-
leggingar og dauða. Íbúar Íraks hafa þegar
liðið miklar þjáningar vegna hins alþjóðlega
viðskiptabanns og harðstjórnarinnar innan-
lands. Gríðarlegur flóttamannastraumur er
yfirvofandi. Stríð er einnig versti kosturinn
hvað varðar líklega þróun mála á svæðinu og
versti kosturinn frá sjónarhóli alþjóðaréttar.
Barátta gegn hryðjuverkum verður einnig
erfiðari frá og með deginum í dag. Líklegast
er að árásin á Írak leysi úr læðingi nýja hrinu
hryðjuverka. Hvar borið verður niður og
hvernig er ómögulegt að segja en árásin á
Írak er líkleg til að magna enn ofbeldið í heim-
inum. Grafið er undan þeim leikreglum og
réttarákvæðum í samskiptum milli ríkja sem
kostað hefur mikið erfiði og tekið áratugi að
byggja upp.
Einmitt nú þegar sprengjurnar eru teknar
að falla og eyðileggingin er hafin er mikilvæg-
ara en nokkru sinni að virkja hina ótrúlega
miklu vakningu meðal almennings í þágu frið-
arbaráttu. Aldrei fyrr hafa jafnmargir safnast
um heim allan í þágu friðarins. Hinn 15. febr-
úar tóku yfir 10 milljónir manna í meira en 100
löndum og í mörg þúsund borgum og bæjum
þátt í aðgerðum til þess að krefjast frið-
samleg
ingin í l
landi ge
Bandar
stöðu v
fiskur u
unum.
Band
Tyler, s
hinn 17
dag eru
in og al
annað þ
stríð. Þ
orðin ti
legt í sö
Norð
sameig
þjóðasa
valdbei
arreglu
inlega s
úðarmá
þróuna
um að v
neyðar
eigum a
Myndum heimsban
um frið strax!
Eftir Steingrím J. Sigfússon,
Kristin Halvorsen,
Ulla Hoffmann og
Holger K. Nielsen
’ Við eigum sameiginlegrahagsmuna að gæta í sterkri al-
þjóðasamvinnu sem kemur í veg
fyrir löglausa valdbeitingu. ‘
ÞAÐ er sem betur fer ekki oft, sem
undirritaður hefir skammazt sín
fyrir að vera Íslendingur. Raunar
aldrei fyrr, heldur þvert á móti ver-
ið hreykinn af.
En nú bregður svo við að hann
má vart vatni halda vegna ótrúlegra
afglapa íslenzkra valdamanna í ut-
anríkismálum, þegar þeir fylkja liði
með hinum bardagafúsa Bush,
Bandaríkjaforseta, sem fer sínu
fram í Íraksmálinu; virðir Örygg-
isráð Sameinuðu þjóðanna að vett-
ugi og vinnur því óbætanlegt tjón,
sem þjóðir heims munu eiga eftir að
bíta úr nálinni með um langa fram-
tíð, ef það verður nokkru sinni bætt.
Það vakti að vísu mönnum hroll,
þegar þeir Davíð og Halldór lofuðu
stríðsherrunum á fundinum í Prag
stuðningi Íslands við hernaðar-
aðgerðir og rufu með því dýran eið
íslenzkrar þjóðar að eiga aldrei að-
ild að vopnaburði á aðra menn. Nú
sýna þeir að þeir eru skoðanalausir
skósveinar, sem liggja marflatir
fyrir vesturheimska valdinu. Í
Morgunblaðinu í gær, 18. þ.m., taka
þeir heilshugar undir stríðsyfirlýs-
ingu vígamannanna á Azoreyjum.
Orðalag þeirra allt utanaðlærðar
þýðingar á málafylgju Bandaríkja-
forseta. Íslenzka heybrókin í emb-
ætti utanríkisráðherra segir svo á
forsíðu Morgunblaðsins 18. marz
sl.: „ „Ég held að fundurinn á Azor-
eyjum hafi á margan hátt verið
merkilegur. Þeir [George W. Bush,
Tony Blair og Jose Maria Aznar]
lýsa yfir miklum stuðningi
antshafstengslin sem eru o
lendingum lífsnauðsynleg o
hljótum að taka undir þá yf
ingu,“ segir Halldór. „Það e
framt tekið fram mikilvægi
ná niðurstöðu í Miðausturl
milli Ísraels og Palestínu, s
tel skipta miklu máli. Þá er
að Saddam Hussein verði a
vopnast í samræmi við ályk
1441, þannig að mér finnst
urstöður þessa fundar vera
þeim hætti að við hljótum a
undir þær.“ “
Fundurinn í München 19
Skósveinarnir
Eftir Sverri
Hermannsson
„Allra leiða bar að leita áð-
ur en til vopna var gripið.
Það hefir ekki verið gert
eins og meirihluti þjóða
heims hefir krafizt.“
AÐALNIÐURSTAÐA hinnar
margfrægu auðlindanefndar var sú
að jafnræði ætti að ríkja varðandi
aðgang að þjóðarauðlindum. Sú nið-
urstaða er sjálfstæðismönnum ekki
þóknanleg vegna þess að veldi sér-
hagsmunahópanna er ógnað verði
jafnræði og réttlæti að leiðarljósi
stjórnvalda þegar miklum hags-
munum sem hið opinbera ræður yfir
er ráðstafað.
Valdamenn í Sjálfstæðisflokknum
vilja þess vegna að skýrsla auðlinda-
nefndar gleymist og verði alls ekki
höfð að leiðarljósi hvað varðar dýr-
mætustu auðlind þjóðarinnar þ.e.
fiskimiðin. Allt tal ráðamanna um að
ná sátt með þjóðinni er hljóðnað.
Sáttin var milli þeirra sjálfra og við
LÍÚ. Þetta segir auðvitað allt um
hver hugur fylgdi máli í aðdraganda
síðustu kosninga þegar ráðamenn
beggja stjórnarflokkanna gáfu mik-
ilfenglegar yfirlýsingar um að þeim
væri best treystandi til að finna leið
til þjóðarsáttar um þetta mál. Í
þessu gífurlega stóra hagsmunamáli
standa átökin um það hvort sérrétt-
indi þeirra sem nú eru í útgerð eigi
að verða grundvöllur að séreign út-
gerðarmanna á auðlindinni í framtíð-
inni eða hvort útgerðarmenn fram-
tíðarinnar geti nálgast veiðiréttinn á
markaði þar sem jafnræði og sann-
gjarnar leikreglur ríkja. Niðurstaða
Sjálfstæðisflokksinns var einkaein-
okun, lokað kerfi sérhagsmuna, at-
vinnufrelsið á að afskrifa til að þókn-
ast sérhagsmunaöflum sem ráða
stefnu flokksins.
Aðskilnaður veiða og vinnslu
En það eru fleiri mikilvæg mál
sem varða athafna- og viðskipta-
frelsi sem ekki eru leyst vegna
áhrifa frá hagsmunahópum
Sjálfstæðisflokksins.
Það að rjúfa tengslin mill
og vinnslu í sjávarútvegi er
brýnustu viðfangsefnunum
dæmi eru um að útgerðarm
reka fiskvinnslu selji sjálfum
fiskinn á mun lægra verði e
markaði. Eindregin krafa s
um aðskilnað veiða og vinns
lengi legið fyrir og einnig þ
reka fiskvinnslu án útgerða
tilkomu fiskmarkaðanna ha
irtæki sem ekki eiga kvóta
fyrir lífi sínu og tekist að lif
fyrir hrikalega mismunun s
í verðlagningu útgerða á afl
in vinnslu. Þessi árangur fis
án útgerðar er aðdáunarver
Í þágu sérhagsmuna
Eftir Jóhann
Ársælsson
„Sjávarútvegsstefna flokksins
er ljósasta dæmið um hve langt
flokkurinn getur gengið ef
hagsmunaöflin sem þrýsta á
hann eru nógu sterk.“
HVERJU ER MÓTMÆLT?
Alda mótmæla hefur risiðvíða um heim, einnig hérá landi, eftir að Bandarík-
in og bandamenn þeirra hófu
hernaðaraðgerðir gegn stjórn
Saddams Hussein í Írak í fyrri-
nótt. Það er skiljanlegt og eðli-
legt. Stríð er eitur í beinum okk-
ar flestra. Þjóðir heims þrá frið
og fólk finnur til með meðbræðr-
um sínum, jafnt óbreyttum borg-
urum sem hermönnum, sem nú
munu þurfa að upplifa hörmung-
ar stríðsins í Írak.
Í mótmælagöngum og á fund-
um víða um lönd hefur reiði mót-
mælenda beinzt að Bandaríkjun-
um. Mótmælin endurspegla án
vafa almenningsálitið í mörgum
ríkjum. Það er vissulega
áhyggjuefni fyrir bandarísk
stjórnvöld að sú samúð og sam-
staða með málstað þeirra, sem
ríkti eftir hryðjuverkaárásirnar
11. september 2001, skuli nú fara
þverrandi.
Það hreyfir auðvitað við huga
fólks, þegar við blasir að sak-
lausir borgarar, ekki sízt börn,
verði fyrir barðinu á hernaðar-
aðgerðum. Myndir af særðum
börnum á sjúkrahúsi í Bagdad
ganga fólki að hjarta, ekki sízt
börnum, sem ekki skilja hvers
vegna jafnöldrum þeirra í fjar-
lægu landi er búið slíkt hlut-
skipti. Það er engin furða að fólk
finni sig knúið til að mótmæla,
þegar slíkar myndir sjást á sjón-
varpsskjánum.
Það er hins vegar ástæða til að
staldra við og velta fyrir sér við
hvað er hér að eiga. Við vitum öll,
að Saddam Hussein hefur unnið
ólýsanleg grimmdarverk á eigin
þegnum; körlum, konum og
börnum. Af hverju var þeim ekki
mótmælt í sama mæli? Sennilega
vegna þess að í slíkum tilfellum
hefur Írak verið lokað land;
fréttamönnum hefur ekki verið
boðið inn í pyntingaklefana eða í
þorpin, sem lögð voru í rúst og
íbúarnir drepnir með hryllileg-
um hætti með efnavopnum. Þeim
hefur ekki verið boðið að hitta
börnin, sem misstu foreldra sína
í hreinsunaraðgerðum og of-
sóknum Saddams.
Því miður komast margir ein-
ræðisherrar upp með að þegja
staðreyndirnar um eigin
grimmdarverk í hel, en engu að
síður hlustar heimsbyggðin þeg-
ar þeir eru skyndilega tilbúnir að
sýna afleiðingar árása annarra
gegn þeim. Það má heldur ekki
gleyma því að sterkar vísbend-
ingar eru um að stjórnvöld í Írak
hafi staðsett hermenn og her-
gögn í nálægð við íbúðahverfi,
skóla, moskur og sjúkrahús,
beinlínis í þeim tilgangi að sem
flestir óbreyttir borgarar slasist
eða falli, til að reyna að vinna
samúð umheimsins.
Það er ástæða til að rifja upp
undirrót þeirra hernaðarátaka,
sem nú eru hafin. Hún er áralöng
árásarstefna Saddams Hussein
gegn íbúum eigin lands, ná-
grannaríkjunum og heimsbyggð-
inni allri. Írakar hafa neitað að
gera grein fyrir vopnum sínum og
láta þau af hendi. Ef ekki væri
fyrir sjúklega drottnunarhneigð
Saddams, árásargirni og harð-
stjórn, væri engin þörf á þeim að-
gerðum, sem nú hefur verið grip-
ið til.
Stundum eru hernaðaraðgerðir
hins vegar óhjákvæmilegar og
þótt þeim fylgi fórnir, eru þær
stundum til þess fallnar að binda
enda á enn meiri þjáningar og
missi mannslífa. Hernaðarað-
gerðum NATO í Kosovo og Serb-
íu var mótmælt á sínum tíma,
samt fögnuðu íbúar þeim þegar
upp var staðið; þær stuðluðu ekki
eingöngu að því að afstýra fjölda-
morði á Kosovo-Albönum, heldur
lögðu grunninn að því að Serbar
losuðu sig sjálfir við harðstjórann
Milosevic. Hernaðaraðgerðunum
í Afganistan var líka mótmælt.
Enginn dregur í efa einlægan
friðarvilja þeirra, sem mótmæltu
þeim, fremur en þeirra sem and-
mæltu aðgerðum NATO á Balk-
anskaganum. Þar var hins vegar
um það að ræða að frelsa kúgaðan
almenning undan ótrúlegri harð-
stjórn og uppræta hryðjuverka-
samtök, sem drepið höfðu þús-
undir manna og hugðust
vafalaust drepa miklu fleiri. Fáir
halda því nú fram að leyfa hefði
átt talibönum að halda áfram að
kúga og drepa saklaust fólk.
Sú staða, sem nú er uppi, þar
sem Bandaríkin liggja undir
harðri gagnrýni víða um heim,
sýnir engu að síður að þeim er
vandi á höndum. Það skiptir gíf-
urlegu máli fyrir Bandaríkja-
menn og bandamenn þeirra að
þeir fylgi eftir orðum George W.
Bush forseta í sjónvarpsávarpi í
fyrrinótt, þar sem hann hét því að
einskis yrði látið ófreistað að
hlífa saklausum borgurum í her-
förinni. Jafnframt ríður mikið á
að þegar stríðinu lýkur, sem von-
andi verður sem fyrst, standi
Bandaríkjamenn við loforð sín
um að koma á lýðræðislegum
stjórnarháttum í Írak, tryggja að
mannréttindi verði virt og reisa
landið úr rústum stríðsins og
harðstjórnar Saddams Hussein.
Undanfarið hafa margir beðið
fyrir því að unnt yrði að koma í
veg fyrir stríð. Nú hljótum við að
sameinast um að biðja þess að
sem fyrst verði unnt að koma á
réttlátum friði og ljúka áralöng-
um þjáningum íbúa Íraks.