Morgunblaðið - 21.03.2003, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 FÖSTUDAGUR 21. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FÁTÆKT er vaxandi vandamál
á Íslandi. Um það getur enginn
efast sem fylgst hefur með um-
ræðu undanfarinna mánaða, eða er
svo ólánsamur að þurfa að vera
upp á náð og miskunn samfélags-
ins kominn vegna veikinda. Ætt-
ingjar horfa á vaxandi neyð og úr-
ræðaleysi og bregðast oftar en
ekki við með því að hlaupa undir
bagga. Sumir eiga hins vegar enga
eða fáa ættingja og enn aðrir eru
ekki aflögufærir. Hvað er þá til
ráða?
Undirrituð eru aðstandendur
geðfatlaðra á Íslandi. Við höfum
bundist samtökum til að vinna að
réttindamálum þessa hóps, sem
því miður stendur alls staðar höll-
um fæti í velferðarsamfélagi okk-
ar, hvort sem litið er til heilbrigð-
isþjónustunnar,
félagsþjónustunnar eða fjármála.
Af nógu er að taka, en hér ætlum
við að vekja athygli á fjárhagslegri
stöðu þessa hóps.
Geðsjúkdómar leika alla grátt,
en þó misjafnlega mikið. Þeir sem
veikjast ungir hafa ekki áunnið sér
réttindi í almenna lífeyrissjóða-
kerfinu. Margir þeirra verða
óvinnufærir af völdum sjúkdóms-
ins, jafnvel alla ævi. Lífeyrissjóða-
kerfið er lokað þessum hópi. Eftir
standa því aðeins laun frá al-
mannatryggingum, laun sem geta
nú orðið hæst 95 þúsund krónur á
mánuði fyrir tekjulausan einstak-
ling sem býr einn. Af þessu er tek-
inn skattur. Útkoman er rétt um
85 þúsund krónur – alla mánuði
ársins, ævina á enda.
Við ætlum ekki að elta ólar við
það hvort kaupmáttur þessara
króna hefur aukist eða minnkað
undanfarin ár. Eftir stendur að á
þessum launum getur enginn lifað.
Ættingjar hlaupa undir bagga eft-
ir efnum og aðstæðum en þær eru
vitaskuld ærið misjafnar. Ættingj-
ar eru heldur ekki eilífir og fyrr
eða síðar kemur að því að þessir
einstaklingar eru algjörlega upp á
náð og miskunn ykkar komnir.
Morgunblaðið birti athyglisvert
viðtal við Hörpu Njáls, starfsmann
Borgarfræðaseturs, 7. júlí 2002.
Rannsóknir Hörpu leiða í ljós að
til þess að íslenskur einstaklingur
geti talist búa við lágmarks fram-
færslu þurfi hann 100 þúsund
krónur á mánuði. Þeir sem hafa
tekjur undir því marki eru fátæk-
ir.
Það er hart til þess að hugsa að
veikir einstaklingar lenda sjálf-
krafa í hópi fátæklinga á Íslandi.
Þeir veikustu eru jafnframt þeir
fátækustu og við núverandi að-
stæður er þeim skipað í fátækra-
gildru. Þeir mega að sjálfsögðu
hvorki reykja né drekka og ekki
reka bíl. En þeir geta heldur engu
eytt í menntun, tæplega farið á
kaffihús með vinum, geta engar
tómstundir átt eða sinnt áhuga-
málum sínum, eiga varla fyrir
strætisvagnafargjaldi og standa
ekki undir símakostnaði. Þeir geta
aldrei keypt neitt utan brýnustu
nauðþurfta – og ekki einu sinni
það. Lyfjakaup vilja jafnvel stund-
um sitja á hakanum vegna kostn-
aðar. Illt er fyrir aðstandendur
geðfatlaðra að horfa upp á ætt-
ingja sinn neita lyfjagjöfum vegna
ranghugmynda sem stundum
fylgja sjúkdómum af þessu tagi.
Enn verra er þó að sjá að hinn
fatlaði getur ekki leyst út lyfin
sem hann þarfnast.
Samkvæmt lögum um almanna-
tryggingar á að vera velferðarkerfi
hér á landi sem styður þá sem
ekki geta framfleytt sjálfum sér.
Við trúum því að allir Íslendingar
séu sammála þessum markmiðum,
einnig stjórnmálamenn. Við skor-
um á alla Íslendinga, hvar í flokki
sem þeir standa, að taka undir
kröfu um að lægstu laun almanna-
trygginga tryggi öllum þjóðfélags-
þegnum lágmarksframfærslu. Not-
um kosningafundi til að halda fram
þessari kröfu.
Að lokum viljum við bjóða öllum
aðstandendum geðfatlaðra að
vinna með okkur að réttindamál-
um ættingja sinna því margar
hendur vinna létt verk. Upplýs-
ingar um hópinn má fá hjá und-
irrituðum aðstandendum eða hjá
félaginu Geðhjálp.
Geðfatlaðir
í fátækra-
gildru
Eftir Auði Styrkárs-
dóttur, Klöru
Þorsteinsdóttur
og Svan Kristjánsson
„Veikir ein-
staklingar
lenda sjálf-
krafa í hópi
fátæklinga.“
Höfundar eru aðstandendur
geðfatlaðra.
Klara
Þorsteinsdóttir
Svanur
Kristjánsson
Auður
Styrkársdóttir
HJÁLPARSTARF kirkjunnar er
aðili að Alþjóðlegri neyðarhjálp
kirkna (ACT – Action of Churches
together -) sem haft hefur mikinn
viðbúnað vegna stríðsins í Írak. ACT
hefur sent út beiðni um fjárhagsað-
stoð til aðildarsambanda sinna
vegna Íraks upp á 5 milljónir doll-
ara. Höfuðþungi starfsins á vett-
vangi hvílir á herðum Miðaustur-
landaráðs kirkna (MECC) en
Alþjóðlega neyðarhjálpin ACT hefur
komið upp svæðisskrifstofu í Amm-
an þaðan sem stjórnað er hjálparað-
gerðum ýmissa aðildarsamtaka svo
sem Hjálparstarfs Lútherska
heimssambandsins, Kristna hjálpar-
starfsins á Bretlandi (Christian Aid),
hjálparstofnana þjóðkirkna á Norð-
urlöndum og lútherska hjálpar-
starfsins í Hollandi og Þýskalandi
svo eitthvað sé nefnt.
MECC er samkirkjuleg hreyfing í
Mið-Austurlöndum sem vinnur
hjálparstarf í þágu kúgaðra, fátækra
og brotthraktra í löndum eins og
Írak, Jórdaníu, Líbanon, Palestínu
og Egyptalandi. Þvert ofan í fullyrð-
ingar um að nútíma stríðsrekstur
hlífi almennum borgurum, þá álítur
Alþjóðlega neyðarhjálpin ACT að
eyðilegging af völdum stríðsins muni
kippa fótum undan daglegu lífi fólks
í Írak og valda gríðarlegum hörm-
ungum þegar rafmagn, vatnsveitur
og samgöngukerfi verða óstarfhæf.
Búast má við í besta falli 30 þúsund
og í versta falli 1,5 milljónum flótta-
manna (kristnum, sunní og shia
múslímum og Kúrdum) frá Írak yfir
landamærin til Jórdaníu, Sýrlands
og Íran, eftir því hvernig framvind-
an í stríðinu verður, og þrátt fyrir að
yfirvöld þessara landa segist muni
loka landamærum. Í þessum löndum
munu kirkjuleg samtök einbeita sér
að því að safna saman matar-
skömmtum, lyfjum og hjúkrunar-
gögnum, tryggja hreint drykkjar-
vatn í hentugum umbúðum,
skipuleggja farsóttavarnir, og út-
vega skýli, flet, skjólfatnað, hitunar-
tæki og eldunaráhöld.
Inni í Írak mun kirkjum og mosk-
um verða breytt fyrir tilstilli MECC
í birgða- og hjálparstöðvar m.a. í
Bagdad, Basra, Mousul og Kirkuk,
og hafa 20 slíkar miðstöðvar þegar
tekið til starfa. Hægt er að kaupa
grunnmatvæli á markaði í Írak
þannig að spurningin stendur fyrst
og fremst um birgðasöfnun og dreif-
ingu þegar ástandið versnar.
Ljóst er að hið alþjóðlega hjálp-
arstarf sem fyrir höndum er vegna
stríðsins í Írak verður kostnaðar-
samt. Þess vegna minnir Hjálpar-
starf kirkjunnar á söfnunarsíma
sinn,
907 2002, en þeir sem þangað
hringja á næstu dögum og vikum
leggja 1000 krónur til hjálparstarfs í
þágu stríðshrjáðra í Írak með hverju
símtali.
Kirkjur og moskur í Írak
birgða- og hjálparstöðvar
Eftir Einar Karl
Haraldsson
„Ljóst er að
hið al-
þjóðlega
hjálparstarf
sem fyrir
höndum er vegna stríðs-
ins í Írak verður kostn-
aðarsamt.“
Höfundur er stjórnarformaður
Hjálparstarfs kirkjunnar.
FRAKKAR bera nú ábyrgð á því
að trúverðugleiki Sameinuðu þjóð-
ana (SÞ) hefur beðið skaðlegan
álitshnekki.
Það vill enginn stríð. En menn
eins og Saddam Hussein geta ekki
endalaust komist upp með að fíflast
með alþjóðasamfélagið. Vera sam-
tímis í stríði við eigin þjóð, ná-
granna og alþjóðasamfélgið. Sadd-
am hikar ekki við að láta skjóta
tengdason sinn og barnabörn jafnt
sem alla aðra sem ekki eru ,,mem“.
Nauðganir og pyntingar eru dag-
legt brauð hjá liði Saddams. Ábyrga
spurningin er: Vilt þú að Saddam fái
að halda þessu áfram, fái átölulaust
að þróa og koma sér upp fullkomn-
ari efna- og sýklavopnum? Vilt þú
taka áhættuna á að láta Saddam ,,í
friði“ og því að hann kunni að af-
henda Al Queda sýkla- eða efna-
vopn, eða noti það á nágrannana?
Þetta eru hinar ábyrgu spurningar.
Ábyrgðarlaus spurning er: ,,Vilt þú
stríð“? Það er villandi og heimsku-
leg gildruspurning. Það vill enginn
stríð!
Mér finnst afstaða Halldórs Ás-
grímssonar utanríkisráðherra og
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
hárrétt. Afstaða þeirra er umfram
allt ábyrg sem er kjarni málsins.
Það kann að vera tímabundið þægi-
legra að leika ábyrgðarlausan heig-
ul, eins og sumir gera, en slíkt hefn-
ir sín. Við eigum að standa með
okkar ráðherrum, sem sýna ábyrga
framkomu, líka í erfiðu málunum.
Það vill enginn stríð.
Starfsemi SÞ hefur lengi minnt á
,,Dýrin í Hálsaskógi“, eftir Thor-
björn Egner. Mikki refur var ófyr-
irleitinn, át önnur dýr! Því var boð-
að til fundar í Hálsaskógi til að
stemma stigu við framferði Mikka.
Samþykkt voru lög Dýranna í
Hálsaskógi:
1. Ekkert dýr má borða annað
dýr.
2. Ekkert dýr má taka mat frá
öðru.
3. Öll dýrin í skóginum eiga að
vera vinir.
Lögin voru samþykkt samhljóða.
Mikki refur samþykkti – með sem-
ingi til að rétta upp framloppuna í
atkvæðagreiðslunni. Auðvitað sam-
þykkti Mikki refur allt, en Mikki er
ekki refur fyrir ekki neitt. Refir
standa ekki við loforð sín, og ekki
Saddam Hussein.
,,Mikki refur“ hefur birst í ýms-
um myndum. Napóleon reyndi að
leggja undir sig Evrópu. Svo kom
Hitler. Það er kaldhæðnislegt að
fulltrúuar ,,gömlu Evrópu“ skuli
hafa verið fremstir í flokki innan SÞ
við að spilla fyrir áformum um að
koma Saddam Hussein frá völdum.
Af hverju? Hverjir eru hagsmunir
Frakka í að hafa Saddam áfram við
völd? Það er víst engin keðja sterk-
ari en veikasti hlekkurinn.
Bandaríkjamenn og Bretar
björguðu Frökkum frá nasistum í
seinni heimstyrjöldinni. Margar
kvikmyndir hafa verið gerðar um
þann hrylling og fórnir sem banda-
menn máttu þola þegar innrásin var
gerð í Normandí, til að frelsa
Frakka undan nasistum. Frakkar
hafa nú öllu gleymt, Marshall-að-
stoðin líka gleymd! Franski hrokinn
lætur ekki að sér hæða!
Franski forsætisráðherrann
sagði nýlega um þær A-Evrópu-
þjóðir sem studdu Bandaríkjamenn
af heilindum, að ,,þeir hefðu misst af
sínu stærsta tækifæri til að halda
kjafti“. Það er ekki oft sem kjöftug-
um ratast svo vel á munn – um sjálf-
an sig.
,,Stóru krakkarnir“ í fjölmiðlun-
um halda auðvitað áfram að spyrja
,,vilt þú stríð?“ eins og lífið sé í al-
vörunni bara þykjustuleikur hjá
dýrunum í Hálsaskógi!
Þeir sem eru ábyrgir viðurkenna
flestir, að Bandaríkjamenn hafa síð-
ari áratugi sýnt mesta ábyrgð allra
þjóða í alþjóðamálum og borgað
mest við endurreisn, samanber
Júgóslavíu ,,Mikki refur“ þar (Mi-
losevitsj) er nú hjá Alþjóðadóm-
stólnum í Haag og fær vonandi að
axla ábyrgð á viðbjóðslegum þjóð-
armorðum, nauðgunum og pynting-
um. Átti að láta hann ,,í friði“?
Hryðjuverkastarfsemi og við-
bjóðsleg harðstjórn einræðisherra
þar sem nauðganir og pyntingar eru
daglegt brauð verður að uppræta,
með þeim ráðum sem duga! Dettur
einhverjum í hug í alvöru að Sadd-
am Hussein ,,verði góður strákur“?
Það er ömurlegt að hafa fylgst
með Frökkum svíkja þá sem björg-
uðu þeim undan nasistum með
hræðilegum fórnum. Þeir sem koma
svo fram kunna tæplega að skamm-
ast sín.
,,Mikki refur“ borðar ekki gul-
rætur og salatblöð.
Dýrin í
Hálsaskógi
Eftir Kristin
Pétursson
„Við eigum
að standa
með okkar
ráðherrum,
sem sýna
ábyrga framkomu, –
líka í erfiðu málunum.
Það vill enginn stríð.“
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.
Fyrir flottar konur
Bankastræti 11 • sími 551 3930
ÁLFABLÓM
ÁLFHEIMUM 6
553 3978
7 rósir á 500 kr.
Blóm og skreytingar
Heimsendingarþjónusta GAGNASAFN
MORGUNBLAÐSINS
mbl.is