Morgunblaðið - 20.04.2003, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ væri draumastaða fyrir okkur aðná inn mönnum úr öllum kjördæm-unum sex,“ segir Guðjón A. Krist-jánsson, alþingismaður og formað-ur Frjálslynda flokksins, „þar með
værum við með viðhorf og áherslur allra kjör-
dæma inni í þingflokknum.“
Ef marka má nýjustu skoðanakannanir, á
fylgi flokkanna fyrir komandi alþingiskosn-
ingar, hefur fylgi Frjálslynda flokksins verið
um 7% til rúmlega 10% síðustu vikurnar og
fengi flokkurinn skv. hærri tölunni sex til sjö
þingmenn kjörna. Það þýddi að flokkurinn
myndi bæta við sig fjórum til fimm þingmönn-
um frá því sem nú er. Í síðustu alþingiskosn-
ingum árið 1991 fékk flokkurinn 4,2% fylgi og
tvo menn kjörna þá Sverri Hermannsson, þá-
verandi formann flokksins og Guðjón A.
Kristjánsson.
Skv. skoðanakönnunum á fylgi flokkanna á
því kjörtímabili sem nú er senn á enda hefur
fylgi flokksins lengst af mælst rétt í kringum
eða nokkuð undir kjörfylgi en eftir landsþing
flokksins, sem haldið var helgina 7. til 9. mars
sl., tók fylgið að aukast skv. könnunum. Þegar
Guðjón er inntur eftir hugsanlegum skýr-
ingum á því segir hann að á landsþinginu hafi
efstu sæti framboðslista flokksins verið kynnt.
„Þá komu fram listarnir með okkar ágæta
fólki og menn sáu að við vorum að setja ungt
og nýtt fólk í baráttusætin. Ég hef reyndar
montað mig af því að við erum sennilega með
yngstu frambjóðendurna ef tekið er tillit til
meðalaldurs í fyrstu sætum.“ Guðjón bætir
því við að hann sé ákaflega stoltur af þessu
unga fólki sem hafi gengið til liðs við flokkinn
„og við teljum að framtíð flokksins sé að
þessu leyti tryggð.“
Áður en lengra er haldið er Guðjón spurður
um mögulegt stjórnarsamstarf eftir alþing-
iskosningar. „Almennt höfum við sagt að þeir
stjórnmálaflokkar sem eru tilbúnir að taka
undir þær áherslur sem við höfum í byggða-
málum og þá sérstaklega í sjávarútvegs-
málum komi allir til greina til að mynda rík-
isstjórn.“ Hann tekur hins vegar fram að
frjálslyndir myndu ekki una því að taka þátt í
stjórnarsamstarfi þar sem ekki yrði inni í
myndinni að gera breytingar á núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi. „Það er klárt skilyrði af
okkar hendi. Við viljum koma af stað breyt-
ingum varðandi kvótakerfið. Það kannski úti-
lokar einhverja flokka til að mynda stjórn-
arsamstarf nema einhverjir flokkar séu
tilbúnir til þess að gefa eftir af sinni hörðu af-
stöðu um verndun kvótakerfisins.“ Guðjón
tekur fram að færi flokkurinn í ríkisstjórn,
skv. þessum skilyrðum myndi hann að sjálf-
sögðu sækjast eftir því að stjórna sjáv-
arútvegsráðuneytinu. „Við munum sækjast
stíft eftir því,“ segir hann. „Það verður erfitt
að semja okkur út úr sjávarútvegsráðuneyt-
inu. Fiskveiðistefnuna munum við ekki gefa
eftir.“
Mesta óréttlæti Íslandssögunnar
Frjálslyndi flokkurinn var formlega stofn-
aður í nóvember 1998 af Sverri Hermannssyni
og fylgismönnum hans. Eitt af helstu stefnu-
málum flokksins var að leggja núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi fyrir róða. Í stefnuskrá
flokksins segir að hann hafi verið stofnaður til
að berjast gegn mesta óréttlæti Íslandssög-
unnar, þ.e. því að sameiginleg auðlind þjóð-
arinnar hefði verið færð örfáum til ævarandi
eignar. Segir í stefnuskránni að Frjálslyndi
flokkurinn hafni því með öllu.
Guðjón segir að þótt fiskveiðimálin séu stór
hluti af stefnuskrá flokksins, þá sé hann síður
en svo „eins máls flokkur“, eins og stundum
hefur verið sagt. Flokkurinn hafi þvert á móti
mótað sér stefnu í velflestum málaflokkum.
Byggðamál skipa þar stóran sess en einnig
velferðarmál og fjölskyldumál svo dæmi séu
nefnd.
En víkjum fyrst að fiskveiðimálunum. Á
landsþingi frjálslyndra sem fram fór í mars sl.
var samþykkt að stefnt skyldi að því að að-
greina fiskveiðiflotann í fjóra meginflokka
með það að markmiði að færa strandveiðiflot-
ann yfir í sóknarstýringu í áföngum. Byrjað
yrði í flokki minnstu bátanna.
Með sóknarstýringu er átt við að hverju
skipi í ákveðnum skipaflokki verði úthlutað
ákveðnum fjölda veiðidaga á ákveðnum svæð-
um innan íslensku lögsögunnar. Hefur þessi
leið verið nefnd færeyska leiðin eða færeyska
fiskveiðistjórnunarkerfið en að sögn Guðjóns
hefur hún sannað sig afar vel í Færeyjum.
„Með því að taka mið af færeyska fisk-
veiðistjórnunarkerfinu er hægt að vinna sig út
úr núverandi kvótakerfi með skipulegum
hætti,“ segir hann, „og það án þess að þeir
sem fyrir eru í greininni hrökklist frá eða fari
allir á hausinn við breytingarnar og án þess
að veðsetningar í sjávarútvegi eða annað fyr-
irkomulag sem menn hafa verið að vinna eftir
valdi einhverjum stórkostlegum skaða.“
Frjálslyndi flokkurinn leggur til að flot-
anum verði í fyrsta lagi skipt í smábáta, þar
sem snúið yrði strax aftur til þorskaflahá-
marksins, sem afnumið var í fyrra, og tekið
upp sóknarstýrt kerfi. Í öðru lagi í dag-
róðrarbáta, þar sem einnig yrði horfið frá
kvótakerfinu og tekin upp sóknarstýring. Í
þriðja lagi í ísfisktogara og tæknivædd línu-
veiðiskip, sem færu líka í sóknardagakerfi, en
fengju lengri tíma til þess. Og í fjórða lagi í
frystitogara og veiðiskip uppsjávarfiska en
þau skip myndu halda veiðiheimildum sínum,
um tíma, a.m.k., en mættu þó ekki hafa við-
skipti með þær heimildir.
Guðjón segir að búast megi við að það gæti
tekið um það bil þrjú ár að koma strand-
veiðiflotanum yfir í sóknarstýrt kerfi en þegar
það væri í höfn mætti huga að því hvort menn
vildu fara alla leið og færa frystitogarana og
nótaflotann yfir í sama kerfi.
Guðjón segir að vel kunni að vera að ým-
islegt þurfi að leiðrétta í sóknarkerfinu á með-
an reynsla sé að koma á það, t.d. gæti þurft að
breyta fjölda sóknardaga og fleiru. „En það
gerist nú ekkert stórkostlegt í lífríkinu þótt
við veiðum um 30.000 tonnum meira á meðan
við erum að fara á milli kerfa,“ tekur hann
fram. „En þegar við erum komin á milli kerfa
getum við farið að velta því fyrir okkur hvort
við höfum hitt á þá sóknarstýringu sem við
viljum og svo frv. Við getum t.d. velt því fyrir
okkur hvort við viljum setja inn í það mark-
aðslögmálið, svo dæmi sé tekið, eða t.d. hvort
við viljum að ríkið komi að því að leigja út
daga og þá hvernig.“ Aðalatriðið sé að koma
flotanum á milli kerfa; frá kvótakerfinu yfir í
sóknarstýrt kerfi. „Og það er nú ekki eins og
þetta kvótakerfi sem við höfum búið við hafi
verið fullkomið þegar það var sett á. Sem
dæmi eru fleiri bráðabirgðaákvæði, alls 31, í
fiskveiðistjórnunarlögunum heldur en sjálfar
lagagreinarnar. Þær eru 23 en verða 26 þegar
auðlindagjaldsútfærslan kemur til fram-
kvæmda árið 2004. Þannig að það er alltaf
verið að setja einhver bráðabirgðaákvæði inn í
lögin; sum til bóta en önnur til hins verra.“
Guðjón segir kvótakerfið, eins og það hafi
þróast, hafa gengið sér til húðar. „Kvótakerfið
var upprunalega sett á sem veiðistýring-
arkerfi til að hafa áhrif á það hvað við veidd-
um, hvernig við veiddum og hvernig við nýtt-
um náttúruna í því skyni. Síðan þá hefur
kerfið hins vegar þróast yfir í það sem kallað
hefur verið kvótabraskkerfi, þ.e. þróast yfir í
leigu og sölu á aflaheimildum og veðsetningu
á syndandi fiskinum í sjónum.“
Inntur eftir því hvers vegna hann telji
sóknarstýrða kerfið betra en kvótakerfið seg-
ir Guðjón að í sóknarstýrða kerfinu sé ekki
verið að mæla kílóin heldur daga eða tímabil
veiðanna. „Þar með verður ekki lengur til
staðar þessi hvati til að henda fiskinum,“ út-
skýrir hann og á m.ö.o. við að sóknarstýrða
kerfið komi í veg fyrir brottkast. Hann nefnir
fleiri kosti, sem hann telur mikilvæga, t.d.
þann að sóknarstýrða kerfið auðveldi nýliðun í
greininni.
Núverandi kvótaflokkar
vilji ekki aukið frjálsræði
Guðjón segir að breytingar á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu, í þá átt sem Frjáls-
lyndi flokkurinn vilji, sé eitt mesta byggða-
mál, sem hægt sé að taka á, hér á landi. Hann
segist ekki sjá neina réttlætingu fyrir núver-
andi kvótakerfi þegar horft sé til hinna minni
sjávarbyggða, sem margar hverjar eigi eftir
sáralitlar aflaheimildir. „Og það er ekki endi-
lega verið að gera út á þessar aflaheimildir.
Sumar þeirra eru jafnvel leigðar burtu og
þorpin standa tekjulítil eftir.“
Guðjón segir að þegar fólk hafi sest að í
sjávarbyggðunum hafi það gert það í þeirri
góðu trú að hægt yrði að stunda þar fisk-
veiðar áfram. „En nú sitja sumir í þorpum
eins og t.d. á Raufarhöfn og geta ekki selt
húsin sín, nema fyrir kannski um eina og hálfa
milljón, ágætis einbýlishús, sem í Reykjavík
myndu vafalaust kosta í kringum 20 til 30
milljónir. Og þegar þetta fólk eldist getur það
ekki einu sinni nýtt sér félagsíbúðir aldraðra,
eins og dæmi eru um í Raufarhöfn, vegna
þess að það getur ekki selt húsin sín.“
Hann ítrekar að það skipti gríðarlega miklu
máli fyrir landsbyggðina að gera ungu fólki
kleift að komast inn í sjávarútveginn á nýjan
leik. „Það er lífsnauðsynlegt fyrir fjöldamarg-
ar sjávarbyggðir allt í kringum landið að það
verði veruleg breyting frá því kvótakerfi sem
við nú búum við.“ Hann bætir því við að það
hljóti jafnframt að vera mikil verðmæti fólgin
í því að halda landinu í byggð þegar til fram-
tíðar sé litið.
Guðjón segir að engin sátt hafi náðst meðal
þjóðarinnar um fiskveiðistjórnunarkerfið
þrátt fyrir löggjöf um að sjávarútvegurinn
greiddi auðlindagjald á næsta ári. „Það liggur
fyrir í nýlegri skoðanakönnun Fréttablaðsins
að um 80% þjóðarinnar hafna kvótakerfinu og
hafna þar af leiðandi líka að nokkur sátt hafi
verið gerð um stjórn fiskveiða sem stjórn-
arflokkarnir telja að hafi verið gerð með auð-
lindagjaldinu.“
Guðjón gerir einnig að umtalsefni orð Dav-
íðs Oddssonar, forsætisráðherra og formanns
Sjálfstæðisflokksins, sl. mánudag um að hægt
yrði að auka þorskaflann á Íslandsmiðum um
30 þúsund tonn við næstu kvótaákvörðun í
vor. Guðjón segist fagna auknum veiðiheim-
ildum og er ekki í vafa hvernig eigi að nýta
þær. „Ef einhver vilji væri hjá núverandi
stjórnarherrum til þess að auka frjálsræði í
veiðum og auðvelda útgerðum úthaldið á
þessu fiskveiðiári þá væri t.d. hægt að heimila
strandveiðiflotanum frjálsar veiðar á þorski í
ákveðinn dagafjölda, t.d. fjörutíu daga á þeim
tíma sem eftir lifir af þessu fiskveiðiári. En
auðvitað vilja núverandi kvótaflokkar ekkert
aukið frjálsræði í neinum veiðum,“ segir hann
og heldur áfram. „Aukinn heildarafli á næsta
fiskveiðiári mun hins vegar gera það en auð-
veldar að fara með veiðar íslenskra skipa úr
kvótakerfinu og í sóknarkerfi og þess vegna
verður aukinn afli ávinningur á þeirri leið að
auka frjálsræði til veiða.“
Baráttan fyrir byggðirnar
Guðjón segir að Frjálslyndi flokkurinn hafi
einnig lagt mikla vinnu í að skoða landbún-
aðarmálin. Þau mál skipti ekki síður máli fyrir
byggðina í landinu en sjávarútvegsmálin. „Við
höfum í einni setningu kallað þessa framsetn-
ingu okkar í sjávarútvegs- og landbún-
aðarmálum: baráttuna fyrir byggðirnar.“ Að
sögn Guðjóns hefur flokkurinn komist að
þeirri niðurstöðu að „á næstu fjórum til sex
árum verðum við að vinna okkur út úr því
landbúnaðarkerfi sem við búum við í dag, þ.e.
úr því kerfi sem byggi á framleiðslustyrkjum
og niðurgreiðslustyrkjum.“ Hann segir að
ekki verði hægt að una við það að kvótakerfi
þróist í landbúnaðinum frekar en hægt sé að
una við slíkt í sjávarútveginum. „Það er í raun
og veru að þróast upp kvótakerfi í mjólk-
urframleiðslunni,“ útskýrir hann. „Ungt fólk
sem vill stunda mjólkurframleiðslu þarf að
kaupa réttinn til þess áður en það fer að
mjólka kýrnar.“ Svipaða sögu megi segja af
sauðfjárrækt. Þar sé í raun að komast á ein-
hvers konar framseljanlegur réttur að bein-
greiðslunum til bænda. „Ég held að þetta fyr-
irkomulag geti ekki haldið velli langt inn í
framtíðina. Þess vegna tel ég að taka eigi upp
viðræður við bændur um að breyta því þannig
að horfið verið að mestu leyti frá þessum
framleiðslustyrkjum og niðurgreiðslu-
styrkjum og þess í stað tekið upp styrkjafyr-
irkomulag í landbúnaði sem gengur út á það
að verið sé að viðhalda nytjum jarðar. Við
gætum kallað styrkina landnýtingarstyrki.“
Guðjón segir að einnig mætti hugsa sér að
taka upp búsetustyrki, þ.e. styrki til að sitja
og viðhalda jörð sem og styrki sem tengist
ákveðnu gæðastýringarkerfi sem fylgist með
því hvernig menn standi að framleiðslu sinni
og nýti landnytjarnar. „Með þessu fyr-
irkomulagi gætum við sjálfsagt viðhaldið
styrkjum til bændastéttarinnar, sem ég held
að sé nauðsynlegt, það eru allar þjóðir að
styrkja sinn landbúnað með einhverjum hætti,
en þessir beinu framleiðslustyrkir verða að
víkja.“
Guðjón leggur þó áherslu á að núverandi
styrktarsamningar séu hluti af kjarasamn-
ingum bænda. Þeim samningum verði því ekki
rift nema í samráði við bændur. Þá þurfi að ná
sátt um nýtt fyrirkomulag meðal þjóðarinnar.
„Við í Frjálslynda flokknum teljum því að það
þurfi að skoða þetta kerfi, út frá þeirri hugs-
un, sem ég hef hér lýst að framan, á næstu
fjórum árum.“ Hann leggur einnig áherslu á
að nýtt kerfi verði ekki til þess að þeir sem
fyrir eru í landbúnaði verði settir á hausinn.
Þvert á móti þurfi að breyta kerfinu þannig að
þeir sem fyrir eru haldi velli en um leið verði
nýliðum gert kleift að komast inn í greinina.
Framhaldsskólar í öllum
stærri byggðakjörnum
Ef við höldum okkur við byggðamálin segir
Guðjón að það skipti miklu máli fyrir lands-
byggðina að þar séu möguleikar á góðri
menntun. „Ég tel að það eigi að vera markmið
að hafa framhaldsskóla í öllum stærri byggða-
kjörnum landsins,“ segir hann. Einnig telur
hann að ekki verði hjá því komist að koma á
háskólakennslu á Egilsstöðum og á Ísafirði. Í
þessu sambandi segir hann að góðar sam-
göngur skipti að sjálfsögðu máli, t.d. geti fyr-
irhuguð brú yfir Kolgrafarfjörð auðveldað
samgöngur fyrir námsmenn sem hyggjast
stunda nám í framhaldsskóla norður á Snæ-
fellsnesi. Aukinheldur skiptir tæknin miklu
máli, en með hjálp hennar, eigi t.d. nemendur
í smærri háskólum möguleika á því að sækja
námskeið og kennslu í stærri skólum.
Guðjón tekur einnig fram, varðandi fram-
haldsnám, að hann telji að það eigi ef til vill að
stefna að því að stytta það nám niður í þrjú
ár. Þannig fari námsmenn fyrr í háskólanám
og nýti þann tíma betur sem þeir hafa til
skyldunámsins. „Ég held að þetta sé markmið
sem menn eigi að skoða.“
Styðja ekki afnám hátekjuskatts
Þegar vikið er að skattamálum segir Guð-
jón að Frjálslyndi flokkurinn leggi með til-
lögum sínum í þeim efnum áherslu á að mæta
vanda lágtekjufólks og barnafólks. Tillögur
flokksins ganga því annars vegar út á að
hækka persónuafsláttinn um tíu þúsund kr.
og hins vegar að létta álögum á barnafólki,
Fiskveiðistefnuna
gefum við ekki eftir
Mörgum þótti Guðjón A. Kristjánsson, formaður Frjálslynda
flokksins, bjartsýnn þegar hann á landsþingi flokksins sagðist
stefna að því að tvöfalda fylgi flokksins í næstu kosningum,
skrifar Arna Schram. Ef mark er takandi á skoðanakönnunum
gæti því markmiði verið náð. Enn eru þó þrjár vikur til kosn-
inga. Og allt getur gerst á þeim tíma.
Alþingiskosningar 10. maí 2003