Morgunblaðið - 20.04.2003, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FURÐULEG er sú umræða Sam-
fylkingarinnar að skattar hafi
hækkað á síðasta kjörtímabili en
ekki lækkað, eins og hingað til hefur
verið talið. Ég veit ekki hvort menn
skilja almennilega þennan málflutn-
ing, en ég er kannski svona einfald-
ur að halda að skattalækkanir sem
ráðist er í séu skattalækkanir en
ekki eitthvað allt annað. Og ég man
heldur ekki betur en Össur Skarp-
héðinsson, formaður Samfylking-
arinnar, hafi mótmælt þessum
skattalækkunum og sagt þar hættu-
legar hagstjórninni. Hann hafði
reyndar ekki rétt fyrir sér í þeim
efnum, en það er annað mál. En nú
kannast hann semsé ekki lengur við
að skattar hafi lækkað og snýr út úr
mestu kaupmáttaraukningu al-
mennings í Íslandssögunni, sem er
auðvitað afrek út af fyrir sig.
Tekjujafnandi kerfi
Frá árinu 1988 höfum við búið við
tekjuskattskerfi sem byggist á því
að þeim mun hærri sem tekjur ein-
staklinga eru þeim mun hærra hlut-
fall af tekjunum fer í greiðslu tekju-
skatts. Tekjuskattskerfið felur
þannig í sér fleiri en eitt þrep og af
þeim sökum greiða þeir sem hafa
hærri tekjur hærra hlutfall af
tekjum sínum í skatt en þeir sem
lægri tekjur hafa. Þannig er tekju-
skattskerfið tæki til tekjujöfnunar.
Nú sýnist manni vera býsna óum-
deilt að ríkisstjórnin lækkaði tekju-
skatt einstaklinga um 4% á árunum
1997–1999. Það liggur líka fyrir að
tekjuskattur einstaklinga hefur
skilað ríkinu hærri tekjum en áður.
Út frá því er talið að skattbyrðin
hafi aukist. En er það byrði að
vegna hærri launa greiði ein-
staklingur fleiri krónur í skatt? Er
það aukin byrði þegar einstaklingur
hefur fleiri krónur í eigin vasa nú en
magnaða útreikninga um gífurlega
skuldasöfnun borgarinnar, enda
þótt fyrir lægi að skuldir borg-
arsjóðs væru ekkert að aukast og
aðeins væri um að ræða arðvænleg
fjárfestingarlán risafyrirtækis en
ekki óábyrga fjármálastjórn.
Það er aldrei vænlegt til árangurs
í stjórnmálum að snúa staðreyndum
á hvolf og beina umræðunni inn á
villigötur. Það gerði sjálfstæð-
ismönnum ekki gott í fyrra og það
mun heldur ekki duga fyrir Sam-
fylkinguna nú að tala um skatta-
hækkanir, þegar allir vita að sann-
leikurinn er allur annar.
Skattar hafa lækkað á síðasta
kjörtímabili, bæði á einstaklinga og
fyrirtæki. Skatttekjur ríkisins hafa
á sama tíma aukist, enda hefur hag-
kerfið vaxið og dafnað. Framsókn-
arflokkurinn hefur sýnt að honum
er treystandi fyrir stjórn ríkisfjár-
málanna. Honum er treystandi til
þess að viðhalda stöðugleikanum.
Hann hefur reynslu í að fara með
fjöregg þjóðarinnar. Við viljum
halda áfram á sömu braut og lækka
tekjuskattinn niður í 35,2% og
hækka skattleysismörk um sjö þús-
und krónur – en þó með ábyrgum
hætti. Ævintýramennska mun aldr-
ei líðast í efnahagsmálum ef Fram-
sóknarflokkurinn fær einhverju
ráðið við stjórn landsins á næstu ár-
um.
áður eftir að hafa greitt skatt? Stað-
reyndin er sú að kaupmáttur hefur
aukist um 33% á þeim tveimur kjör-
tímabilum sem Framsóknarflokk-
urinn hefur verið í ríkisstjórn. Það
þýðir að almenningur – fólkið í land-
inu – hefur þriðjungi meira úr að
spila eftir skatta en áður. Er það
aukin byrði? Laun hafa hækkað
mikið undanfarin ár. Þegar laun
hækka greiðir fólk fleiri krónur í
skatt og hærra hlutfall af sínum
launum. Dettur einhverjum í hug að
það sé óréttlátt?
Sótt í smiðju sjálfstæðismanna
Þetta eru staðreyndir málsins og
þýðir lítt að snúa sannleikanum á
hvolf, enda þótt það kunni að fela í
sér einhverja stundarhagsmuni. Í
þessu sambandi mætti spyrja sig að
því hvort almennt hefði verið betra
að halda launum niðri á síðustu ár-
um í þeim tilgangi að halda öllu
óbreyttu og hin ruglingslega um-
ræða síðustu daga kannski aldrei
þurft að fara fram.
Því miður minnir umræða Sam-
fylkingarinnar undanfarna daga
mig nokkuð á þá leiðinlegu mynd
sem kosningabaráttan í borg-
arstjórnarkosningunum sl. vor þró-
aðist út í. Þá komust sjálfstæð-
ismenn að því, sem aðrir
borgarbúar höfðu vitað lengi, að
Orkuveita Reykjavíkur væri mynd-
arlegt fyrirtæki og stæði í stórum
og miklum framkvæmdum. Út frá
miklum fjárfestingum þess fyr-
irtækis fóru þeir síðan að birta
Sannleikanum
snúið á hvolf
Eftir Björn Inga Hrafnsson „Ég man ekki betur en Össur
Skarphéðinsson, formaður Sam-
fylkingarinnar, hafi mótmælt þess-
um skattalækkunum og sagt þær
hættulegar hagstjórninni.“
Höfundur er skrifstofustjóri og skipar 2.
sætið á lista Framsóknarflokksins í
Reykjavík suður.
Matvælaverð er
töluvert hærra
á Íslandi en í
ríkjum ESB.
Þetta háa mat-
vælaverð er þó
að mestu til
komið vegna
innlendra
verndunaraðgerða fyrir íslenskan
landbúnað og innlend stjórnvöld
geta því enn gert margt á þessu
sviði án aðildar að ESB – til að
mynda með einhliða tollalækk-
unum. Aðild að ESB myndi hins
vegar neyða íslensk stjórnvöld til
að afnema slíkan neytendaskatt
sem leiðir til lækkaðs mat-
vælaverðs. Til samanburðar má
nefna að í tengslum við ESB-aðild
Svíþjóðar og Finnlands lækkaði
matvælaverð verulega í löndunum.
Lækkunin í Svíþjóð varð þó að
mestu fyrir aðildina því sænsk
stjórnvöld hófu aðlögun að ESB-
aðild nokkru áður en aðild lands-
ins tók gildi.
54 til 69 prósent hærra
matvælaverð á Íslandi
Samkvæmt rannsókn norsku
hagstofunnar (n. Statistisk sentr-
albyra) sem náði yfir árin 1994 til
2000 kemur í ljós að á meðan mat-
vælaverð hefur lækkað í Svíþjóð
og á Finnlandi hefur það snar-
hækkað í Noregi og á Íslandi. Í
rannsókninni var fundið út með-
altalsverð hvers matvælaflokks í
Evrópusambandinu og honum gef-
ið gildið 100. Þar sem mat-
vælaverð er lægra fæst lægra
gildi og þar sem það er hærra
fæst hærra gildi. Noregur mældist
með gildið 162 og Ísland með gild-
ið 169, sem þýðir að matvælaverð
á Íslandi er sextíu og níu prósent
hærra en meðaltalsverð í Evrópu-
sambandinu. Með öðrum orðum;
ef oststykki, sem dæmi um með-
alverðsvöru, kostar að meðaltali
100 krónur í ESB þá kostar sama
oststykki 169 krónur á Íslandi. Í
rannsókninni kom jafnframt í ljós
að matvælaverð var mun lægra í
þeim Norðurlöndum sem eru inn-
an ESB þótt verð þar sé að jafn-
aði nokkuð yfir meðalverði í ESB.
Til að mynda fékk Finnland gildið
110 sem þýðir að matvælaverð þar
í landi er tíu prósent hærra en
meðaltalsverð í ríkjum ESB. Ost-
stykkið okkar í Finnlandi ætti því
að kosta 110 krónur í stað 169
króna á Íslandi.
Í könnun sem Eurostat, töl-
fræðistofnun Evrópusambandsins,
gerði vorið 2001 kom í ljós mat-
vörukarfa sem fær meðaltalsgildið
100 í ESB fær gildið 154 á Íslandi.
Með öðrum orðum; matarkarfa
sem kostar 10.000 krónur í Þýska-
landi kostar 15.400 krónur á Ís-
landi. Verðlag á Íslandi er því
fimmtíu og fjögur til sextíu og níu
prósent hærra en meðaltalsverð í
Evrópusambandinu. Síðan ofan-
greindar kannanir voru gerðar
hafa tollar á grænmeti verið lækk-
aðir verulega á Íslandi en ólíklegt
er að það skekki myndina með af-
gerandi hætti.
Verðlag í Noregi og á Íslandi er
nokkuð áþekkt en löndin búa við
svo til sama umhverfi hvað varðar
tengslin við Evrópu og báðar þjóð-
ir vernda innlenda framleiðslu
verulega. Því er hægt að áætla
sem svo að ESB-aðild hafi svipuð
áhrif á Íslandi og í Noregi, en
samkvæmt nýlegri rannsókn mun
verðlag á matvöru í Noregi lækka
um þrjátíu prósent við aðild að
ESB. Sparnaður á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í Noregi yrði þá
um 250.000 krónur á ári. Ekki
fæst betur séð en að það sama eigi
við á Íslandi. Við aðild að Evrópu-
sambandinu má því gera ráð fyrir
að hver fjögurra manna fjölskylda
á Íslandi muni spara um 250.000
krónur á ári í lægra matvælaverði.
Þess ber þó að geta að ýmsir
aðrir þættir hafa áhrif á mat-
vælaverð einstakra landa; til að
mynda framleiðslukostnaður,
flutningskostnaður, skattar og
gjöld, gengisskráning, samkeppn-
isaðstæður og þess háttar.
Evrópuverð Hagkaupa
Til glöggvunar má geta að
verslanir Hagkaupa auglýstu Evr-
ópuverð á völdum matvælum 29.
mars sl. Reiknað var út hvað við-
komandi vörutegundir myndu
kosta ef Ísland væri í ESB. Með
því að draga frá tolla, vörugjald,
kílóagjald og aðrar hindranir á
innflutningi á umræddum mat-
vælum frá Evrópu fékkst út verð
sem er nokkuð lægra en verslunin
býður að jafnaði. Sem dæmi má
nefna að kílóið af Óðals ung-
nauta-ribeye lækkaði úr 2.278
krónum í 1.298 krónur eða um
fjörutíu og þrjú prósent. Dós af
Ben & Jerry’s ís lækkaði
jafnframt úr 719 krónum í 576
krónur eða um tæplega tuttugu
prósent.
Víst má telja að með auknu
frjálsræði í viðskiptum með mat-
væli muni samkeppni á mat-
vörumarkaði aukast, líkt og
gerðist í Svíþjóð og Finnlandi, og
líklegt er að erlendar
verslunarkeðjur sjái sér þá fært
að hefja starfsemi á Íslandi. Á
móti kemur að smæð markaðarins
gerir hann ekki jafn fýsilegan
fyrir erlenda aðila og stærri
markaðir.
Matvælaverð
lækki um 250
þúsund á ári
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
frambjóðandi Samfylkingarinnar.
Eftir Eirík
Bergmann
Einarsson
„Við aðild að Evrópusam-
bandinu má því gera ráð fyrir
að hver fjögurra manna fjöl-
skylda á Íslandi muni spara
um 250.000 krónur á ári í
lægra matvælaverði.“
Sólhattur
FRÁ
Ertu með
kvef eða flensu?
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla