Morgunblaðið - 20.04.2003, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HVERNIG varð allttil? Himinninn, meðöllum stjörnunum ogtunglunum, eða þájörðin, með öllu sem
á henni lifir eða er?
Allt frá öndverðu hefur mann-
skepnan leitað við þessu svara, og
goðsagnir margar hverjar eru af-
raksturinn. Samkvæmt Grímnis-
málum og Vafþrúðnismálum, sem
eru tvö Eddukvæða, og mikilvæg
heimild um fornnorrænan átrún-
að, eða svokallaða ásatrú, drápu
Borssynir jötuninn Ými og gerðu
af himin og jörð.
Önnur menningarsamfélög
fundu aðrar skýringar. Ein hin
þekktari hefur sprottið af upplifun
og reynslu og fólst í því, að menn
tóku eftir að á vorin, með hækk-
andi sól, lifnaði náttúran og und-
arlegir hlutir fóru að gerast. M.a.
tóku fuglar að verpa og í eggjum
þeirra kviknaði líf og eftir ákveð-
inn tíma brutust úr þeim ungar. Í
raun var þetta óskiljanlegt. Eggið
hlaut því að vera gætt einhverjum
töfrum. Og þegar farið var að
hugsa málið nánar, líktist eggja-
rauðan býsna mikið sólarkringl-
unni. Og þá var ekki langt í næsta
skref, að á milli þessara fyrirbæra
væri sett jafnaðarmerki, eða allt
að því. Upp úr þessum vangavelt-
um birtist síðan kenningin um, að
veröldin hefði orðið til úr risa-
vöxnu eggi. Sú hugmynd fannst
víða, m.a. í Egyptalandi, Fönikíu,
Grikklandi, Indlandi, Kína, Japan,
Mið-Ameríku, Pólynesíu og Finn-
landi.
Og í framhaldi af því tóku
Egyptar að setja egg í grafir
hinna látnu, sem tákn um eilíft líf.
Sama var á bak við þann sið
Grikkja að leggja egg á grafir
sinna. Og í Róm varð til orðtakið
„Omne vivum ex ovo“; það merkir
„Allt líf kemur úr eggi“.
Keltar fögnuðu jafndægri að
vori með því að gefa hver öðrum
rauðmáluð egg; eins gerðu Persar.
Þau voru etin, en skurnin brotin
eða mulin, til að hrekja veturinn í
burtu.
Kristnin tók þetta upp, þegar
farið var að minnast og halda upp
á upprisuna, á 2. öld. Eggið varð
tákn grafarinnar, sem Jesús hafði
verið lagður í á föstudaginn langa,
en braust svo út úr á páskadegi.
Er fram liðu stundir tóku
kristnar þjóðir að lita eggin eða
mála, og skreyta þau á ýmsan veg.
Algengasti liturinn varð þó hinn
rauði. Hinir tveir voru til staðar í
egginu – blóminn sjálfur var gyllt-
ur, tákn konungdóms og guðlegs
eðlis meistarans, og hvítan merkti
sakleysið og hreinleikann. Ekkert
vantaði þá nema blóðlitinn – tákn
fórnarinnar.
Um tilurð eða upphaf hinna lit-
uðu eggja urðu til helgisagnir. Ein
er á þann veg, að Símon frá Kýr-
ene, sem aðstoðaði Jesú við að
bera krossinn upp að Golgata, hafi
verið eggjakaupmaður. Þegar
hann kom á búgarð sinn, uppgötv-
aði hann að eggin voru ekki lengur
hvít, eins og þau áttu að vera,
heldur í öllum regnbogans litum.
Önnur saga, ættuð úr Póllandi, er
um Maríu Guðsmóður, sem bauð
hermönnunum við krossinn egg,
og bað þá grátandi um að sýna
mildi. Tár hennar féllu á eggin og
þau urðu doppótt og mynstruð. Og
enn ein sagan, einnig pólsk, fjallar
um Maríu Magdalenu, sem bar
egg í körfu, á leið til grafarinnar
árla páskadagsmorguns; þetta var
nesti hennar. Þegar hún ætlaði að
neyta þess, sá hún að eggin höfðu
breytt um lit, eins og í fyrri dæm-
unum.
Nú á tímum eru kristnar þjóðir í
Austur-Evrópu fremstar allra á
þessu sviði, að mála og skreyta
egg, og Úkraínumenn sýnu þekkt-
astir. Búlgarir hafa t.d. engin
mynstur á eggjum sínum, heldur
mála þau í einum lit, oftast rauð-
um, en aðrar þjóðir flestar gera
eitthvað meira. Oft eru þetta hin
mestu listaverk. Og fyrst og síðast
eru eggin notuð í tengslum við
helgihald á páskum. Eftir miðnæt-
urmessu og næstu daga á eftir eru
þau brotin, til að minna á uppris-
una úr gröfinni lokuðu.
Annað, sem ýtti undir vinsældir
og framgang páskaeggsins, gerð-
ist á miðöldum. Leiguliðar í Mið-
Evrópu þurftu nefnilega að gjalda
landeigendum skatt í formi eggja
fyrir páska. Um það leyti voru egg
mjög eftirsóknarverð, enda hæn-
urnar nýbyrjaðar að verpa á ný
eftir vetrarhléð sem móðir náttúra
sér þeim fyrir, og enginn hafði þar
á ofan mátt borða kjötmeti (þ.m.t.
egg) á föstunni. Á einhverjum
tímapunkti fóru landeigendur svo
að gefa fimmtung af þessum eggj-
um til bágstaddra. Þaðan kemur
sú hefð að gefa börnum páskaegg
á þessum tíma kirkjuársins.
Á barokktímanum tók yfirstétt-
arfólk að gefa hvert öðru skreytt
egg, oft með gullívafi, og oftar en
ekki var op gert á skurnina og litlu
spakmæli, rímu eða ljóði stungið
þar í. Alþýðan notaði hins vegar
bara málningu og liti.
Kakótréð er upprunnið í Mið-
Ameríku. Súkkulaði kom því ekki
til sögunnar í Evrópu fyrr en í lok
16. aldar og byrjun þeirra 17., eftir
siglingar Kólumbusar og annarra
til Vesturheims.
Um miðja 19. öld hófu sælgæt-
isframleiðendur páskaeggjagerð í
Mið-Evrópu, en á Íslandi urðu þau
ekki algeng fyrr en í kringum
1920.
En eggin, sem brotin eru í dag,
eru sumsé vitnisburður um það, að
Kristur er upprisinn. Já, sann-
arlega upprisinn.
Gleðilega páska!
Páskaeggið
Margt páskaeggið
verður brotið í dag.
En þó líklega án
nokkurra frekari
pælinga, því fáir
átta sig á því, að á
bak við þann sið
nútímans er ákveð-
in táknfræði,
ævaforn. Sigurður
Ægisson kannar
þær hugmyndir,
sem eiga rætur víða
um lönd.
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
HUGVEKJA
Við Margrét Egg-
ertsdóttir vorum nán-
ir samstarfsmenn um
nærri tveggja áratuga
skeið. Það samstarf
var með þeim hætti að ég hlýt að
þakka það hér og nú fyrir mína
hönd og Dómkirkjunnar. Raunar
hygg ég, að æði margir prestar,
organistar og aðrir, sem að útför-
um hafa starfað, séu þar sama
sinnis og taki því undir fyrir sína
hönd og kirkju sinnar.
Margrét gekk ung til liðs við
Dómkirkjukórinn sem þá var undir
stjórn Páls Ísólfssonar. Hún varð
fljótlega hans hægri hönd við allt
er sneri að jarðarförum og reynd-
ist honum sterk stoð í því að leið-
beina fólki við val á tónlist og
söngfólki. Hann gat þá gefið sig
allan að hinum listræna þætti í
þessu starfi. Er Páll hætti störfum
1968 og Ragnar Björnsson tók við
hætti söngfólk Páls og stofnaði
nokkru síðar Ljóðakórinn, sem gat
sér afar gott orð, einkum við jarð-
arfararsöng. Þar var Margrét í
fyrirsvari. Ragnar stofnaði nýjan
kór sem fékk nafnið Dómkórinn og
starfaði næstu tíu árin eða meðan
Ragnar var dómorganisti. Hann
MARGRÉT
EGGERTSDÓTTIR
✝ Margrét Egg-ertsdóttir söng-
kona fæddist í
Reykjavík 26. júlí
1925. Hún lést á
Landspítala í Landa-
koti 1. apríl síðastlið-
inn og var útför
hennar gerð frá
Langholtskirkju 14.
apríl.
hlaut að hætta 1978.
Þá urðu mjög skörp
skil í tónlistarstarfinu
við Dómkirkjuna og
úr vöndu að ráða fyrir
sóknarnefndina og
okkur prestana.
Margrét hafði alltaf
saknað starfsins við
Dómkirkjuna sem
henni þótti afar vænt
um.
Þegar ég kom til
starfa við kirkjuna
1971, kynntist ég
henni fljótlega vegna
undirbúnings jarðar-
fara. Þau kynni urðu öll á einn
veg. Það var í raun ekki hægt að
hugsa sér þau betri. Hún bjó yfir
ótrúlega miklum fróðleik um
sálma, sálmalög og önnur tónverk,
sem menn nýta gjarnan við útfar-
arathafnir, og fyrir ungan mann
með takmarkaða reynslu var
ómetanlegt að geta leitað til henn-
ar. Samstarf okkar varð brátt að
vináttu, sem okkur þótti báðum
vænt um. Þeirrar vináttu varð eig-
inkona mín líka aðnjótandi. Hún
varð æði oft að svara fyrir mig í
síma og taka skilaboð.
Þá kynntist hún því sama og ég,
hve Margrét var heilsteypt mann-
eskja, sem lifði fyrir það að gera
sitt besta fyrir hvern sem í hlut
átti.
Þegar mest á reyndi og hennar
gamla góða kirkja átti á brattann
að sækja rann Margréti blóðið til
skyldunnar og í raun má segja að
það hafi verið mest hennar verk
hve vel tókst að brúa bilið frá því
Ragnar lét af störfum og þar til
Marteinn H. Friðriksson tók við.
Hún fékk Ljóðakórinn til að taka
að sér messusönginn og benti okk-
ur á Ólaf W. Finnsson sem gegndi
starfi dómorganista lengst af hin-
um umrædda tíma. Þannig sýndi
hún vináttu sína í verki og kom
miklu góðu til leiðar á þeim starfs-
vettvangi sem henni hafði verið
einna kærastur.
Báðum var okkur Margréti gefið
mikið skap. En okkur var líka gef-
in sú gæfa að okkur varð aldrei
sundurorða. Þekkjandi sjálfan mig
hlýt ég að þakka það hennar
manngerð.
Fá íslensk kirkjutónverk hafa
hrifið mig meir en Páskadags-
morgunn eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson. Það hefur verið sungið í
páskamessum Dómkirkjunnar
lengur en ég man. Fátt hefur
skapað mér meiri páskastemningu.
Ég minnist þeirra ára er Margrét
söng þar altröddina, Þuríður Páls-
dóttir sópraninn og Kristinn Halls-
son bassann. Hin yndisþýða, silki-
mjúka rödd Margrétar hlaut að
snerta hvern viðkvæman streng í
sálu minni, en hámark áhrifanna
og páskaboðskaparins var þegar
kórinn söng allur hina dýrðlegu
lofgjörð lokatónanna: „Hann upp
er risinn.“
Margrét kvaddi okkur í nánd
páska, kvaddi og gekk, að minni
trú, til starfa í hinu mikla „musteri
allrar dýrðar“. Ég bið þess eig-
inmanni hennar og ástvinum öllum
til handa, að þau megi finna hugg-
un sína og styrk í boðskapnum um
hann sem upp er risinn og hefur
nú kallað Margréti til starfa fyrir
sig í hinum mikla kór kristninnar,
handan við okkar sjóndeildar-
hring.
Ég tjái enn einlæga þökk og bið
Margréti og fólki hennar bless-
unar Guðs.
Þórir Stephensen.
Sigríður föðursystir
okkar er látin í hárri
elli, hefði orðið 95 ára
í haust. Hún var orðin
södd lífdaga og vissi að nú væri
komið nóg og var því fegin. Þegar
eitt okkar hitti hana fyrir mánuði
var samt sama reisnin yfir henni og
alltaf en hún sagði þegar kvatt var:
„Við sjáumst víst ekki oftar.“ Og
svo varð.
Samleið okkar með henni er orð-
in löng. Hún og Sveinbjörg, systur
pabba, bjuggu saman til margra
ára og Rósa amma var hjá þeim
þar til hún dó.
Sigga frænka varð ung ekkja og
ól dætur sínar upp sem einstæð
móðir. Kjör einstæðra mæðra hafa
jafnan verið þröng en voru enn erf-
iðari á hennar tíð en í dag, og það
fer ekki miklum sögum af þeirri
baráttu. Hún er háð utan sviðsljósa
á nóttum sem eru lagðar við daga í
striti og áhyggju. Sigga háði ódeig
sína lífsbaráttu og sá fyrir dætrum
sínum. Öll hefði þessi barátta orðið
erfiðari hefði Sveinbjargar ekki
notið við sem var alltaf heima enda
óvinnufær lengst af. Sigga og Sig-
urjóna dóttir hennar bjuggu saman
meðan báðar lifðu og voru hvor
annarri mikilsverður félagsskapur.
Sigga gat stolt horft yfir lífsstarf
sitt og afkomendahópinn við lífslok
sín.
Í þá góðu gömlu daga voru sam-
skipti fólks öðru vísi en nú. Fólk
hittist meira, kom saman og spjall-
aði og söng, spilaði og fór í leiki og
e.t.v var dansað við harmonikku-
SIGRÍÐUR
KRISTINSDÓTTIR
✝ Sigríður Krist-insdóttir var
fædd á Kerhóli í
Sölvadal í Saurbæj-
arhreppi í Eyjafirði
23. september 1908.
Hún andaðist á
Kristnesspítala 8.
apríl síðastliðinn og
var jarðsungin frá
Akureyrarkirkju 15.
apríl.
undirleik. Sjálf söng
Sigga vel og gat radd-
að sönginn eða spilað
með á munnhörpu. Við
minnumst margra jóla
og hátíða og Sigga og
hennar fólk er órjúf-
anlegur hluti fjöl-
skylduminninganna.
Lengi bjó Sigga í
leiguhúsnæði en svo
kom að þær Jóna gátu
flutt inn í eigið hús í
Gránufélagsgötunni
og þar leið þeim vel og
síðan keypti hún íbúð í
íbúðum aldraðra í
Víðilundi 24. Það var ánægjulegt að
sjá hversu vel var að þeim búið þar.
Sigga hefur bæði fengið ríflegan
skerf af mótlæti og ríkulega upp-
skeru ævistarfsins. Hún missti
bæði manninn frá ungum dætrum
og svo Rósu Kristínu, elstu dótt-
urina, langt um aldur fram. Hún
tók hvorttveggja nærri sér en hélt
þó áfram og lét ekki hugfallast.
Sigríður Kristinsdóttir var
myndareg kona og reisnarleg allt
til hins síðasta. Hún hafði gaman af
því að lyfta sér upp og var mann-
blendin. Hún var vel greind og
minnug, mótaði sér skýrar skoð-
anir og lá ekkert á þeim og gat ver-
ið hvöss. Það var ekki lognmolla í
kringum hana og jafnan gaman að
ræða við hana, rifja upp hið liðna
sem hún mundi svo vel og einnig
taka út þjóðmálin.
Hún lagði mikið upp úr því að við
ræktuðum frændskapinn og var
ekki ánægð ef við vanræktum að
koma við ef við komum til Akureyr-
ar. Svolítið aðhald í þessum efnum
gerði okkur yngra fólkinu bara
gott og kenndi okkur að meta
frændræknina.
Það er gott til þess að hugsa að
Sigga frænka átti góða fjölskyldu
og hún hafði ríka ástæðu til að vera
ánægð með fólkið sitt enda reynd-
ist það henni allt vel og barnabörn-
in gleðigjafar. Rósa var alltaf vak-
andi yfir velferð hennar meðan hún
lifði og Sigurður maður hennar
sömuleiðis, allt eins og þau Sóley
og Kristinn. Að leiðarlokum þökk-
um við systkinin samleiðarsporin
og biðjum afkomendum hennar
allrar blessunar.
Halla og Auður Daníelsbörn.
Mig langar til að skrifa nokkur
þakkar- og minningarorð um föð-
ursystur mína, Sigríði Kristins-
dóttur, sem andaðist á Kristnes-
spítala 8. apríl sl.
Fyrstu minningar mínar um
hana eru frá því ég var sex til sjö
ára. Þá bjó fjölskylda mín á Hóla-
braut á Akureyri og það var ekki
langur gangur fyrir strák niður í
Lundargötu, þar sem Sigga frænka
bjó ásamt dætrum sínum Rósu
Kristínu og Sigurjónu og þar
bjuggu líka Rósa amma og Svein-
björg, eldri systir Sigríðar.
Það var einkar gaman að heim-
sækja Siggu frænku og þar ríkti
engin lognmolla.
Það var spilað á spil, sungið,
sagðar sögur og farið í alls konar
leiki.
Hún lét okkur syngja og spilaði
undir á munnhörpu. Þegar hún var
í essinu sínu geislaði af henni
gleðin. Mikill gestagangur var á
heimilinu bæði úr sveitinni fram í
firði og bænum.
Sigríður varð ekkja 31 árs göm-
ul. Hún var eina fyrirvinnan á
heimilinu, Sveinbjörg systir hennar
var öryrki en hún gerði sitt til að
létta undir á heimilinu og var Siggu
ómetanleg aðstoð alla tíð.
Sigga var vel gefin kona, hún var
útsjónarsöm og stjórnaði heimilinu
af mikilli röggsemi og prýði. Ekk-
ert bruðl og allt nýtt.
Eftir því sem árin liðu fækkaði
komum mínum í heimili Sigríðar
þar sem ég flutti frá Akureyri. En
ég reyndi alltaf að líta við hjá
Siggu föðursystur, þegar leið lá
þangað.
Elsku frænka, ég veit að líf þitt
var ekki alltaf dans á rósum en þú
stóðst þig eins og hetja og ég er af-
ar stoltur af frændskap við þig.
Blessuð sé minning þín.
Innilegar samúðarkveðjur til
fjölskyldu Sigríðar.
Sveinn Magni Daníelsson.