Morgunblaðið - 20.04.2003, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STJÓRNMÁLASAMTÖKIN Nýtt aflvoru stofnuð í upphafi mánaðarinsog sótti á þriðja hundrað mannsstofnfund samtakanna. GuðmundurG. Þórarinsson verkfræðingur og
fyrrverandi þingmaður Framsóknarflokksins
var einróma kjörinn formaður samtakanna.
Hann segir í viðtali við Morgunblaðið að auð-
vitað væri gaman að ná inn manni á þing, en
helsta markmið samtakanna sé að koma brýn-
um málefnum sem ekki hafa verið í sviðsljós-
inu inn í umræðuna.
Hvers vegna Nýtt afl, hvað vantar í íslensk
stjórnmál?
„Það sem við erum að fást við er mjög mik-
ilvægt. Við erum að tala um heildaráhersl-
urnar í þjóðfélaginu. Við teljum að ríkis-
stjórnin hafi fjarlægst fólkið í landinu og sé
komin í minnisvarðapólitík. Sú pólitík byggist
á því að áherslurnar eru rangar, þörfum fólks-
ins í þjóðfélaginu er ekki mætt og forgangs-
röðunin er röng.
Nýtt afl er hópur fólks úr öllum stjórn-
málaflokkum sem myndar stjórnmálahreyf-
ingu til að berjast fyrir grundvallarbreyt-
ingum í þjóðfélaginu. Við teljum að ákveðin
hugarfarsbreyting þurfi að eiga sér stað í
þjóðfélaginu. Hún felst einkum í því að und-
anfarið hafa Íslendingar verið að mörgu leyti
vel stæðir og stjórnvöld haft mikla peninga til
umráða. Á sama tíma hefur gleymst að hugsa
um þarfir fólksins sem kosið hefur stjórnvöld
til að vinna í sína þágu, valið þau til að gæta
hagsmuna almennings.
Rangar áherslur
Tökum dæmi. Fjögur til fimm þúsund
manns eru á biðlistum í heilbrigðiskerfinu.
Okkur er sagt að það sé ekki hægt að stytta
þessa lista, það kosti of mikið. En á meðan við
horfum á þennan vanda er verið að bjóða út
jarðgöng norður í landi sem eiga að kosta sex
til átta þúsund milljónir króna. Við teljum að
þetta sé ekki rétt forgangsröð. Jarðgöng eru
ekki það sem þarf að gera núna, það er hægt
að gera þau seinna. Ekki nóg með það heldur
er á sama tíma verið að gera jarðgöng fyrir
austan sem kosta þrjú til fjögur þúsund millj-
ónir króna. Á meðan er fólk látið bíða eftir að-
gerðum á sjúkrahúsunum.
Ef ég má nefna fleiri dæmi. Um 400 manns
bíða í brýnni þörf eftir aðstöðu fyrir hjúkrun.
Aldraðir með ýmiss konar hrörnunarsjúk-
dóma og heilabilaðir. Aðstandendur þessa
fólks eru í algerum vandræðum. Biðin eftir
plássi er eitt og hálft til tvö ár og það er ekk-
ert hægt að gera, ekki til peningur segja
stjórnvöld. Á sama tíma erum við nýbúin og
erum að byggja stórhýsi á Keflavíkurflugvelli.
Landamæravörslu fyrir Evrópusambandið,
Schengen, sem við höfum ekkert að gera við
og kostar mörg hundruð milljónir króna á ári
að reka. Þetta er gert í einum logandi hvelli
og það eru til nægir peningar í þetta verkefni,
fimm til sex þúsund milljónir í þetta sem við
höfum ekkert að gera við. Fyrir þessa peninga
væri hægt að byggja fimm barnaspítala. Það
hefur aftur á móti tekið mörg ár að reisa þann
spítala fyrir okkar eigin börn.
Að mati okkar hjá Nýju afli eru þessar
áherslur rangar. Enn eitt dæmi um rangar
áherslur eru sendiráðabyggingarnar sem ver-
ið er að reisa um allan heim og kostar mörg
hundruð milljónir að reka á ári. Það er verið
að bjóða út byggingu fyrir sendiherrann í
Berlín sem kostar um 300 milljónir. Við erum
að byggja sendiráð í Tókýó sem kostar á ann-
að þúsund milljónir. Við vorum að opna sendi-
ráð í Helsinki og tvö í Kanada. Á sama tíma er
verið að loka deildum fyrir aldraða og heilabil-
aða til að spara 15–20 milljónir á ári. For-
eldrar með börn með vímuefnavanda eða geð-
röskun þurfa að bíða í hálft ár eftir úrræðum.
Verið er að selja fíkniefni við skólalóðir. Lög-
reglan segist ekki geta sinnt þessu, þetta ger-
ist eftir vinnutíma og þeir geti ekki unnið yf-
irvinnu vegna sparnaðar. Okkur er sagt að
það séu ekki til peningar til að leysa þessi
vandamál. Á sama tíma erum við í öllum þess-
um framkvæmdum. Þetta gengur ekki upp,
það þarf að leysa þarfir fólksins í landinu.
Við kusum stjórnvöld til þess að annast
okkar hagsmuni, til þess að sjá um þarfir
fólksins. En þau bjóða okkur upp á bið fyrir
aldraða foreldra og börn sem eiga við geðræn
vandamál að stríða. Þetta er hugsunarhátt-
urinn hjá stjórnvöldum og löggjafanum. Við í
Nýju afli segjum nei við þessum stjórn-
unarháttum. Við viljum að sú rödd heyrist
sem segir: Þetta gengur ekki.“
Hvaða leiðir viljið þið fara til að bæta úr
þessum vandamálum?
„Reynslan og árin hafa sýnt að það eru
miklir fjármunir í þessu þjóðfélagi. Við viljum
til dæmis draga úr utanríkisþjónustunni og
loka hluta af þessum sendiráðum. Við verðum
að raða þessum stórframkvæmdum, jarð-
gangagerð og slíku, í rétta forgangsröð. Það
er ekki rétt að taka slík verk fram yfir brýn-
ustu þarfir fólksins í landinu.
Annað veigamikið atriði sem við höfum lagt
mikla áherslu á er sú eignatilfærsla sem orðið
hefur í íslensku samfélagi á síðustu árum.
Hún er hrikaleg og það er eins og mönnum
hafi sést yfir hana. Annars vegar er þar um að
ræða gjafakvótakerfið þar sem þúsundir millj-
óna króna hafa verið færðar yfir til ein-
staklinga sem gengið hafa í burtu með pen-
ingana.“
Auðlindina aftur til þjóðarinnar
Hvað viljið þið gera í sjávarútvegsmálum?
„Við viljum færa auðlindina aftur til þjóð-
arinnar með yfirveguðum og öruggum hætti.
Við viljum gera ákvæði stjórnarskrárinnar um
jafnræði til atvinnurekstrar virkt. Þ.e.a.s. að
menn geti staðið jafnir frammi fyrir því að
hefja atvinnurekstur til sjávar. Og við viljum
fyrna þessa kvóta og færa þá aftur til þjóð-
arinnar.“
Eruð þið þá hlynnt þeirri fyrningarleið sem
sett hefur verið fram nú þegar?
„Já, við viljum beita henni og færa þessi yf-
irráð aftur til þjóðarinnar. Þetta er vandasamt
vegna þess að okkur hefur verið komið í mjög
mikinn vanda með því hvernig þetta hefur
verið gert. Við verðum líka að átta okkur á því
að kvótinn erfist í gjafakvótakerfinu. Fólkið í
þorpinu hefur engan rétt en sonur kvóta-
kóngsins getur selt kvótann og farið með pen-
ingana úr landi nánast skattfrjálst.
Hinn venjulegi launþegi borgar ávallt sinn
skatt, um 40%, til samfélagsins af launum sem
eru yfir 70 þúsund krónum. En hinn, sem erfir
kvótann, þarf ekki að greiða af honum til sam-
félagsins. Þannig höfum við búið til lagskipt-
ingu í þjóðfélaginu sem er stöðugt að aukast.“
Hvað viljið þið gera til að bæta úr þessari
misskiptingu?
„Við viljum hækka skattleysismörkin í 100
þúsund krónur á mánuði, svo nauðþurft-
artekjur séu ekki skattlagðar. Við viljum yf-
irfara velferðarkerfið til að reyna að komast
upp úr fátæktargildrum. Í dag er það svo í
velferðarkerfinu að þegar menn fara að vinna
þá skerðast bæturnar fljótt. Við teljum það
ranglátt að skattleggja tekjur þeirra sem
vinna hörðum höndum fyrir lífsafkomu fjöl-
skyldunnar um tæp 40% en stórkostlegan
söluhagnað af kvóta og hlutabréfum um 10%.
Við viljum að þetta verði endurskoðað. Það
verður að endurskoða lög og reglur á fjár-
magnsmarkaði. Það sem hefur verið að gerast
á fjármagnsmarkaði undanfarið er sennilega
kornið sem fyllti mælinn og varð til þess að
Nýtt afl var stofnað. Það liggur í því að ofan á
þessar eignatilfærslur erum við að búa til
milljarðamæringa á fjármagnsmarkaði. Ekki
vegna dugnaðar heldur vegna þess að stjórn-
völd hafa brugðist skyldum sínum að móta
eðlilegar leikreglur. Menn eru að sýsla með
sjóði sem þeir eiga ekki en eiga að bera
ábyrgð á.“
Um hvaða sjóði ertu að tala?
„Ég er að tala um sjálfseignarsjóði, eins og
sparisjóðina, tjónasjóði tryggingafélaganna og
lífeyrissjóðina. Á þessum markaði hafa fá-
mennir hópar náð að sölsa undir sig völd og
áhrif yfir eignum þjóðarinnar. Stjórnvöld hafa
brugðist því að móta almennar leikreglur sem
vernda hagsmuni almennings að þessu leyti.“
Hvað viljið þið gera til að sporna við þessari
þróun?
„Við viljum móta heildstæða löggjöf á fjár-
málamarkaði. Við viljum kalla til okkar hæf-
ustu menn og móta löggjöf sem verður til þess
að vernda hagsmuni almennings.
Lífeyrissjóðirnir eiga 700 þúsund milljónir í
dag. Fólkið í landinu á þá og greiðir í þá en
það hefur hins vegar ekkert að segja um
stjórn þeirra. Ekki hefur tekist betur til hjá
sumum þeirra en svo að verið er að skerða líf-
eyrisrétt félagsmanna. Þá teljum við óréttlátt
að það ræður því enginn í hvaða lífeyrissjóð
hann greiðir. Það er bundið í lög.“
Viljið þið þá breyta rekstrarfyrirkomulagi
lífeyrissjóða?
„Já, við viljum að fólkið kjósi stjórn lífeyr-
issjóðanna og fólk geti ráðið því í hvaða sjóði
það er.
Mesta eignatilfærsla síðan
á tímum svarta dauða
Þetta sem við erum að ræða núna er ekkert
samkvæmistal heldur grafalvarlegt mál. Fjár-
munum þjóðarinnar og fiskimiðunum sem tók
okkur áratugi að ná frá erlendum aðilum í
þorskastríðum hefur verið sólundað. Við sem
samþykktum framsal aflaheimilda í þinginu á
sínum tíma töldum það nauðsynlegt til að
auka hagkvæmni útgerðarinnar. Það sá hins
vegar enginn fyrir að þessi ósköp myndu ger-
ast. Stjórnvöldum bar að grípa inn í þegar
ljóst var að eignatilfærslur yrðu með svona
gríðarlegum hætti, en þau brugðust.
Nú er þetta að endurtaka sig á fjármagns-
markaði. Það hefur ekki átt sér stað eigna-
tilfærsla af þessu tagi síðan á tímum svarta
dauða 1492.“
Hverjar eru tillögur ykkar í skattamálum
aðrar en að hækka skattleysismörkin í 100
þúsund krónur?
„Við viljum fyrst og fremst skoða hvort ekki
er hægt að lækka virðisaukaskatt á matvælin.
Hvað skattleysismörkin varðar er ljóst að allir
njóta góðs af því að þau séu hækkuð. Með því
hins vegar að lækka tekjuskattsprósentuna
mismunum við fólki eftir tekjum og nánast
ekkert kemur þeim til góða sem búa við fá-
tækt eða eru með lág laun.“
Hafið þið markað ykkur stefnu í öllum
helstu málaflokkum?
„Það sem við erum fyrst og fremst að reyna
að gera er að opna umræðu um hluti sem eru
ekki til umræðu hjá öðrum. Að þvinga um-
ræðuna inn á það sem við teljum að skipti
máli. Þessi hópur kemur mjög seint fram.
Hann er búinn að móta drög að stefnuskrá
sem kemur fram á heimasíðu okkar nu.is. Við
erum að undirbúa sérstaka stefnuskrárráð-
stefnu sem verður haldin nú strax eftir
páskana til þess að vinna nánar þau drög sem
fyrir liggja.
Eins og ég sagði í upphafi þá er þetta fram-
boð mjög sérstakt. Þetta er ef til vill í eina
skiptið á Íslandi sem myndaður er þver-
pólitískur stjórnmálaflokkur. Þarna eru menn
og konur úr öllum stjórnmálaflokkum sem
leggja ágreining til hliðar til að taka á
ákveðnum málum, þeim sem ég hef verið að
gera grein fyrir hér.“
Eruð þið þá nokkurs konar óánægjufram-
boð?
„Ég myndi ekki segja það. Við erum að
krefjast stefnubreytingar en erum með víð-
tæka stefnu í öllum helstu málum. Við leggj-
um megináherslu á að það verði unnið að því
að ná sátt um málefnin í þjóðfélaginu.“
Þið hafið fengið rúmlega eitt prósent í síð-
ustu skoðanakönnunum. Eruð þið sáttir við
það eða stefnið þið að því að ná inn manni?
„Auðvitað væri gaman að ná inn manni. Við
teljum hins vegar mjög mikilvægt að þessi
rödd heyrist og það er meginástæðan fyrir því
að við erum í framboði. Við höfum enga fjár-
muni til að heyja þessa kosningabaráttu á
meðan mér skilst að aðrir flokkar séu að eyða
30–50 milljónum í auglýsingar.“
Nú ert þú þekktur úr stjórnmálum hér áður
fyrr og hefur tvisvar áður setið á þingi fyrir
Framsóknarflokkinn. Hvað er það sem rekur
þig í framboð í þriðja sinn?
„Það eru þessi mál sem ég hef verið að
vekja athygli á. Það verður einhver að vekja
athygli á þessu óréttlæti og ranglæti. Ég ætla
að gera það núna og segja það sem mér finnst
ég þurfa að segja. Mér finnst ég skulda þjóð-
félaginu og sjálfum mér að koma fram og
segja þetta.“
Aðrir félagsmenn í Nýju afli hafa áður
reynt fyrir sér á vettvangi stjórnmálanna,
með misjöfnum árangri þó. Er þetta
óánægjuframboð í þeim skilningi, fyrir menn
sem vilja koma sér á framfæri með öðrum
hætti?
„Það er svo merkilegt að þegar við komum
saman var enginn að hugsa sérstaklega um að
fara í framboð. Þeir sem hafa komið þarna
saman hafa hins vegar mikla reynslu af þjóð-
félagsmálum og yfirsýn. Þeim ofbýður sú þró-
un sem orðið hefur í samfélaginu og hafa
ákveðið að láta til sín taka af þeim sökum.
Grunnþátturinn í því er siðferðislegur, ekki
óánægja heldur siðferðislegur boðskapur. Við
segjum við stjórnvöld: þið eruð komnir allt of
langt frá þörfum fólksins og hafið brugðist
með því að gæta ekki hagsmuna þess.“
Nýtt afl fyrir brýn málefni
Stjórnmálasamtökin Nýtt afl voru
fyrst og fremst stofnuð til að gæta
hagsmuna hins almenna borgara og
berjast fyrir breyttum áherslum og
forgangsröðun í samfélaginu.
Ragna Sara Jónsdóttir ræddi við
Guðmund G. Þórarinsson, formann
samtakanna, sem bjóða í fyrsta sinn
fram til alþingiskosninga.
Morgunblaðið/Golli
rsj@mbl.is
Alþingiskosningar 10. maí 2003