Morgunblaðið - 20.04.2003, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SJÁLFSTÆÐISFLOKKUR og Framsókn-
arflokkur hafa ráðið málefnum bænda í ára-
tugi. Svo er komið að sauðfjárbændur er fá-
tæk stétt og vikulega að meðaltali hefur
kúabóndi brugðið búi að undanförnu. Mið-
stýrt fyrirtæki í eigu bænda er í burð-
arliðnum sem mun ráða mjólkurframleiðslu
og verðlagningu til bænda. Fyrirsjáanlegar
breytingar eru framundan sem kalla á nauð-
synlega aðlögun hvort sem breytingar verða
vegna ákvarðana Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar eða ESB-aðildar.
Á fundi Starfsgreinasambandsins nýverið
var spurt hvaða áhrif aðild að Evrópusam-
bandinu myndi hafa fyrir landbúnað, starfs-
fólk í matvælaframleiðslu og fyrir neyt-
endur. Það er umfjöllunarefni þessarar
greinar og hvort bændum standi ógn af
hugsanlegri aðild okkar að Evrópusamband-
inu.
Matur er allt of dýr
Matarverðið var mikið til umræðu síðast-
liðið haust í tengslum við tillögu mína á Al-
þingi um að leita orsaka hins háa mat-
vælaverðs hérlendis. Matvara er mjög dýr á
Íslandi og í Noregi eða 60 til 70 prósent dýr-
ari en meðalverð ESB, meðan matur er mun
lægri á hinum Norðurlöndunum.
Þegar Finnar gengu í ESB lækkaði matur
strax um 10%. Kjöt og kjúklingar allt að
35%. Matur átti eftir að lækka enn meira.
Verð til framleiðenda lækkaði um 20 til 60%
en á móti komu styrkir sambandsins.
Finnskir bændur sáu meira skjól í að vera
arverndin og aðlögun að markaði reiknast á
plúshliðinni fyrir landbúnaðarframleiðsluna
hér. Á fundi Starfsgreinasambandsins sagði
talsmaður Framsóknarflokksins að færa
mætti rök fyrir því að íslenskum landbúnaði
yrði betur borgið innan Evrópusambandsins
eftir árið 2006 en utan þess.
Óumflýjanlegar breytingar
Ísland hefur skuldbundið sig á al-
þjóðavettvangi til að vinna að meira frjáls-
ræði og umbótum í viðskiptum með landbún-
aðarafurðir. Samningalotunni sem stendur
yfir hjá Alþjóðaviðskiptastofnuninni á að
ljúka 1. janúar 2005. Útflutningsríkin í hópn-
um vilja þrengja verulega heimildir til að
leggja tolla á landbúnaðarafurðir og afnema
útflutningsstuðning meðan önnur ríki vilja
forðast risastökk í þessum efnum. Ísland
hallar sér að ESB í viðræðunum því þarna
liggja hagsmunir okkar saman gagnvart
WTO.
Það blasir við að íslenskur landbúnaður
verður að búa sig undir frekari samkeppni
og hagræðingu í greininni því hann mun ekki
starfa í einangruðu umhverfi í framtíðinni.
Landbúnaður verður áfram mikilvægur
þáttur í íslensku atvinnulífi og á að njóta
þeirrar sérstöðu sem felst í tengslum við
menningu þjóðarinnar og samhengi byggð-
anna. En það verður verkefni okkar á næstu
árum að skapa fjölbreyttum landbúnaði líf-
vænlega framtíð með því að laga hann að
markaðsaðstæðum, laga hann að þörfum
neytenda og tryggja eðlilega samkeppni við
innfluttar vörur.
breyta úr framleiðslustyrkjum yfir í byggða-
styrki. Opinberir styrkir hérlendis voru 59%
af tekjum bænda árið 2001. Sýnin á byggða-
styrki er að bændur verði gæslumenn lands-
ins í víðum skilningi og eigi meiri möguleika
á að breyta um búskapar- og starfshætti.
Það er ljóst að við ESB-aðild nýtur Ísland
fjarlægðarverndar og uppi verða ákveðnar
heilbrigðiskröfur varðandi kjötinnflutning.
Okkar úrvinnslugreinar eru gæðavörur
s.s. mjólkurvörurnar, ostar og fleira. Lítill
sérviskumarkaður innan ESB gæti jafnvel
nægt til að bæta upp það sem tapast á inn-
anlandsmarkaði vegna opnunar. En ef hugs-
anleg ESB-aðild okkar dregur úr neyslu á
innanlandsframleiðslu án þess að við getum
nýtt nýjan markaðsaðgang annars staðar
skapar það óhjákvæmilega samdrátt í störf-
um iðn- og verkafólks sem er áhyggjuefni. Í
aðildarviðræðum yrði væntanlega lögð
áhersla á langan aðlögunartíma fyrir land-
búnaðinn vegna þess hvað hann er viðkvæm
grein og hvað hér er óþroskaður samkeppn-
ismarkaður innanlands. Það er t.d. stutt síð-
an að ekki mátti selja jógúrt frá Húsavík í
Reykjavík. Heilbrigðiskrafan, fjarlægð-
innan ESB en utan því miklar breytingar
væru í aðsigi á vegum Alþjóðaviðskiptastofn-
unarinnar og aðlögunin við ESB kæmi þeim
til góða við þær breytingar. Athyglisvert er
að landbúnaðarframleiðsla Finna hefur ekki
minkað, búin hafa stækkað og hagur bænda í
raun vænkast þrátt fyrir að landbúnaðarverð
hefur lækkað.
Forstjóri norsku Landbúnaðarrannsókn-
arstofnunarinnar telur sömu möguleika fyrir
hendi hjá Norðmönnum. Að matvörur geti
lækkað niður í sænskt verðlag við aðild Nor-
egs að ESB sem myndi þýða 30% lægra mat-
arverð og landbúnaður héldi þó velli. Spáð er
að lækkunin gæti þýtt 22 þúsund norskar
krónur í lækkuðum matarútgjöldum fyrir
hefðbundna norska fjölskyldu sem er hátt á
þriðja hundrað þúsund íslenskar krónur.
Þetta er athyglisvert þegar litið er til þess
að hér eru meðalútgjöld matarkaupa með-
alheimilis talin um 50 þúsund krónur á mán-
uði eða um 600 þúsund krónur á ári.
Yrði þetta öðruvísi hér?
Offramleiðsla í ESB-löndunum er vanda-
mál sem sporna á gegn m.a. með því að
Ógnar Evrópusambandsaðild bændum?
Eftir Rannveigu
Guðmundsdóttur „Talsmaður Framsóknarflokksins
sagði að færa mætti rök fyrir því að
íslenskum landbúnaði yrði betur
borgið innan Evrópusambandsins
eftir árið 2006 en utan þess.“
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
ÞEGAR þessi orð eru skrifuð, hafa
fjórir látist í umferðarslysum á
árinu, þar af þrír ungir karlmenn.
Í námskrá um ökukennslu kemur
fram að meginmarkmið hennar sé að
neminn tileinki sér viðhorf og þekk-
ingu og þá færni sem nauðsynleg er
til að hann aki með sem mestu ör-
yggi og með fullri fyrirhyggju og
framsýni. Í dag er það hins vegar
svo að eina leið ungra ökumanna, til
að læra að takast á við hálku, snjó-
komu og afleitar aðstæður, eru að
læra af biturri reynslu þar sem að-
stæður hafa enn ekki verið skapaðar
til að þeir geti æft sig áður en út í al-
vöruna er komið. Ökunemar sem
læra að aka yfir sumartímann, þegar
aðstæður eru góðar eða eru svo
óheppnir að það kemur engin hálka
á meðan þeir eru að læra, hljóta
óneitanlega að standa verr að vígi en
þeir sem þó fá tækifæri til að aka
pínulítið í hálkunni. Enn, árið 2003,
vantar stóran hluta inn í nám ungra
ökumanna, sem er að kenna þeim að
takast á við erfiðar aðstæður, eins og
hálku, snjókomu og lélegt skyggni
sem skellur á fyrirvaralaust. Það má
ekki verða happdrætti hvort ung-
lingarnir eru þjálfaðir í að takast á
við erfiðar aðstæður, það þarf að
vera regla. Ökugerði það sem reynt
hefur verið að koma á á und-
anförnum árum hefur enn ekki litið
dagsins ljós og tregða þeirra sem
fara með stjórn umferðarörygg-
ismála ræður þar mestu um. Þjálfun
í slíku gerði er skylda í siðmennt-
uðum löndum sem við kjósum að
bera okkur saman við og þar sem að-
stæður kalla á nauðsyn þess að
kunna að bregðast við hættulegum
aðstæðum eins og hér. Það er hins
vegar ekki nóg að setja upp slíkt
gerði, það þarf að tryggja að það sé
notað og slíkt verður ekki gert nema
með því að gera þjálfun í því að
skyldu. Þannig tryggjum við að öku-
menn framtíðarinnar fái bestu þjálf-
un sem völ er á við öruggar að-
stæður og þannig tekst okkur að
hjálpa unga fólkinu að glíma við erf-
itt hlutverk, sem er að komast heill á
húfi í gegnum fyrstu árin í umferð-
inni. Unga fólkið á það skilið að við
sem eldri erum, leiðbeinum þeim að
stíga þessi fyrstu skref sín og búum
þannig um hnútana að enginn sé
skilinn eftir án slíkrar leiðsagnar.
Ósýnileg löggæsla
Góð þjálfun við erfiðar aðstæður
er þó ekki nándar nærri nóg í bar-
áttunni við banaslysin. Gerum ráð
fyrir að ökuskólar og ökukennarar
standi að mestu leyti sína plikt og að
þeim takist að kenna nemendum þau
grundvallaratriði sem þeim er ætlað.
Enn stendur út af borðinu að ekki er
hægt að ætla ökukennurum að
breyta viðhorfum ungra ökumanna,
viðhorfum sem foreldrarnir og um-
hverfið hafa haft 17 ár til að móta,
því við hljótum að fara að horfast í
augu við það að raunveruleg umferð-
arhegðun er oft með allt öðrum
hætti en þeir aksturshættir sem
nemendum eru uppálagðir í
kennslutímum. Hvað er þá til ráða?
Skv. könnunum sem gerðar hafa
verið og það er einnig álit sérfræð-
inga, er sýnileg löggæsla besti kost-
urinn í baráttunni við það agaleysi
sem menn horfa upp á í umferðinni
og birtist í hraðakstri, ótímabærum
framúrakstri, ónógri notkun á bíl-
beltum og annars konar lagabrotum.
Því miður hefur ríkislögreglustjóra
ekki tekist að sýna fram á að lítil lög-
gæsla úti á þjóðvegunum hafi verið
aukin, þar sem slys eru tíðust og al-
varlegust. Eins og menn vita, og þá
best þeir lögreglumenn sem sinna
landfræðilega stórum en fjársveltum
embættum, vantar töluvert upp á að
lögreglumenn landsbyggðarinnar
geti sinnt því eftirliti sem þeim ber,
lögum samkvæmt og verulega vant-
ar upp á að löggæsla á þjóðvegunum
sé eitthvað í líkingu við það sem hún
var fyrir 25–30 árum þegar sérstök
sveit lögreglumanna sinnti lands-
byggðinni, ók hring eftir hring um
landið og hélt uppi lögum og reglu í
samvinnu við staðbundna lög-
reglumenn. Þessi akstur heyrir sög-
unni til. Honum er í afar litlum mæli
sinnt af eftirlitsbílum Vegagerð-
arinnar, sem hafa reyndar allt annað
meginhlutverk og eru yfirleitt að
sinna öðrum verkefnum. Þeir örfáu
bílar sem ríkislögreglustjóri hefur
yfir að ráða á þessum vettvangi, eru
of fáir og deildin of fámenn, til að
hægt sé að tala um virkt eftirlit af
þeirra hálfu, nú þegar bílaeign
landsmanna hefur þrefaldast á síð-
ustu þremur áratugum. Of fámenn
lögreglulið og takmarkaðar fjárveit-
ingar gera það að verkum að stað-
bundin lögregla verður að takmarka
akstur sinn um starfssvæðin, eftirlit
er bundið við stærstu þétt-
býliskjarnana og nánasta nágrenni
og lengri eftirlitsferðir, sem heyra
nánast sögunni til, eru farnar í ein-
hverjum tilvikum til hátíðabrigða
eða ef alvarleg slys ber að höndum.
Flestir eru sammála um að löggæsla
á vegum úti er og hefur verið lengi
að mestu ósýnileg, en þá eru hvorki
ríkislögreglustjóri né dóms-
málaráðherra þar meðtalin enda
virðist sýn þeirra á málaflokkinn
vera með öðrum hætti en borg-
aranna þegar dregnar eru fram í
dagsljósið tölur sem eru til þess
fallnar að bera saman epli og appels-
ínur og drepa umræðuefninu á dreif.
Er það von mín að kjósendur geti
kallað fram hjákátlegar minningar
um pappalöggur dómsmálaráðherra
þegar gengið verður til alþing-
iskosninga 10. maí nk. og finni sér
betur borgið með kjöri á flokki þar
sem menn taka umferðaröryggismál
alvarlega, Framsóknarflokknum.
Fjórir hafa látist
Eftir Helgu Sigrúnu
Harðardóttur
„Flestir eru sammála
um það að löggæsla á
vegum úti er og hefur
verið lengi að mestu
ósýnileg...“
Höfundur er verkefnastjóri og skipar 5.
sæti á lista framsóknarmanna í
Suðurkjördæmi.
ÁR hvert fæðast yfir 4.000 börn hér
á landi sem eiga yfir 8.000 foreldra.
Það eru því mörg þúsund kvenna og
karla á ári hverju sem nýta eða
munu nýta sér fæðingarorlof en
reynslan hefur sýnt að nær allar
konur fara í fæðingarorlof og vel yfir
80% karlmanna. Þetta fólk fær 80%
af launum sínum greitt í fæðing-
arorlofi sem skapar fjárhagslegt ör-
yggi fjölskyldunnar þegar nýr ein-
staklingur kemur í heiminn.
Karlar og konur
eiga jafnan rétt
Eins og flestir vita þá lauk um síð-
ustu áramót lokaáfanga í gildistöku
laga um fæðingarorlof þegar feður
fengu síðasta mánuðinn af sínum
sjálfstæða þriggja mánaða rétti til
fæðingarorlofs. Mæður og feður eiga
því rétt á þremur mánuðum hvort og
þrír mánuðir eru skiptanlegir milli
foreldra. Lögin eru því skýr, for-
eldrar eiga jafnan rétt til umönn-
unar nýfæddra barna sinna. Nú er
raunverulegur möguleiki á að
ábyrgð á börnum og verkaskipting á
heimilinu geti orðið jafnari þegar
feður hafa tækifæri til að sjá um
börn og bú. Fjarvistir frá vinnu
vegna veikinda barna geta lent á
hvoru foreldrinu sem er o.s.frv.
Þessu hafa vinnuveitendur nú þegar
áttað sig á.
Konur og karlar
með sömu laun?
Lögin hafa þó miklu víðtækari
áhrif en þau sem snúa að því að jafna
rétt foreldra til samvista við barn
sitt fyrstu mánuðina í lífi þess. Þetta
er eitt stærsta skref sem stigið hefur
verið hingað til í jafnréttisbarátt-
unni og vafalítið eitt af öflugri tækj-
unum í baráttunni fyrir minnkandi
launamun kynjanna. Lægri laun
kvenna hafa meðal annars verið
skýrð með því að konur hafa horfið
frá vinnu vegna fæðingar barna og
meiri ábyrgð kvenna á heimilinu.
Karlar fara nú í fæðingarorlof og
taka ábyrgð á heimilinu til jafns á
við konur. Það mun vafalítið hafa já-
kvæð áhrif á laun kvenna, óháð því
hvort viðkomandi er foreldri eða ei,
því áhrifin munu ná til allra kvenna á
vinnumarkaði.
Þetta er sannarlega jafnrétti fyrir
mörg þúsund kvenna og karla ár
hvert – og líklega Íslendinga alla.
Jafnrétti fyrir
þúsundir kvenna
og karla ár hvert
Eftir Guðrúnu Ingu
Ingólfsdóttur
Höfundur skipar 7. sætið á lista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík suður og er
annar varaformaður SUS.
„Karlar fara nú
í fæðingarorlof
og taka
ábyrgð á heim-
ilinu til jafns
við konur.“
DILBERT mbl.is
LJÓSMYNDIR
mbl.is