Morgunblaðið - 01.06.2003, Qupperneq 11

að taka við skipinu, sem ég og gerði.“
Þorsteinn segir að Hólmaborgin sé
mjög gott skip. Þótt skrokkurinn hafi
upphaflega verið byggður í Svíþjóð
árið 1978 og hann síðan fluttur til
Danmerkur til innréttingar hefur
skipið síðan verið lengt og end-
urbyggt á alla kanta auk þess sem í
það hefur verið sett ný vél og nýtt
kram. Skipið kom nýtt til Íslands sem
Eldborgin og var þá í eigu mætra og
stórhuga manna í Hafnarfirði, en síð-
an keypti Hraðfrystihús Eskifjarðar
það af þrotabúi árið 1988. Hólma-
borgin hefur á síðari árum gengið
undir nafninu „Gullborgin“ meðal
gárunga á Eskifirði enda hefur skipið
í gegnum tíðina dregið margan verð-
mætan farminn að landi.
En í sjávarútvegi getur verið
skammt stórra högga á milli því áður
en þessi nafngift festist við skipið
vildu allir ólmir selja það í burtu.
„Skipið var ómagi á fyrirtækinu, bæj-
arfélaginu og bankanum og við töp-
uðum miklum peningum á því að eiga
þetta skip. Manna á meðal var talið
að það stæði fyrirtækinu fyrir þrifum
og hér gekk maður undir manns hönd
til þess að telja okkur á að selja skip-
ið. Það voru fyrst og fremst ég og
tengdafaðir minn sem vildum fyrir
alla muni ekki selja skipið enda höfð-
um við geysilega trú á því, en við vor-
um hins vegar bara tveir um þessa af-
stöðu. Við gengum á fund bæjarráðs
og báðum um að fá hjálp við að halda
skipinu með því að sett yrði í það auk-
ið hlutafé, en fengum þvert nei. Lykt-
ir urðu þær að við þumbuðumst við
og þraukuðum þorrann þar til erf-
iðleikarnir voru á enda. Það hvarflar
nú ekki að nokkrum manni að selja
skipið.“
Samhentir og samlyndir
Fimmtán menn eru í áhöfn Hólma-
borgar. Þegar Þorsteinn er spurður
hvaða kröfur „karlinn í brúnni“ geri
til skipsfélaga sinna svarar hann því
til að kröfurnar felist fyrst og fremst í
því að menn leysi störf sín þokkalega
af hendi og gangi vel um skipið. „Þeir
sinna mjög vel hvoru tveggja enda er
hópurinn bæði samhentur og sam-
lyndur og þónokkrir í áhöfninni hafa
tilheyrt henni allt frá því að skipið var
keypt.
Hásetarnir skiptast á að standa
tveggja tíma vaktir með „karlinum í
brúnni“ á meðan verið er að toga. Svo
eru allir á dekki þegar trollið er tekið.
Vélstjórarnir standa sex tíma vaktir
og svo stend ég óreglulegar vaktir.
Ég kem upp í brúna eftir að ég vakna
á morgnana og er hérna fram að mið-
nætti eða svo.
Þegar stund gefst svo milli stríða
er ýmist spilað, lesið eða glápt á sjón-
varp. Við erum komnir með gervi-
hnattadisk um borð og getum þar af
leiðandi valið á milli fjölmargra
stöðva. Menn eru komnir með sjón-
varpstækin í klefana sína og mér sýn-
ist vinsælasta sjónvarpsefnið vera
íþrótta- og fótboltarásir. Það hefur
vissulega orðið mikil breyting á að-
búnaði sjómanna frá því sem áður var
og svo má auðvitað ekki gleyma lík-
amsræktaraðstöðunni, sem mikið er
notuð, en þar lyfta menn lóðum,
hlaupa á hlaupabrettum og hjóla á
þrekhjóli svo eitthvað sé nefnt.“
Nótaveiðarnar spennandi
Alls konar hjátrú hefur lengi viljað
loða við íslenska skipstjóra. Sumir
hverjir byrja til dæmis aldrei á nýju
veiðarfæri á mánudögum. Aðrir
binda veiðivonir við ákveðnar sjó-
peysur eða bera alltaf sama kaskeitið
á skallanum. Þorsteinn hefur hingað
til aldrei komist í hann krappan úti á
sjó, en verið með öllu laus við áföll
þrátt fyrir að láta alla hjátrú og hind-
urvitni eiga sig. „Ég hef oft gert fínar
vertíðar þótt ég hafi byrjað þær á
mánudögum. Það er ekkert verri
dagur en hver annar,“ segir Þor-
steinn og bætir við að hann hafi átt
því láni að fagna að hafa verið mjög
heppinn í gegnum tíðina á sínum
skipstjórnarferli. „Ég veit ekkert
hvort ég er nokkuð aflasælli en aðrir.
Það hefur bara gengið vel hjá mér um
dagana og tel ég mig hafa átt farsæl-
an feril frá upphafi enda hef ég haft
yfir að ráða bæði góðu skipi og góðri
áhöfn. Ætli það sé ekki galdurinn að
baki velgengninni.“
Þegar Þorsteinn er inntur eftir því
hvaða veiðiskap honum þyki
skemmtilegast að stunda svarar hann
því til að skemmtilegast sé að stunda
allan veiðiskap þegar vel gengur. „En
nótaveiðarnar finnst mér mest
spennandi. Við vorum hins vegar að
veiða síldina í flotvörpu og erum
sömuleiðis að veiða kolmunnann í
flotvörpu. Kolmunninn stendur yf-
irleitt það djúpt að ekki er hægt að
veiða hann í neitt nema troll.“
Enginn friður um kerfið
Þorsteinn segist í fljótu bragði ekki
sjá fyrir sér hvernig hægt er að
breyta núverandi kvótakerfi til að
koma til móts við þær gagnrýn-
israddir, sem hvað æstastar eru í
kvótaumræðunni. En sé mönnum
einhver þægð í aukinni skattheimtu í
formi veiðigjalds kæmi slíkt auðvitað
til álita, þrátt fyrir að veiðigjald sú nú
þegar tekið af flotanum.
„Núverandi kvótakerfi er, að mínu
mati, besta hugsanlega fisk-
veiðistjórnunarkerfið, sem við getum
búið við, en ég er jafn sannfærður um
að aldrei mun ríkja friður um neitt
stjórnkerfi fiskveiða hér á landi. Ég
sé ekki fyrir mér hvernig pólitíkusar
ætla að fara að því að taka veiðiheim-
ildir, sem fyrirtækin hafa safnað að
sér í gegnum árin, af útgerð-
armönnum á þeim forsendum að vit-
laust hafi verið gefið í upphafi. Það
væri svipað og ef verslunarleyfið
hefði verið hrifsað af Pálma í Hag-
kaup eftir að hann var búinn að
byggja upp sitt fyrirtæki úr engu
nema eljusemi og dugnaði. Á þeim
tíma þegar þessir tveir frumkvöðlar,
Pálmi Jónsson í Hagkaup og Að-
alsteinn Jónsson á Eskifirði, voru
hvor á sínu sviði að byggja upp sín
fyrirtæki lögðu þeir allt sitt undir. Ég
efast stórlega um að þeir hafi þá
reiknað með því að stjórnmálamenn
kæmu síðar og segðu að það hefði
bara verið óvart sem þeir hefðu feng-
ið að byggja upp sín fyrirtæki. Á
meðan annar lagði allt sitt undir og
veðjaði á verslunarrekstur var hinn
svo óheppinn að hafa veðjað á sjávar-
útveginn, löngu áður en fiskurinn í
sjónum var skilgreindur í lögum sem
„sameign þjóðarinnar“.“
Forstjórastóllinn heillaði ekki
Aðalsteinn Jónsson, stofnandi og
fyrrverandi forstjóri Hraðfrystihúss
Eskifjarðar, var lengi vel harðákveð-
inn í því að tengdasonurinn Þorsteinn
Kristjánsson yrði sinn krónprins og
arftaki sem forstjóri fyrirtækisins.
„Það varð ekkert úr því. Mér stóð for-
stjórastóllinn til boða, en því miður
heillaði hann mig ekki nógu mikið.
Eftir að ég ákvað að helga mig sjó-
sókninni áfram var Elfar Aðal-
steinsson kallaður í forstjórastólinn í
ársbyrjun 2001, en Elfar ólst upp hjá
afa sínum og ömmu, Alla ríka og Guð-
laugu konu hans, og ættleiddu þau
hann í kjölfarið, en hann er sonur
Bjarkar, eiginkonu Þorsteins. „Ég
hafði um þetta alveg frjálst val, en
ákvað eftir þónokkra umhugsun að
ég kynni betur við mig sem „karlinn í
brúnni“ áfram,“ segir Þorsteinn.
Þegar talið berst að frítíma skip-
stjórans segist Þorsteinn vera ótta-
legur óreglupési í þeim efnum. „Það
er engin regla á neinu hjá mér í svo-
leiðis málum. Ég tek mér bara frí
þegar mér dettur í hug og þá tekur
stýrimaðurinn við skipinu. Ég reyni
alltaf að taka mér gott frí á sumrin og
er þá mest fyrir það að verja tím-
anum með fjölskyldunni og hestunum
mínum. Við sækjum ekki mikið til út-
landa, en keyptum okkur fellihýsi fyr-
ir um tveimur árum sem okkur finnst
skemmtilegt að ferðast með um land-
ið,“ segir Þorsteinn Kristjánsson,
skipstjóri á Hólmaborginni, þegar við
kveðjumst.
Þorsteinn Kristjánsson um borð í Hólmaborginni.
join@mbl.is
Morgunblaðið/RAX
’ Ég sé ekki fyrirmér hvernig pólitík-
usar ætla að fara að
því að taka veiði-
heimildir, sem fyr-
irtækin hafa safnað
að sér í gegnum árin,
af útgerðarmönnum
á þeim forsendum
að vitlaust hafi verið
gefið í upphafi. Það
væri svipað og ef
verslunarleyfið hefði
verið hrifsað af
Pálma í Hagkaup eft-
ir að hann var búinn
að byggja upp sitt
fyrirtæki úr engu
nema eljusemi og
dugnaði. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 11
FARIÐ var á grálúðu. Fyrst var togað á svæði rúmar 100 sjómílur vestsuð-vestur af Snæfellsnesi og síðan dregið norður djúpkantinn á Hamp-iðjutorgið svokallaða 80–100 sjómílur vestur af Bjargtöngum. Afli var
frekar tregur hjá þeim ellefu skipum sem voru að veiðum, eins og hefur reyndar
verið á grálúðunni undanfarið, þó að tímabilið apríl, maí ætti að vera besti tíminn
til grálúðuveiða.
Vinnan um borð er fremur einhæf. Togað er í nokkra klukkutíma eftir því hvað
veiðist, en veiðin er sniðin að afkastagetunni um borð svo alltaf sé verið að vinna
ferskan og góðan fisk. Nokkra menn þarf til að taka trollið, losa úr pokanum niður
í móttöku og láta það fara aftur. Þá þarf oftast eitthvað að lagfæra og eru menn
handfljótir að því, því ekkert kemur í trollið uppi á dekki.
Grálúðan er hausuð og slógdregin um borð, sporðskorin og heilfryst. Hausarnir
eru svo hirtir líka en fyrir þá fæst gott verð. Áhöfnin gengur vaktir, sex tíma í
senn og síðan sex tíma hvíld. Því er unnið um 12 tíma á sólarhring alla veiðiferð-
ina. Vaktaskipti eru á hádegi, klukkan sex að kvöldi, á miðnætti og sex að morgni.
Áhöfnin borðar á frívaktinni og svo er lítið að gera annað en að skella sér í koju,
þó einnig sé ýmis afþreying um borð eins og myndbönd, bækur og fleira. Það er
því lítið annað en að vinna, sofa og borða og fríið að loknum túr því kærkomið.
Flestir haga málum þannig að þeir fara í tvo túra í beit og taka þann þriðja í frí.
Hjörtur Gíslason, einn stjórnenda Ögurvíkur, segir að mjög vel gangi að selja
grálúðu um þessar mundir. „Það virðist alla vanta lúðu núna enda eru aflabrögðin
treg. Stærri lúðan fer til Taívan og smærri lúðan til Japans og við höfum ekki
fundið fyrir neinni sölutregðu sem rekja megi til bráðalungnabólgunnar á Taívan.
Þetta gengur einfaldlega mjög vel og verðið fyrir lúðuna er gott,“ segir Hjörtur
Gíslason.
Morgunblaðið/Árni Hallgríms
Hnýtt fyrir pokann.
Hinrik Halldórsson, sem hefur verið til sjós í þrjátíu ár, skiptir um byrði á flot-
trollspoka. Þótt verið sé á grálúðuveiðum er tíminn nýttur til undirbúnings fyrir
aðrar veiðar. Úthafskarfann veiða þeir á Reykjaneshryggnum.
Tregt á Hampiðjutorginu
Grálúðan er fryst fyrir Taívan og Japan.
Segja má að sjómanna-
dagurinn sé eini dagur
ársins sem sjómenn geti
verið vissir um að vera í
landi. Fyrir vikið verður
túrinn fyrir sjómannadag
stundum styttri en aðrir
túrar og nýtti Árni Hall-
grímsson sér það og fór í
sex sólarhringa túr með
frystitogaranum Frera í
eigu Ögurvíkur hf. vikuna
fyrir sjómannadag.