Morgunblaðið - 01.06.2003, Page 20

20 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
AÐ ÁLIÐNUM vetri 1919lagði Hallur Garibalda-son af stað í hákarlaleguásamt tveimur bræðrumsínum og fleiri karl-
mönnum. Kona hans ung, Sigríður
Jónsdóttir, kvaddi hann með kær-
leikum, – bæði voru þau alls óvitandi
um þær hörmungar sem biðu á
næsta leiti.
Hinn 16. apríl bárust þau tíðindi
til Siglufjarðar að snjóflóð hefði tek-
ið bæinn Engidal í Úlfsdölum og allt
heimilisfólkið, sjö manns, hefði far-
ist.
Þar missti Hallur Garibaldason
móður sína, tvær systur og einn
bróður, sem og mág sinn og stjúp-
ömmu. Einnig dó þar lítil stúlka,
dóttir vinafólks foreldra Halls, henni
hafði verið komið í fóstur í Engidal.
Ári áður hafði Hallur misst föður
sinn úr krabbameini.
„Talið er að snjóflóðið hafi fallið 12.
apríl. Ekki náðist í föður minn og
bræður hans til að segja þeim frá
hinu mannskæða slysi, þeir voru á
sjónum. Móðir mín, þá um tvítugt,
varð að sjá um útför tengdafólks síns
úr Engidal. Sjálfsagt hefur hún feng-
ið hjálp við að búa fólkið í kisturnar
en eigi að síður var þetta mikið álag
fyrir svo unga konu sem að auki var
með fárra mánaða gamalt barn,“ seg-
ir Jón Hallsson, fyrrverandi banka-
stjóri Alþýðubankans, framkvæmda-
stjóri Lífeyrissjóðs verkfræðinga og
löngum stjórnarmaður hjá Karlakór
Reykjavíkur, svo eitthvað sé nefnt af
því sem hann hefur fengist við. Jón
er næstyngstur átta barna þeirra
Halls og Sigríðar.
Á heimili Jóns við Hlyngerði fékk
ég að heyra hörmungarsöguna úr
Engidal í framhaldi af fyrirspurnum
um gamlar ljósmyndir á veggjum
heimilisins.
Fréttir af snjóflóðinu bárust
þannig að menn höfðu farið sjóleiðis
frá Siglufirði, en þegar þeir komu út
á móts við Úlfsdali sáu þeir hvergi
bæinn Engidal en sáu hins vegar að
þar hafði snjóskriða fallið. Voru
menn sendir í skyndi til að athuga
hvernig umhorfs væri og reyndist
aðkoman ömurleg. Þegar grafið var
niður að baðstofunni kom í ljós að
hún hafði fallið niður undan snjó-
þunganum og allir heimilismenn lát-
ist. Eina lifandi veran sem slapp úr
snjóflóðinu var heimilishundurinn
Skoppa.
Fólkið kafnaði í snjónum og taldi
héraðslæknirinn á Siglufirði að það
hefði allt fengið skjótan dauðdaga.
„Afi minn, Garibaldi Einarsson,
hafði búið á þokkalegri jörð í Sléttu-
hlíð en flutti út á Engidal til að vera í
nágrenni við sjóinn, hann var lengi á
hákarlaskipum. Ýmsar kenningar
hafa komið fram um hvernig snjó-
flóðið féll, jafnvel að það hafi breytt
um stefnu á hólum innarlega í daln-
um. Þetta gat enginn séð fyrir. Ég
álít að mjög erfitt sé að koma upp
snjóflóðavörnum sem útiloka mann-
skaða, snjóflóð eru illa útreiknan-
leg,“ segir Jón.
„Náði móðir þín sér eftir þetta
mikla álag?“ spyr ég hann.
„Hún var að upplagi glaðlynd og
komst í gegnum þetta en missti
nokkru síðar fyrsta barn sitt úr
barnaveiki, dreng sem Garibaldi hét.
Sá missir gekk mjög nærri henni og
enn rifnuðu sárin upp þegar hún
missti annan dreng með sama nafni
úr kíghósta nokkrum árum síðar,
allt hafði þetta mikil áhrif á líf henn-
ar,“ svarar Jón.
Við sitjum í stofunni í húsi hans og
konu hans, Kristínar Ólafsdóttur, en
þetta hús reisti Jón á árunum 1973
til 1975. Hann vann mikið við húsið
sjálfur en helsti smiðurinn var Helgi
bróðir hans.
„Húsið teiknaði Helgi Hjálmars-
son og lagnir í það Teiknistofan Óð-
instorgi. Í steypuna voru notaðar
heflaðar fjalir svo ekkert þurfti að
múra og hárnákvæm þurftu mótin
að vera í stöplunum þeim arna,“ seg-
ir Jón og bendir mér á súlur í stofu-
glugganum.
„Ég gekk um með málband og
mældi allt þegar búið var að slá upp
mótum og fékk í framhaldi af því við-
urnefnið Jón millimeter, en frændi
minn á Akureyri hafði gengið undir
því nafni á sínum tíma,“ segir hann
og hlær.
Hús Jóns og Kristínar er enn í
flokki framúrstefnulegra húsa svo
ekki var að kynja þótt margir kæmu
að skoða það þegar það var nýbyggt.
Jón Hallsson fæddist 29. septem-
ber 1932 á Siglufirði og ólst þar upp.
Sem lítinn dreng langaði hann að
sögn mest til þess að verða fiðluleik-
ari.
„Ég var alltaf að þykjast strjúka
fiðluboganum fram og aftur þegar
ég heyrði fiðlutónlist í útvarpinu,“
segir Jón. Þegar hann stálpaðist
vildi hann hins vegar helst verða sjó-
maður – var oft á skaki á trillum að
veiða fisk í soðið og seldi sumt.
En hlutskipti hans varð þetta
hvorugt – þótt tónlist hafi raunar
verið drjúgur þáttur í lífi hans.
Ólst upp við heimilisgleði
Mikið mæddi sem fyrr greindi á
móður Jóns frá ungum aldri, – auk
þess sem fyrr er frá sagt missti hún
föður sinn á æskuskeiði og tvær
systur, en hún var eigi að síður jafn-
lynd kona og ól börn sín upp við
heimilisgleði og óttaðist ekki meira
um þau en eðlilegt mátti teljast.
Heimilisfaðirinn var löngum á sjón-
um, oft á hákarlaskipum eða á ver-
tíðum í Vestmannaeyjum og Njarð-
víkum, en börnin léku sér upp um
hlíðarnar fyrir ofan kaupstaðinn.
„Við höfum verið afskaplega sam-
rýnd systkinin og mikill kærleikur á
milli okkar. Slíkt skiptir miklu máli í
lífinu,“ segir Jón.
Þótt börnin sem upp komust væru
sex var samt pláss fyrir fleira fólk á
heimilinu.
„Hálfblindur maður frá Máná, þar
sem Guðný móðuramma mín hafði
búið á fjórðaparti jarðarinnar og alið
upp tvær dætur sínar, kom til okkar
og bað mömmu um gistingu fáeinar
nætur þar til hann fengi fylgd yfir
fjallið heim til sín. Hann hafði verið
að leita sér lækninga á Akureyri
vegna blindunnar. En af þeirri ferð
varð ekkert. Hann ílentist á heimili
foreldra minna og dó hjá þeim í hárri
elli. Ég man eftir honum blindum og
rúmliggjandi. Son þessa manns tóku
foreldrar mínir líka að sér og ólu
hann upp frá níu ára aldri til
fullorðinsára. Á sama tíma kom
bróðir pabba einnig á heimilið, níu
ára, hann sótti þá skóla á Siglufirði.
Sonardóttir hins blinda manns ólst
einnig upp hjá foreldrum mínum frá
sjö ára aldri. Ég segi stundum að
þar sem hjartarúm er, þar sé nóg
húspláss. Þannig var viðhorfið á
æskuheimili mínu.“
Draumurinn sem gekk eftir
Jón og Kristín hafa líka löngum
rekið stórt heimili. Þau eiga fimm
dætur og Bergþóra Jónsdóttir,
tengdamóðir Jóns, var á heimilinu
þegar húsið við Hlyngerði var byggt.
Hún var hannyrðakona mikil sem
sjá má á fallegum eldhúsgardínum
heimilisins.
„Kristín kona mín er líka hann-
yrðamanneskja, hún heklaði m.a.
gardínur fyrir stofugluggana,“ segir
Jón, nokkuð hreykinn.
Dætur þeirra hjóna hafa allar lagt
fyrir sig störf sem tengjast tónlist og
búa þar að líkindum að „föðurarf-
inum“ og raunar „móðurarfinum“
líka, því Kristín, kona Jóns, er píanó-
kennari. En Jón Hallsson er „ekki
við eina fjölina felldur“, þótt hann sé
þekktur fyrir starf sitt með Karla-
kór Reykjavíkur varð hans aðalstarf
öllu veraldlegra.
„Mig dreymdi draum þegar ég var
14 ára sem draumspakur frændi
minn réð svo rétt að undrum sætir,“
segir Jón.
„Mig dreymdi að ég og skóla-
systkini mín í 1. bekk gagnfræða-
skólans værum uppi á kirkjulofti þar
sem kennt var þá. Svo kviknaði í
kirkjunni og ekki var annað til ráða
en fara út um glugga á þakinu. Ég
hjálpaði í draumnum skólasystkin-
um mínum út um gluggann og var
síðastur út. Þegar ég var kominn út
á þakið gekk ég eftir mæninum.
Norðan við kirkjuna var tún og hús
sem í bjuggu þau Guðrún Björns-
dóttir frá Kornsá, þekkt kvenrétt-
indakona, sem gift var Þormóði Eyj-
ólfssyni, umboðsmanni m.a. Skipa-
útgerðar ríkisins og Eimskips á
Siglufirði og stjórnanda Karlakórs-
ins Vísis. Guðrún og mamma voru
vinkonur og hún var skólanefndar-
formaður í skólanum – þetta var
„fínt fólk“ á Siglufirði þá. Þar sem ég
stend uppi á mæninum á kirkjunni
koma þau hjón gangandi yfir túnið,
hann leggur hattinn sinn á jörðina
en hún slæðuna sína yfir og segja
mér svo að stökkva niður á þetta,
sem ég gerði, og svo endaði draum-
urinn.
Gunnlaugur Jónsson, forvitri með
meiru og frændi minn, réð drauminn
þannig: „Þú átt eftir að halda áfram
að læra og ferð um tíma í nám sem
snýr að því að líkna fólki, – en um-
sýsla með peninga á eigi að síður eft-
ir að verða þitt aðalstarf.“
Ég gerði ekki mikið með þennan
draum en örlögin höguðu því svo að
ég fór í Menntaskólann á Akureyri.
Það var raunar mest fyrir atbeina
Guðrúnar Björnsdóttur frá Kornsá.
Hún vildi koma frænda sínum á
skólann og hvatti mig til að fara með
honum, það væri laust pláss. Nið-
urstaðan varð sú að ég fór til náms í
MA en frændi Guðrúnar hætti við á
síðustu stundu.
Gekk í Karlakór Reykjavíkur 1954
Eftir að ég lauk stúdentsprófi réð
ég mig á síldarbát og var á síld nokk-
ur sumur við misjafnan ágóða. Móðir
mín var aldrei hrifin af þeirri hug-
mynd að ég færi á sjóinn.
Ég innritaði mig í læknanám við
Háskóla Íslands þegar ég kom suður
til Reykjavíkur. Þá voru kennd hin
hefðbundnu fög og þetta höfðaði
helst til mín þótt oft væri haft á orði
meðan ég var í MA að ég yrði prest-
ur. Mest átti ég það álit því að þakka
að ég var skírður eftir Jóni Hallssyni
prófasti. Ég hafði enga „intressu“ á
því að verða prestur þótt ég á hinn
bóginn hefði sungið í kirkjukór frá
barnsaldri á Siglufirði. – Í MA höfð-
um við fengið ritgerðarefnið „Í
kirkju“. Gísla mínum Jónssyni, þeim
ágæta íslenskukennara, fannst rit-
gerðin mín alltof löng og margmál,
það gerði út um málið.
Ég hætti í læknisfræðinni af því
að ég sá það fyrir að ég hefði ekki
næga peninga til að stunda nám í sex
til sjö ár. Ég var að vísu ekki kvænt-
ur er þetta var, en kominn með kær-
ustu, Kristínu, dóttur Ólafs Guð-
mundssonar, spunameistara hjá
Framtíðinni. Ég kynntist konunni
minni í Karlakór Reykjavíkur, þótt
undarlegt megi virðast. Þannig var
að hún spilaði undir á æfingum á pí-
anó og við fengum oft far í sama
bílnum á æfingar. Svo bauð ég henni
á árshátíð á Gamla Garði, þar sem
ég steikti laufabrauð ofan í veislu-
gesti, – þar með var teningunum
kastað.
Ég hafði stofnað tvo kóra í
Menntaskólanum á Akureyri, annar
þeirra var karlakór, Björgvin Guð-
mundsson tónskáld stjórnaði okkur.
Söngur okkar var tekinn upp á vax-
plötu.
Þegar ég kom suður byrjaði ég að
syngja í stúdentakórnum hjá Carl
Billich, en haustið 1954 hitti ég
kunningja minn, Halldór Sigurgeirs-
son, sem hvatti mig til að ganga í
Karlakór Reykjavíkur. Ég var próf-
aður og tekinn inn með það sama.
Daginn eftir hitti ég mág Halldórs,
Ragnar Björnsson orgelleikara, sem
ég hafði kynnst vel á Siglufirði þegar
Ég hef
fengið hvíld
í söngnum
„Þar sem er hjartarúm þar er líka húsrúm,“
segir Jón Hallsson m.a. í samtali við Guðrúnu
Guðlaugsdóttur og vísar þar í viðhorf sem ríktu
á hans æskuheimili á Siglufirði, – heimilið sætti
um tíma þungum áföllum. Jón Hallsson hefur haft
peningaumsýslu að ævistarfi en jafnframt verið
ötull liðsmaður Karlakórs Reykjavíkur.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Jón Hallsson segir sönginn hafa gegnt stóru hlutverki í lífi sínu.
Dætur Jóns Hallssonar og Kristínar Ólafsdóttur. F.v. Bergþóra, Sigríður og Ólöf.
Sitjandi: Þórhildur Halla og Íma Þöll.
Foreldrar Jóns, þau Sigríður Jónsdóttir og Hallur Garibaldason.