Morgunblaðið - 03.06.2003, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MARGS konar breyting-ar hafa orðið í rann-sóknum á hjartasjúk-dómum og
hjartalækningum undanfarin ár.
Gestur Þorgeirsson, yfirlæknir á
hjartadeild Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss, segir að hjartadeildin
hafi á síðustu árum verið að
breytast í deild hátæknirann-
sókna og aðgerða. Margvíslegri
tækni sem notuð er við greiningu
sjúkdóma hefur fleygt fram svo
og ýmsum aðgerðamöguleikum.
Með betri hjartaþræðingartækni
sé nú unnt að opna og víkka fleiri
kransæðar en áður. Minna er því
um opnar hjartaðaðgerðir en ann-
ars hefði orðið.
Með miklum framförum í raflíf-
eðlisfræði hafi einnig tekist á síð-
ustu árum að ráða fram úr ýms-
um takttruflunum hjartans sem
margir þjást af. Enn ein breyt-
ingin í starfi hjartadeildarinnar er
meiri áhersla á forvarnir, m.a.
með markvissri lækkun á blóðfitu
og háþrýstingi.
Sautján hjartasérfræðingar
Hjartadeildir spítalans við
Hringbraut og í Fossvogi voru
sameinaðar fyrir rúmu ári og er
hin sameinaða deild á fjórðu hæð í
Landspítala við Hringbraut.
Deildin hefur yfir 42 sjúkrarúm-
um að ráða á tveimur göngum,
14E og 14G, en tímabundið er
nýrnasjúklingum einnig sinnt á
deild 14G. Af þeim sökum er oft
þröngt um sjúklingana og því
miður komi það oft fyrir að ein-
hverjir sjúklingar vistist á göng-
um. Daglegu starfi deildarinnar
stýra Gestur og Unnur Sigtryggs-
dóttir sem er deildarstjóri hjúkr-
unarstarfsins. Prófessor
lækningasviði I er
Harðarson og sviðsstjó
mundur Þorgeirsson. Þrí
starfa sem aðstoðaryfirl
hjartadeildinni en Gest
reyndar þann titil vera t
skoðunar. Þeir eru Krist
ólfsson, sem veitir
hjartaþræðingarstofum o
m.a. hjartaþræðingum o
æðavíkkunum; Ragnar D
Rúmlega árs reynsla af sameiningu
Sífelld þróun í
hátækniranns
Margs konar tækniþróun
hefur á tiltölulega stutt-
um tíma leitt til framfara
á sviði hjartalækninga.
Kransæðar eru víkkaðar
út og með raflífeðlisfræði
er unnt að vinna bug á
takttruflunum. Þá er æ
meiri áhersla lögð á
forvarnir. Jóhannes
Tómasson kynnti sér
starfsemi hjartadeildar
Landspítalans.
Nokkrir lykilstarfsmenn deildarinnar, f.v.: Kristján Eyjólfson, Gizur Gottskálksson, Gestur Þorgeirsso
MEÐ hjartaþræðingu er slanga
þrædd inn í æð, oftast í nára, og
henni þokað inn að hjartanu.
Með slíku tæki er unnt að ráðast
í ótrúlegar aðgerðir í hjartaæð-
unum.
Slöngunni er stýrt með sér-
stöku tæki og til að læknar geti
séð hvernig þeir eiga að bera sig
að renna þeir skuggaefni inn í
æðakerfi hjartans og kemur þá
fram stækkuð mynd á skjá. Hægt
er að frysta myndina til að menn
geti betur áttað sig á stað-
háttum. Hjartað stoppar ekki við
þessa truflun heldur slær ótt og
títt og er þess vegna allt á iði.
Reyndur hjartalæknir veit ná-
kvæmlega hvað hann er að gera
þótt allt sé þannig á hreyfingu.
Með því að frysta myndin
staldra við er unnt að met
stæður og skoða æðina ná
Unnt er að framkvæma
aðgerðir með hjartaþræð
artæki, gefa lyf, víkka út
með því að fylla belg með
sem rennt hefur verið inn
slönguna og síðan renna s
sömu leið og koma því fyr
sem þrengslin voru.
Þá er enn ein truflunin
verður í hjarta í svonefnd
leiðsluböndum en um þau
boð um hjartslátt. Stundu
koma fram aukaleiðnibra
sem vitað er að trufla hja
inn og þegar þær eru fun
unnt að fara inn í hjartað
ákveðinni tækni og brenn
Stoðnet og rafstuðtæki
Morgunblað
Kristján Eyjólfsson og samstarfsmenn með sjúkling í hjartaþr
AFREK OG ÓLÖGLEG EFNI
Þegar talað er um íþróttir komaupp í hugann hugtökin heiðar-leiki og drengskapur, en ekki
andstæðurnar, svik og undirferli. En
það getur verið erfitt fyrir afreksmann,
sem aðeins vantar herslumuninn til að
komast í fremstu röð að standast freist-
ingar fólgnar í lyfjum, sem gefa fyr-
irheit um aukinn mátt og kraft. Sömu
freistingar virðast blasa við þeim, sem
stunda almenna líkamsrækt.
Samkvæmt úttekt eftir Hildi Einars-
dóttur, sem birtist í Morgunblaðinu á
sunnudag, er nokkuð algengt að lyf séu
notuð í tengslum við líkamsrækt hér á
landi og á það við um þá, sem æfa af-
reksíþróttir, en ekki síður hinn almenna
borgara, sem „fegri“ líkamann sér til
heilsubótar.
Meðal efnanna, sem eru notuð, eru
hormón á borð við testosterón og svo-
kölluð forstigshormón eða fæðubótar-
efni, t.d. efedrín, sem breytast í hormón
eftir að í líkamann er komið.
Enginn vafi leikur á því að of mikil
neysla hormóna getur haft alvarlegar
afleiðingar. Vefaukandi sterum fylgja
aukaverkanir og eituráhrif. Meðal
aukaverkana er ófrjósemi og tímabund-
ið getuleysi. Þá geta sterar valdið hjart-
sláttartruflunum og blóðþrýstings-
hækkun og leitt til þess að
hjartavöðvinn ofþykknar og dæmi eru
um að geðheilsa steraneytenda hafi
raskast og þunglyndi hafi fylgt neysl-
unni. Þá flýtir neyslan fyrir æðakölkun
og er það sennilega alvarlegasti fylgi-
fiskurinn.
Þessar afleiðingar steranotkunar eru
ekki leyndarmál. Ekki er nokkur leið að
verja notkun afreksmanna á slíkum
lyfjum til að ná meiri árangri, en það er
fullkomlega óskiljanlegt að almenning-
ur skuli neyta slíkra lyfja til þess eins
að líta betur út.
Neysla stera virðist hins vegar hæg-
lega geta orðið að fíkn eins og kemur
fram í viðtali Hildar Einarsdóttur við
mann, sem var hætt kominn vegna
lyfjanotkunar, sem var komin langt út
fyrir öll eðlileg mörk.
Maðurinn, sem ekki vildi láta nafns
getið, segist enn æfa sig sér til ánægju
og heilsubótar. „Ég hef þó áttað mig á
því að æfingastaðurinn minn, sem var
minn neyslustaður, er eins og barinn
fyrir alkóhólistann,“ segir hann og bæt-
ir við að því hafi fylgt einstök tilfinning
að finna vöðvana bólgna út við stera-
notkunina og að sama skapi hafi fjarað
undan æfingagleðinni þegar steranotk-
uninni var hætt og vöðvarnir rýrnuðu
aftur.
Hann segir íþróttamenn, sem taki
ólögleg lyf, búa við sjálfsblekkingu:
„Þeir lifa í raun tvöföldu lífi og hafa tvö-
falt siðgæði. Íþróttamaðurinn er sigur-
vergari, hann hefur hraustlegt útlit og
hefur tamið sér að öðru leyti heilbrigða
lífshætti, gætir þess að neyta hollrar
fæðu og að fá nógan svefn. Undirliggj-
andi er svo þessi ólöglega lyfjaneysla.“
Sala á þessum efnum er ólögleg, en
það virðist ekki koma í veg fyrir að þau
flæði inn í landið. Til að sporna við þess-
ari neyslu þarf að efla fræðslu um hætt-
una, sem henni fylgir, og herða aðgerðir
til að uppræta hana í afreksíþróttum.
Glæsileiki fenginn með neyslu bráð-
hættulegra lyfja er of dýru verði keypt-
ur og met sett í krafti þeirra eru ekki
pappírsins virði, sem þau eru skráð á.
TVÍSKIPTUR VINNUMARKAÐUR
Runólfur Ágústsson, rektor Við-skiptaháskólans á Bifröst, setti í
útskriftarræðu sinni um síðustu helgi
fram þá hugmynd, að ríkisreknum há-
skólum yrði breytt í sjálfseignarstofn-
anir. Ein röksemd Runólfs fyrir þeirri
breytingu er að þannig væru ríkishá-
skólarnir losaðir úr viðjum löggjafar um
sérstök réttindi opinberra starfsmanna,
en í krefjandi samkeppnisumhverfi
þyrftu þeir að geta brugðizt skjótt við.
„Þarna standa ríkisháskólarnir höll-
um fæti. Stjórnkerfi þeirra og laga-
rammi er ósveigjanlegur og illa til þess
fallinn að þjóna markmiðum þekkingar-
samfélagsins,“ sagði Runólfur. „Lög um
réttindi og skyldur opinberra starfs-
manna eru þar til að mynda nær ókleif
hindrun og í því ljósi, burtséð frá mál-
efnum háskóla, má spyrja hvaða rök séu
fyrir því að önnur lög gildi um réttar-
samband launamanns og atvinnurek-
anda eftir því hvort atvinnurekandinn
er hið opinbera eður ei. Þau rök kann sá
sem hér stendur ekki og telja má að slík
tvískipting á vinnumarkaði sé þvert á
móti skaðleg.“
Æ fleiri spyrja hvað réttlæti þá tví-
skiptingu vinnumarkaðarins, sem Run-
ólfur nefnir. Atvinnurekendur á hinum
almenna vinnumarkaði kvarta undan
því að á undanförnum árum hafi þeir
ekki getað haldið í við launahækkanir
opinberra starfsmanna, sem í sumum
tilfellum séu fjármagnaðar með halla-
rekstri á ríkisstofnunum. Atvinnurek-
endur hafa jafnframt bent á að auk þess
að geta boðið sömu eða jafnvel betri
laun en tíðkast á almenna markaðnum
bjóði hið opinbera betri lífeyris- og or-
lofsrétt og harla góða vernd fyrir því að
vera sagt upp starfi. Þetta þykir at-
vinnurekendum skiljanlega skekkja
samkeppnisstöðu þeirra.
Frá bæjardyrum stjórnenda í opin-
bera kerfinu séð hefur tvískiptingin líka
stóra galla, sem Runólfur Ágústsson
nefnir. Það er mjög erfitt að hagræða í
rekstri opinberra stofnana af því að það
er nánast ómögulegt að segja starfs-
mönnum þeirra upp vinnunni. Rekstur
þeirra verður ósveigjanlegri sem því
nemur, þær verða undir í samkeppni við
einkageirann þar sem það á við og eiga á
hættu í einhverjum tilvikum að laða að
sér starfsfólk, sem einblínir fremur á
starfsöryggið en þá umbun, sem veitt er
fyrir góða frammistöðu.
Sveigjanleiki á vinnumarkaði er ein
forsenda samkeppnishæfni atvinnulífs
einstakra ríkja. Íslenzkur vinnumark-
aður er til dæmis miklu samkeppnishæf-
ari og hefur meiri aðlögunarhæfileika
en sá þýzki, enda er atvinnuleysi hér
miklu minna en í Þýzkalandi. Ef í raun
eru tveir vinnumarkaðir í einu landi, þar
sem annar er sveigjanlegur en hinn
ósveigjanlegur, er líka augljóst hvor
hefur betur í samkeppninni til lengri
tíma litið. Núverandi ástand hvetur til
hlutafélagavæðingar ríkisfyrirtækja,
útboða og einkavæðingar. Langflest
störf, sem unnin eru hjá hinu opinbera,
eru lítt frábrugðin störfum í einkageir-
anum og forsendurnar fyrir tvískipting-
unni eru löngu brostnar, m.a. vegna
þess að laun í opinbera geiranum eru nú
orðin sambærileg við laun á almennum
vinnumarkaði. Ef forsvarsmönnum
samtaka opinberra starfsmanna er al-
vara með að vilja tryggja framtíð starfa
þeirra ættu þeir að berjast fyrir því að
tvískiptingin á vinnumarkaði verði af-
numin og réttindi launafólks samræmd.