Morgunblaðið - 27.06.2003, Blaðsíða 34
MINNINGAR
34 FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Helga Eyjólfs-dóttir, starfs-
stúlka í Reykjavík,
fæddist á Húsatóft-
um á Skeiðum hinn
20. júní 1918. Hún
lést á gamla Borg-
arspítalanum hinn
17. júní síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Eyjólfur Gests-
son frá Húsatóftum
og bóndi þar, f.
1883, d. 1976, og
Guðrún Sigmunds-
dóttir frá Vatnsenda
í Flóa, húsfreyja á
Húsatóftum, f. 1889, d. 1931.
Systkini Helgu voru Guðmundur,
bóndi á Húsatóftum, f. 1917, d.
2001, drengur f. 1920, d. sama
ár, Gestur, garðyrkjubóndi í
Hveragerði, f. 1921, d. 2000, Sig-
mundur, verkamaður í Reykja-
vík, f. 1923, d. 1970, Sigurður
Marteinn, bifreiðarstjóri í
Reykjavík, f. 1925, d. 1975, og
Gunnar, verkamað-
ur í Ólafsvík, f.
1927, d. 1977.
Helga ólst upp á
Húsatóftum og lauk
barnaskólaprófi frá
Barnaskólanum á
Húsatóftum. Hún
starfaði sem starfs-
stúlka lengst af og
var hennar starfs-
vettvangur bundinn
að mestu við Land-
spítalann. Einnig lét
hún kristileg mál-
efni mjög til sín
taka og var mjög
virk í þeim málum. Meðal annars
gekk hún í biblíuskóla bæði í
Noregi og í Danmörku. Í gegnum
indverskt starf Áslaugar Stefáns-
dóttur kostaði hún einnig uppeldi
tveggja barna.
Útför Helgu verður gerð frá
Hallgrímskirkju í dag og hefst
athöfnin kl. 13.30. Jarðsett verð-
ur í Gufuneskirkjugarði.
Hinn 20. júní 1918 á ári frostaharð-
indanna miklu og ári fullveldisins
fæddist Helga Eyjólfsdóttir á Húsa-
tóftum á Skeiðum, hún var næstelst í
hópi sex systkina. Gestur faðir minn
var næstur Helgu í systkinaröðinni
og bjó alla tíð í Hveragerði. Elstur
var Mundi á Húsatóftum, en Matti og
Siggi, sem bjuggu í Reykjavík, og
Gunnar í Ólafsvík voru yngstir. Með
fráfalli Helgu er allur systkinahóp-
urinn genginn. Þrír yngstu bræðurn-
ir fóru allir um fimmtugt á besta aldri
frá fjölskyldu sinni með tiltölulega
skömmu millibili.
Minningin um samverustundir
fjölskyldunnar á björtum sumardög-
um hvort heldur á Húsatóftum eða í
Hveragerði eru okkur ljóslifandi,
þegar þessir glaðværu frændur okk-
ar voru til með að bregða á leik.
Helga var sannkölluð frænka, með
þeirri alúð sem hægt er að leggja í
það orð. Þótt hún væri ekki orðmörg
var eins og hún skildi okkur krakk-
ana og vildi vita hvað við værum að
elja og leika og þar sem hún horfði á
okkur frá sínum, hljóða en glaðlega
stað fann maður að hún skynjaði
barnabröltið. Mér er minnisstætt at-
vik úr bernskunni, þegar heimasæt-
an 6-7 ára var að basla við að sauma
út, ekki ánægð með árangur sinn,
þegar Helga frænka segir stundar-
hátt: „Nei sko stelpuna, hvað hún
saumar fínt“ og litla saumakonan gat
haldið ótrauð áfram. Önnur mynd af
sunnudegi heima í stofu, matarilmur
í húsinu, Helga frænka með lukt
augu nýtur þess að hlusta á Largo
eftir Handel spilað á píanóið. Það var
mér uppörvun þegar Helga seinna
vildi að ég spilaði aftur þetta lag.
Þegar ég fór að heiman til Reykjavík-
ur til náms var mikls um vert að eiga
frændfólkið sitt að, hjá bæði móður-
og föðursystkinum var alltaf gott að
koma og eiga stund. Þetta voru ár
nýrrar reynslu og nýrra skrefa, þeg-
ar flutningar námsfólks með sínar
litlu búslóðir milli staða og landshluta
á vorin og haustin voru jafn árvissir
og sauðburður og réttir. Um þetta
leyti er Helga orðin bíleigandi og
„elegansinn“ stafar af þessari glæsi-
legu dömu þegar hún þeisir um af ör-
yggi og slær ekki af hraða. Það var
síðasta árið mitt í Tónlistarskólanum
og ég var að losa leiguhúsnæðið að
loknum vetri og í vandræðum að
koma dótinu austur. Þá var Helga
svo væn að eftirláta farartækið sitt til
að bjarga málunum. Þegar ég svo
skila af mér og þakka greiðann hafði
hún sérstakt orð á þessum unga svip-
hreina pilti sem hefði komið og hún
lánað Volkswagninn sinn. Þarna í
leiðinni fannst mér frænka mín
leggja til hlýleg orð í garð hins ný-
lega byrjaða sambands okkar hjóna.
Ég gríp til minninga og fátæklegra
orða þegar ég reyni að lýsa kærri
frænku minni, minningarnar höfum
við og erum þakklát fyrir. En Helga
var dul og hlédræg, það var eins og
hún geymdi svo margt með sér. Hún
hugsaði sitt og fór sínar eigin leiðir.
Þótt Helga byggi alltaf ein og eign-
aðist aldrei fjölskyldu naut hún lífs-
ins og fann tilfinningum sínum far-
veg. Hún styrkti tvö börn á Indlandi
og ljómaði öll þegar hún sagði okkur
frá „börnunum sínum“ þar. Starfið í
KFUK var þungamiðja í tilveru
Helgu og það færði henni lífsfyllingu
að leggja þar fram krafta sína. Hún
tók einnig þátt í starfi kristniboðs-
samtaka, fylgdist með og styrkti ým-
is málefni sem lutu að líknarstarfi.
Þáttur í lífi Helgu var að ferðast
innan lands eða utan, að fara út fyrir
landsteinana var henni ekki fram-
andi, því sem ung stúlka dvaldi hún
um skeið í Noregi við að vinna og
nema kærleiksfræði í biblíuskóla og
það kom okkur á óvart hvað hún hafði
farið víða og hve hún naut þess að
fræðast. Handavinna var alla tíð
áhugamál og eftir að Helga hætti að
vinna gáfust fleiri stundir til að sinna
því. Þá saumaði hún út harðangurs-
dúka eða krossaum á púða eða á
stóla, heklaði eða málaði á postulín,
allt unnið með listahandbragði. Tón-
list og söngur var það veganesti sem
Helga hlaut í arf frá heimili sínu, en
amma spilaði á orgel og hafði fallega
söngrödd. Þetta nýttist Helgu alla tíð
því hún lærði einnig að spila og tók
þátt í söngstarfinu á Lindargötunni
síðustu árin, enda hafði Helga hreina
og bjarta rödd.
Á fæðingarári Helgu var veturinn
sá kaldasti á öldinni. Það var ekki síð-
ur napurt veturinn 1931 þegar móð-
irin á Húsatóftum féll frá manni sín-
um og stóra barnahópnum þeirra,
hinn 28. desember. Það bættist á að
ekki var unnt að jarðsetja ömmu
heima í sveitinni vegna snjóþyngsla.
Það munu hafa verið þung sporin afa
þegar hann ásamt elsta syninum
braust til Reykjavíkur til að fylgja
eiginkonu sinni til grafar. Það má
hverjum ljóst vera að þessi reynsla
setti mark sitt á þá sem eftir lifðu og
enginn veit hve varanleg spor hún
skildi eftir. Þegar reiðarslagið dundi
yfir var Helga á viðkvæmum aldri, á
fjórtánda ári, eina systirin. Hún hef-
ur reynt að hjálpa föður sínum á alla
lund og gengið í þau heimilsstörf sem
hún gat og hjálpað yngri bræðrum
sínum sem mest hún mátti. Þarna
hafa aðstæðurnar lagt ungri mann-
eskju þungar byrðar á herðar. Í þess-
um þrengingum fann Helga huggun
og styrk í trúnni sem upp frá því varð
kjölfesta hennar í lífinu. Þessi kona
var ekki bara glæsileg, heldur var
hún líka dama sem var alltaf svo vel
til fara og hafði fágaða framkomu,
með nærveru sem var í senn mild og
ákveðin. Við fundum hve líf Helgu
frænku var vel mótað og fagurt.
Þannig gaf hún okkur svo mikið og
þannig minnumst við hennar.
Ég vil fyrir hönd okkar allra og
mömmu þakka Helgu frænku fyrir
allt það sem hún gaf okkur og við átt-
um saman.
Sigrún Valgerður Gestsdóttir.
Árið 1918 varð okkur Íslendingum
sögulegt fyrir margra hluta sakir: Ís-
lenski fáninn var dreginn að húni í
fyrsta sinn, Katla hristi sig eftir rúm-
lega hálfrar aldar dvala, með mikilli
eyðileggingu og hörmungum, og
fjöldi manns andaðist í miklum frost-
hörkum í „frostavetrinum mikla“. Þá
herjaði skæð drepsótt á landann, svo-
kölluð „spánska veiki“ og lagði fjölda
fólks að velli. Inn í þessa stóru við-
burði fæddist frænka mín sem nú er
kvödd. Þrettán mánuðum áður hafði
komið í þennan heim Guðmundur
bróðir hennar, hann fór einnig á und-
an henni úr hérvistinni, fyrir u.þ.b. 20
mánuðum. Eftir Helgu fæddist
drengur er staldraði stutt við, þá kom
Gestur árið 1921 og fór í mars 2000,
þá Sigmundurárið 1923 og lifði í 47
ár, Matti árið 1925, lifði í 50 ár, og
pabbi, Gunnar, rak lestina, og fylgdi í
kjölfar yngri bræðra sinna og lifði
einnig í rétt 50 ár. Já allt er þetta ein-
hvern veginn mynstrað og nú eru þau
öll farin, systkinin frá Húsatóftum.
Móðurlaus urðu þau ung en móðir
þeirra lést í blóma lífsins 42 ára göm-
ul. Þá var Helga á viðkvæmum aldri
og axlaði ábyrgð á heimilinu og
bræðrum sínum þremur með föður
sínum. Pabba og Sigmundi var komið
í fóstur í sveitinni. Hvílíkt áfall fyrir
unglingsstúlku sem tengd var móður
sinni sterkum böndum. „Það var eins
og rafmagn færi um mig alla, frá
toppi til táar, er mér var sagt að
mamma væri dáin,“ sagði hún yfir
eldhúsborðið eitt sinn er ég var í
heimsókn hjá henni. Þetta var mikið
sagt af Helgu sem var svo dul á til-
finningar sínar. Hún sagði það e.t.v.
vegna þess að ég þráspurði um líf
hennar; langaði að vita hvers vegna
hún var svona dul um hagi sína, til-
finningar, langanir og þrár. Við hlið
þeirra var þó sterk stoð í móðursyst-
ur þeirra, Ingibjörgu.
Helga var um margt sérstök. Hún
fetaði hinn þrönga stíg trúarinnar,
lifði fyrir trú sína á Jesú Krist og var
afskaplega lítillát og mjög trúföst.
Kristniboðsstarfið var henni mikil-
vægt og lagði hún því starfi lið á
marga lund, m.a. með hannyrðum
sínum sem seldar voru til fjáröflunar.
Einnig var hún virkur þátttakandi í
starfi KFUK allt frá því hún var ung
kona. Þá styrkti hún börn í „Ind-
landsstarfinu“ svokölluðu og voru
það „börnin mín í Indlandi“, eins og
hún sagði með stolti um leið og hún
benti á myndirnar af stúlku og dreng
á stofuveggnum.
Hún ferðaðist vítt og breitt um
heiminn og dvaldi um hríð ung kona í
Noregi og Danmörku, í biblíuskóla,
og kynntist þar góðu fólki. Eftir-
minnilegasta ferðin fannst henni þó
til Jerúsalem fyrir nokkrum árum, á
slóðir Jesú Krists. Hún naut þess
einnig að liggja í heitri sólinni og fór í
nokkrar slíkar ferðir, m.a. til Ítalíu.
Að jafnaði var hún róleg og hlé-
dræg en gat þó verið gáskafull og
glettin. Ég á ekki margar minningar
um Helgu frá barnæsku minni en
þeim mun fleiri hin síðari ár, eftir að
ég fluttist suður og bjó í meiri nálægð
við hana. Ég minnist þess þó er hún
kom vestur til Ólafsvíkur nokkrum
sinnum að heimsækja „barnaskar-
ann hans Gunnars“. Þá átti hún
Volkswagen-bjöllu sem hún þeystist
á um allt land. Einhverju sinni fór
hún með okkur krakkana yfir Fróð-
árheiðina til að fara í sund í Lýsu-
hólslaug. Þá söng hún hárri raust og
man ég hvað mér þótti frænka mín
framandi, sérstök og flott kona. Hún
naut þess að „gefa í“ og ferðast. Hler-
aði ég síðar að bensínfóturinn hefði
verið ansi vel spenntur og reykjar-
strókurinn hefði staðið aftanúr
„bjöllunni“ þar sem hún fór um. En
hún ók af öryggi. Bjölluna átti hún í
fjöldamörg ár og og síðar annan sem
hún keyrði út, þá var Helga líklega
um 70 ára aldurinn. Hún fékk sér
ekki annan bíl og talaði oft um að það
hefði verið vitleysa. Bíllykillinn er þó
enn hangandi á lyklakippunni henn-
ar.
Hin síðari ár fékk ég að njóta þess
að hafa hana hjá okkur um jól og á
tyllidögum fjölskyldunnar. Má segja
að framan af hafi ég togað hana heim
með mér en fann svo að það hugnað-
ist henni vel. Jólin voru alltaf ynd-
islega skemmtileg, hlegið og gantast
fram á miðnætti og Helga rjóð af
hlátri og smá „lögg“ í æðunum. Það
eru minningar sem eru mér verð-
mætar: Að sjá hana glaða og afslapp-
aða og finna að hún var partur af fjöl-
skyldu okkar, taka svo þéttingsfast
utanum hana, þrátt fyrir mótspyrnu,
og kyssa rembingskoss. Nokkrum
sinnum fórum við saman á kaffihús.
Röltum inná Café París eða Café Míl-
anó og fengum okkur tertusneið og
kaffi. Þá fór hún í sitt fínasta púss og
setti á sig varalit. Hún var eins og
flott heimskona.
Það var eins og Elli kerling hefði
engan áhuga á þessum systkinum,
þau sem lifðu urðu ekki „gömul“,
voru bara alltaf ung, létt á fæti, frá í
hugsun og kvik í hreyfingum. Augun
eilítið hvöss og athugul. Já, Elli kerl-
ing hafði ekki roð við systkinunum
frá Húsatóftum. Þau voru dul á til-
finningar sínar og ekki alltaf auðvelt
að vita hvernig þeim leið. En ég vissi
þó alltaf hvað Helgu líkaði ekki, hún
var skapmikil þrátt fyrir rólegheitin
og er skemmst að minnast kosning-
anna síðustu. Nokkrum dögum fyrir
kosningadaginn bauð ég henni að
koma í bíltúr í Smárann. Já, hún var
til í það, ætlaði að kaupa sér jakka í
leiðinni. Ég fór að njósna ofaní hana
og athuga hvar hún væri í pólitík.
„Ég kýs að sjálfsögðu D,“ sagði hún
hneyksluð á spurningunni, „eins og
ég hef alltaf gert.“ Ég hváði og sagði
að það væri nú ekki flokkur sem
berðist fyrir lítilmagnann. „Jú, víst
gerir hann það,“ sagði hún og kvað
fast að. Þar með vissi ég að málið var
útrætt. Hún keypti sér glæsilegan
jakka enda hafði hún mjög vandaðan
fatasmekk og vissi hvað hún vildi.
Helga var sérlega myndarleg og
glæsileg kona, smávaxin, beinvaxin
og fríð sýnum. Hún hafði ótrúlega
þykkt og fallegt grátt hár þrátt fyrir
aldurinn. Brosið var hlýlegt og tenn-
urnar beinar og heilar í smágerðu
andlitinu. Djúpar hrukkur voru þvert
í augabrúnirnar og eru þær um þess-
ar mundir að róta sig í andlitið mitt
og minna á ættartengslin.
Helga var orðin þreytt og farin að
þrá ferðalagið. Fyrir henni var engin
óvissuferð í vændum heldur „ferðin
heim“. Í faðm Drottins. Að leiðarlok-
um þakka ég elskulegri frænku
minni fyrir mikilvægar samveru-
stundir og veit að hún er hvíldinni
fegin.
Helga Guðrún Gunnarsdóttir.
Föðursystir okkar, Helga Eyjólfs-
dóttir, andaðist 17. júní sl. Hún fædd-
ist og ólst upp á Húsatóftum á Skeið-
um, næstelst sjö barna Eyjólfs
Gestssonar og Guðrúnar Sigmunds-
dóttur sem nú eru öll látin. Heimilið á
Húsatóftum varð fyrir miklu áfalli
þegar móðir Helgu veiktist og dó frá
stórum barnahópi. Reyndi þá mikið á
þessa ungu stúlku sem var aðeins 13
ára gömul og lentu húsmóðurstörfin
og ótal handtök sem fylgja sveita-
störfum á hennar herðum. Sem betur
fór fékk Helga dygga aðstoð frá Ingi-
björgu móðursystur sinni sem dvaldi
flest sumur á Húsatóftum. Helga
flutti að heiman og fór til Reykjavík-
ur þegar bróðir hennar Guðmundur
og Sólveig Jóna eiginkona hans tóku
við búi á Húsatóftum. Hún leigði
lengst af herbergi með aðgangi að
eldhúsi og snyrtingu en seinustu árin
bjó hún í íbúð á Lindargötu 61 þar
sem hún undi hag sínum vel.
Helga var ein af þessum hljóðu
einstaklingum sem eru ekki áberandi
í þjóðfélaginu en vinna verk sín af
samviskusemi og dugnaði. Hún vann
lengst af sem starfsstúlka á Land-
spítalanum og var vel liðin af öllum.
Helga var mjög trúuð kona og fór á
biblíuskóla til Noregs og Danmerkur
og var virk í KFUM-hreyfingunni.
Hún helgaði krafta sína trúmálum og
var einnig félagi í kristniboðsfélag-
inu, gerði til dæmis muni sem seldir
voru á basar til fjáröflunar. Sömu-
leiðis voru henni hjartfólgin börnin
tvö á Indlandi sem hún styrkti með
peningasendingum og gjöfum. Hún
var dugleg að mæta á fundi og
styrkja Indlandsstarfið og sagði
stolt: „Þetta eru börnin mín,“ þegar
hún sýndi okkur myndir af stúlku
sem nú er uppkomin og dreng með
dökka lokka.
Helga frænka, eins og við kölluð-
um hana, vildi vera sjálfstæð og
keypti sér bíla og lengst átti hún
Volkswagen-bjöllu. Hún kom flest
sumur að Húsatófum og okkur
krökkunum er það minnisstætt hve
hratt hún ók og stóð okkur hreint
ekki á sama þegar við fengum far
með henni. Helga hafði gaman af
ferðalögum og var dugleg að ferðast
bæði innan lands sem utan. Síðustu
ferð sína fór hún með eldri borgurum
um sveitir Suðurlands, aðeins nokkr-
um dögum fyrir andlátið, og skemmti
sér ljómandi vel.
Helga frænka var lagleg kona og
með afbrigðum snyrtileg, blíð, bros-
leit og hafði léttan glettnislegan hlát-
ur. Hún var mikil hannyrðakona og
allt lék í höndunum á henni. Hún
hafði gaman af að vera innan um fólk
þegar tækifæri buðust og tók þátt í
ýmsu félagsstarfi með eldri borgur-
um, söng til dæmis í kvennakór á
Lindargötunni.
Nú er komið að leiðarlokum hjá
frænku okkar. Hún þurfti ekki að
kveljast og liggja lengi veik heldur
kvaddi þennan heim á sinn hljóðláta
og prúða hátt og eflaust voru margir
sem tóku á móti henni við gullna hlið-
ið.
Ef einhver verðskuldar að sjá dýrð
Drottins þá er það Helga frænka.
Ingibjörg Sigríður og Guðrún
Eygló (Imba Sigga og Rúna).
Ég minnist þeirra stunda sem ég
átti með Helgu frænku minni með
hlýhug og væntumþykju. Hún var oft
hjá okkur á jólum og öðrum tyllidög-
um fjölskyldunnar. Helga var systir
afa míns, Gunnars, en hann lést
nokkrum árum áður en ég fæddist og
var hún því nokkurs konar tengiliður
við hann.
Helga var dugleg í höndunum og
upp úr pökkum hennar komu ávallt
dýrindis gjafir sem hún hafði búið til
af mikilli alúð. Þessar gjafir eru mér
hjartfólgnar nú þegar hún er horfin á
braut. Einnig mátti sjá á hlýlegu
heimili hennar listilegt handbragðið.
Ég kveð Helgu með virðingu og
þakklæti í hjarta.
Drottinn er minn hirðir, mig mun
ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann mig
hvílast,
leiðir mig að vötnum,
þar sem ég má næðis njóta.
Hann hressir sál mína,
leiðir mig um rétta vegu
fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman dal,
óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
Þú býr mér borð
frammi fyrir fjendum mínum,
þú smyr höfuð mitt með olíu,
bikar minn er barmafullur.
HELGA
EYJÓLFSDÓTTIR