Morgunblaðið - 13.07.2003, Blaðsíða 50

50 SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sýnd kl. 8 og 10.
Ef þú hélst að þú værir heimskur,
þá hefurðu ekki hitt Harry og Lloyd.
Þeir eru komnir aftur, heimskari en nokkru
sinni fyrr í geggjaðri grínmynd!
Sýnd kl. 4 og 6.
Sýnd kl. 4, 6, 8, og 10.
YFIR 20.000 GESTIR!

X-IÐ 97.7

SV MBL

ÓHT RÁS 2

HK DV
HUGSAÐU STÓRT
EINI THX LÚXUSSALUR LANDSINS
Miðasala opnar kl. 13.30
Sýnd kl. 5.45, 8 og 10.30.
Sýnd kl. 3.30.
Kl. 2 og 4. Ísl. tal. 500 kr.
Sýnd kl. 6, 8 og 10. B.i. 14
Ef þú hélst að þú værir heimskur,
þá hefurðu ekki hitt Harry og Lloyd.
Sýnd kl. 2, 4, 6, 8 og 10.
Sýnd kl. 3, 5.40, 8 og 10.20.
kl. 3.30, 6, 8.30 og 10.50.

X-IÐ 97.7

SV MBL

ÓHT RÁS 2

HK DV
YFIR 20.000 GESTIR!
MARGIR MUNA eflausteftir tónlistarhátíðinnisem haldin var í Laug-ardalnum fyrir sumarið
2000. Þangað komu margir merkir
listamenn erlendir, aukinheldur sem
íslenskir tónlistarmenn voru áber-
andi. Einn var það þó sem stal sen-
unni að margra mati, senegalski tón-
listarmaðurinn Youssou N’Dour,
sem átti stórleik í Laugardalshöll-
inni. Það kom þó varla þeim á óvart
sem þekktu til N’dour, því hann átti
þá að baki aldarfjórðung í tónlist og
var á sínum tíma einn vinsælasti tón-
listarmaður Afríku.
Þegar Senegal hlaut sjálfstæði frá
Frökkum 1960 var að vonum mikið
um dýrðir í landinu. Líkt og í fleiri
nýfrjálsum Afríkuríkjum spruttu
upp hljómsveitir, margar á vegum
stjórnvalda að hluta eða öllu leyti,
sem kepptust um að vera sem þjóð-
legastar, þ.e. að leika aðra tónlist en
þá sem tíðkast hafði í skjóli herra-
þjóðarinnar. Á þeim tíma, þ.e. undir
lok sjötta og í upphafi sjöunda ára-
tugarins, var þjóðleg tónlist í Vestur-
Afríku að miklu leyti kúbversk, ef
svo má segja, rúmban var að segja
allsráðandi í Vestur-Afríku og suður
undir miðbaug, þar á meðal í Seneg-
al. Helsta hljómsveit Senegals í kjöl-
far sjálfstæðisins var stjörnusveitin,
Star band de Dakar, eins og hún
kallaðist, varð snemma vinsæl og
starfar reyndar enn. Hún var stofn-
uð upp úr tveimur virtum hljóm-
sveitum, Guinea Band De Dakar og
Star Band De Senui, sem skýrir
enskt-franskt nafnið.
Litli prinsinn
Í upphafi áttunda áratugarins hóf
að syngja með Star Band de Dakar
táningurinn Youssou N’Dour, sem er
af ætt griota, en svo eru nefnd sene-
gölsk farandsöngvaskáld. N’Dour
var undrabarn í tónlist, ekki bara að
hann væri frægur fyrir tæra og
sterka rödd sína heldur var hann lið-
tækur lagasmiður, farinn að semja
lög tólf ára gamall. Þegar hann gekk
til liðs við Star Band de Dakar var
hann á sextánda árinu og varð fljót-
lega eitt helsta aðdráttarafl á dans-
leikjum, „litli prins Dakar“ eins og
hann var kallaður.
Í Senegal er mikil trommuhefð og
Star Band de Dakar er meðal annars
minnst sem brautryðjenda í mbalax-
tónlist, einu helsta tónlistarformi
Senegals. Í því flétta menn saman
þrem helstu trommunum þjóðlegrar
tónlistar og rafmögnuðum hljóð-
færum, rafgítar og -bassa, vestræn-
um trommusettum og svo má lengi
telja, og samspil þess hefðbundna og
nútímans varð að nýju tónlistar-
formi, mbalax. Mikinn svip á tónlist-
ina setti „talandi“ tromman, tama,
sem er eins og stundaglas í laginu, en
tóni hennar er breytt jafnharðan
með því að kreista hana undir hend-
inni á meðan spilað er. Aðrar tromm-
ur sem áberandi voru og eru í mba-
lax-tónlist eru sabar, sem er stór
bassatromma, og djembe, en þeir
sem sáu Youssou N’Dour og hljóm-
sveit í Laugardalshöllinni sællar
minningar kannast eflaust við þessar
trommur og þá ekki síst tama-
trommuna sem lék stórt hlutverk í
mörgum laganna. Á sviðinu í Höll-
inni mátti einnig sjá Youssou N’Dour
og hljómsveitarmeðlimi stíga flókinn
dans, en hann kallast ventilateur og
tengist tónlistarforminu.
Ný hljómsveit
Þrátt fyrir velgengni með Star
Band de Dakar fór N’Dour snemma
að ókyrrast í sveitinni, hann langaði
að spila nútímalegri tónlist, enda
hann og jafnaldrar hans löngu farnir
að hlusta á vestræna popptónlist. Á
endanum stofnaði Youssou N’Dour
nýja hljómsveit með nokkrum jafn-
öldrum úr Star band de Dakar og til
að sýna fram á upprunann og not-
færa sér ljómann frá gömlu sveitinni,
snéru þeir hluta af nafni Star Band
upp á frönsku og kölluðu nýju sveit-
ina Etoile De Dakar.
Etoile De Dakar varð gríðarlega
vinsæl sveit í heimalandinu og fjöl-
margar áþekkar hljómsveitir fylgdu
í kjölfarið. Eftir því sem vinsæld-
irnar jukust jókst og spenna milli
þeirra N’Dour og félaga hans í sveit-
inni, því þeim fannst of hratt farið í
nýjungunum. Svo fór að sveitin
klofnaði; N’Dour og þeir sem eftir
sátu með honum tóku upp nafnið
Super Etoile De Dakar, en þeir sem
hættu stofnuðu sveitina Etoile 2000.
Tveimur árum síðar, 1983, réð N’Do-
ur eigin næturklúbbi í Dakar þar
sem hann kom fram sex kvöld í viku.
Um líkt leyti hóf hann að leggja
meiri áherslu á að ná árangri á tón-
listarsviðinu í Evrópu, en hann hafði
þegar leikið á nokkrum tónleikum í
Frakklandi með Etoile de Dakar.
Ekki var það þó til að afla fjár, því
N’Dour hagnaðist verulega á þessum
árum, ekki þó fyrir útgáfu á tónlist,
því sjóræningjaútgáfa var þá allsráð-
andi á plötumarkaði í Sengal þar sem
allt var gefið út á snældum, heldur á
rekstri næturklúbbsins og einnig
gjöfum frá aðdáendum, aðallega kon-
um.
Byrjað á Mandela
Fyrsta plata Youssou N’Dours
sem fékk almenna dreifingu á Vest-
urlöndum var Nelson Mandela, en á
henni er einmitt að finna magnaða
útgáfu á gamla Spinners-slagar-
anum „Rubberband Man“. Á þessum
tíma voru útgefendur á Vestur-
löndum mjög uppteknir af leitinni að
næstu þriðjaheimsstjörnu sem ná
myndi viðlíka vinsældum og Bob
Marley sálugi og meðal þeirra sem
spáð var miklum frama var Youssou
N’Dour. Ekki gekk það eftir, en
N’Dour vakti verðskuldaða athygli
fyrir söngrödd sína og almenna tón-
listarhæfileika og meðal annars fékk
Peter Gabriel hann til að syngja með
sér á skífunni So sem kom út 1986 og
síðan að hita upp fyrir sig á heims-
reisu til að fylgja So eftir. Einnig má
geta þess að N’Dour var meðal aðal-
númera á Amnesty-tónleikaferðinni
miklu 1988 með þeim Peter Gabriel,
Bruce Springsteen, Sting og Tracy
Chapman.
Virgin plötuútgáfan gerði samning
við N’Dour og gaf út næstu skífur,
The Lion 1989 og Set 1990. Virgin-
menn þreyttust svo á því að bíða eftir
heimsfrægðinni og næstu plötu Yo-
ussou N’Dour gaf Spike Lee út á
merki sínu 40 Acres & A Mule Mus-
icworks. Sú skífa, Eyes Open, fékk
meðal annars Grammyverðlaun, en á
henni gekk Youssou enn lengra í þá
átt að sníða tónlist sína að vestræn-
um eyrum, meðal annars með ensku
textum, en á plötunum á undan voru
jafnan einhver lög á ensku. Lengst
hefur Youssou náð í frægðinni með
fimmtu breiðskífunni, Guide
(Wommat), sem kom út 1994, en á
henni er lagði fræga „7 Seconds“
sem hann syngur með Neneh
Cherry.
Ekki er rými til að rekja tónlistar-
og útgáfusögu Youssou N’Dours
frekar, en kveikjan að öllu saman er
framúrskarandi skífa, Nothing’s in
Vain (Coono du réér), sem kom út
fyrir skemmstu. Á henni er N’Dour
venju fremur rólegur, treystir að
miklu leyti á órafmögnuð hljóðfæri,
og framúrskarandi lagasmíðar hans
og ótrúleg söngrödd njóta sín betur
fyrir vikið. Minna er líka um enska
texta en áður, eins og N’Dour sé
meðvitað að leita aftur í uppruna
sinn og fer þar sömu leið og margir
fremstu tónlistarmenn Afríku nú um
stundir.
Tónlist á sunnudegi
Árni Matthíasson
Senegölsk stjarna
Senegalski tónlistarmaðurinn Youssou N’Dour
hefur starfað að tónlist í tæp þrjátíu ár. Hann
sendi á dögunum frá sér sína bestu breiðskífu.
Ljósmynd/Björg Sveinsdóttir