Morgunblaðið - 23.07.2003, Blaðsíða 34

MINNINGAR
34 MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Hreggviður Stef-ánsson fæddist í
Galtafelli í Hruna-
mannahreppi 20.
mars 1927. Hann lést
á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi 16.
júlí síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Stefán Jakobsson
múrarameistari, f. 7.
mars 1895, d. 18. maí
1964, og Guðrún
Guðjónsdóttir hús-
móðir, f. 24. desem-
ber 1903, d. 25. júlí
1989. Bræður
Hreggviðs eru Hrafnkell lyfja-
fræðingur, f. 30. apríl 1930, d. 23.
desember 1983, og Stefán Már
prófessor, f. 19. október 1938.
Hreggviður kvæntist 6. janúar
1951 eftirlifandi eiginkonu sinni,
Þórunni Björgúlfsdóttur innan-
hússarkitekt, f. 21. janúar 1931.
Foreldrar hennar voru Björgúlf-
ur A. Ólafsson læknir, f. 1. mars
1882, d. 15. febrúar 1972, og Þór-
unn Benediktsdóttir húsmóðir, f.
9. júní, 1893, d. 26. nóvember
1981. Dætur Hreggviðs og Þór-
unnar eru: 1) Guðrún kennari, f.
26. júlí 1951, gift James Stewart
Crosbie ferðamálafrömuði og
eiga þau eina dóttur, Kristínu,
lögfræðing, og eitt barnabarn. 2)
Þórunn hjúkrunarfræðingur, f.
25. október 1955, var gift Sveini
Blöndal prentmyndasmið, þau
skildu. Þau eiga Hreggvið nema
og tvö barnabörn. Seinni eigin-
maður Þórunnar er Finnbogi
Rútur Arnarson sendifulltrúi, og
eiga þau tvo syni, Finnboga Rút
og Grímúlf. 3) Ása ráðstefnu-
skipuleggjandi, f. 3. ágúst 1960,
var gift Guðmundi
Inga Gústafssyni
sölumanni, þau
skildu. Dóttir þeirra
er Þrúður. Fyrir
átti Ása dótturina
Þórunni Grímu með
Páli H. Hannessyni.
Sambýlismaður Ásu
er Birgir E. Birgis-
son verslunarmað-
ur.
Hreggviður út-
skrifaðist úr Ingi-
marsskólanum 1943
og þaðan lá leið
hans í Menntaskól-
ann í Reykjavík hvaðan hann út-
skrifaðist sem stúdent árið 1947.
Eftir stúdentspróf var Hreggvið-
ur við nám í arkitektúr í Gauta-
borg og síðan í norrænu við Há-
skóla Íslands. Hann vann sem
skrifstofumaður hjá Skeljungi
frá 1951 og þrjú ár hjá Ferða-
skrifstofu ríkisins. Þau hjón fóru
árið 1963 til Stokkhólms með
dæturnar þrjár, þar sem Hregg-
viður hóf nám við Stockholms
Teckniska Institut og útskrifað-
ist þaðan sem byggingatækni-
fræðingur árið 1966. Eftir heim-
komu starfaði Hreggviður hjá
embætti Húsameistara ríkisins
sem tæknifræðingur fram til árs-
ins 1992 er hann lét af störfum
fyrir aldurs sakir. Hjá Húsa-
meistara ríkisins gegndi hann
ýmsum trúnaðarstörfum á veg-
um embættisins. Þau Þórunn og
Hreggviður festu sér hús á Spáni
þar sem þau dvöldu á vetrum síð-
ustu árin.
Útför Hreggviðs verður gerð
frá Seltjarnarneskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
Kæri Hreggviður.
Nú þegar þú ert allur, rifjast upp
minningar um þann tíma sem við
þekktumst. Þó margt hafi borið við
og við talað um alla skapaða hluti,
er eitt sem í minningunni stendur
upp úr. Stalíngrad! Þú sjötugur og
þið Tóta í heimsókn hjá okkur í
Moskvu. Og sjötugsafmælisgjöf þín,
ferð til Stalíngrad. Á þann vígvöll
sem þú hafðir lesið hvað mest um.
Kveðjustund á brautarpallinum í
Moskvu, við komum okkur fyrir í
svefnvagninum og svo „eigum við
ekki að finna okkur einhverja
hressingu“. Jú jú, förum í matar-
vagninn. Þegar þangað kom, flaska
af vodka, saltaðar gúrkur og feit
pylsa. Og þá hófst ævintýrið. Ég
taldi mig þekkja sögu stríðsins
nokkuð vel, ekki síst austurvíg-
stöðvarnar. Ó nei, það kom í ljós að
það var misskilningur. Aftur og aft-
ur var ég rekinn á gat, þekking mín
rifin í tætlur. Í vinsemd, en af
ákveðni. Þetta var ekki svona, þetta
var á hinn veginn. Von Paulus og
félagar fengu hraksmánarlega út-
reið, en þrátt fyrir allt, þá var von
Paulus enginn villimaður, hann var
hermaður sem gerði skyldu sína, en
gafst upp til að hlífa sínum mönn-
um. Fljótlega komu menn af næstu
borðum sem hrifust af frásagnar-
gleði þinni, menn sem ekki skildu
tungumálið, en áttuðu sig á því að
hér var eitthvað sérstakt á ferðinni.
Það fjölgaði við borðið, skoðunum
um „Föðurlandsstríðið mikla“ og
áhrifum orustunnar um Stalíngrad
fjölgaði, en enginn hafði roð við þér
eftir áratuga stúdíu á efninu.
Kæri vinur, morgunninn er mér
minnisstæður. Við rennum inn á
brautarstöðina í Stalíngrad og þá
hefst pílagrímsför þín um staðinn.
Brautarstöðin sjálf hlaut blessun
þína. Mér fannst hún snotur, þér
fannst hún glæsileg. Ferðin á hót-
elið í leigubíl, gegnum þessa gegn
ljótu borg. Þér fannst hún glæsileg,
a.m.k. glæsilegur minnisvarði um
sigurinn á fasismanum. Hreggi,
hún er forljótur vitnisburður um
það versta í alræði og smekkleysi.
En það er rétt, hún var rústir einar
eftir stríð. Hótelið, Inturist af bestu
gerð. Herbergin eftir því. Ég var
vanur þessum standard, þér fannst
þetta allt í plús. Aftur í lobbíið til
fundar við leiðsögumann og ferð
um borgina sem þú þekktir svo vel.
En aðeins úr bókum. Borgin hafði
vissuleg tekið breytingum frá því
Von Paulus gafst upp. En þú þekkt-
ir staðina. Ég var eiginlega miður
mín í fyrstu þegar þú varst að leið-
rétta okkar ágæta leiðögumann,
Svetlönu. En þessi vandræðalegheit
voru óþörf, þú hafðir rétt fyrir þér.
Svetlana hafði bara ekki viljað fara
útí smáatriðin, sagði hún. Þannig
skoðuðum við alla helstu staði borg-
arinnar, út frá tengslum þeirra við
fortíðina. Hvar voru helstu orustur
háðar, hvar var mannfall mest,
hvers vegna, hvar gáfust herir upp.
Og að sjálfsögðu sigurgarðinn, til
minningar um orustuna, þar sem
margra tuga metra há stytta af
Móður Rússlandi með sverð á lofti
gnæfir yfir. Þetta var sögukennsla,
sögukennsla sem ég hafði aldrei
upplifað, sagan tók á sig lifandi
mynd, í frásögn þinni. Og meira að
segja Svetlana hreifst með.
Kæri Hreggi. Oftast eru það túr-
istarnir sem gefa leiðsögumannin-
um gjafir. Ég hef aldrei áður lent í
því að vera leystur út með gjöfum
þegar ég yfirgef hótel. Það gerðist í
Stalíngrad. Með þér! Okkur var
meira að segja boðin keyrsla út á
flugvöll, allt þín vegna. Vegna
mannsins sem kom og vissi allan
andskotann um Stalíngrad, leiðrétti
þegar Sovétið fór rangt með, án
hroka, án þess að tala niður til
nokkurs manns, bara af þekkingu.
Þín er enn minnst í Stalíngrad.
Með réttu.
Þinn vinur,
Rútur.
Hreggviður, æskuvinur minn,
skólabróðir og náinn vinur æ síðan,
er fallinn frá eftir þungbæran
heilsubrest og harða baráttu við að
ná sér upp eftir djúptæka skurð-
aðgerð fyrir fimm árum, en bráð
umskipti á liðnu vori komu þó vin-
um og vandamönnum í opna
skjöldu. Sjálfur var hann þó fyrir
nær ári orðinn sannfærður um
skapadægur sitt á þessu sumri og
reyndist þannig forvitri að fornum
hætti.
Fundum okkar bar fyrst saman
við setningu Ingimarsskólans
haustið 1942, báðir að setjast í 2.
bekk, hann mér ári eldri að taka
bekkinn aftur sökum veikinda fyrra
árs, eftir styrkjandi sumarvinnu í
sveitinni sinni að Ásum í Hreppum,
en ég að koma frá vegavinnu á
Snæfellsnesi. Hann veraldarvanur
og vinmargur í borginni, en ég
fluttur í bæinn á fyrra hausti og
kunni vart að drepa tímann nema
með lestri til hárra einkunna. Hann
dró mig uppi á Vitastígnum með
glensi um athöfnina og tók huga
minn strax fanginn með hvatleik og
snerpu. Mér virtist hann hafa flesta
hluti um mig fram, létta fyndni,
geðprýði og glaðværð og var gjarn-
an brostinn í hlátur, áður en máli
hans var lokið.
Fyrr en varði urðum við óaðskilj-
anlegir. Hann dró mig heim til sín
til þess að við læsum saman, enda
þótt húsrými leyfði varla í íbúð fjöl-
skyldunnar á Mánagötu, en það
breyttist mjög við flutning í glæsi-
íbúð við Háteigsveg. Stóð heimili
hans mér jafnan opið í náms- og fé-
lagsvafstri okkar fóstbræðra, og
var það mér mikilsvert þakkarefni
við foreldra hans. Þetta leiddi til
þess, að stundum var námið hespað
rösklega af, og tók þá við hinn lað-
andi seiður félagsskapar við annað
ungviði. Hreggviður var framur og
bjó yfir einhverjum töfrum mann-
blendni, sem opnaði okkur allar
dyr. Ekki þurfti nema yfir götuna á
vit vinar hans Árna Pálssonar, sem
ég reyndist þá þekkja úr veginum,
sem og hans fólk að vestan, en báð-
ir áttu þeir sterkar rætur austan-
fjalls. Vinskapurinn þróaðist með
töluverðum galsa upp að kallast
Splæsfélagið, og setti Hreggviður
því lög og skipaði sig upp á latínu
dúx með 51% atkvæða, en Árna
scriba og mig pecunius, enda hefði
ég frjálsust ráð með mína banka-
bók. Allt var þetta þó í gamni og
eins sú regla, að hvaðeina sagt á
fundum Splæsfélagsins skyldi ekki
lengra fara. Þegar fleiri skólafélag-
ar bættust í hópinn og síðar Rós-
urnar okkar Árna, bar orðin áhang-
endur eða heiðursfélagar á góma.
Splæsfélagið reyndist mér og
kannske okkur öllum drjúg uppeld-
isstofnun, þar sem félagarnir
hæddu úr manni sjálfsdýrkun og
sjálfhælni og stýfðu mann niður við
hæfi.
Þar með örkuðum við tveir sam-
an á vit Pálma rektors og á
menntabrautina, til gagnfræðaprófs
og inngöngu í lærdómsdeild
Menntaskólans haustið 1943. Valið
milli mála- og stærðfræðideildar olli
vanda, sem við leystum með þeim
sérstæða hætti að byrja í máladeild
og „vertera“ síðan yfir í stærð-
fræðideild, og tókum frá henni
stúdentspróf vorið 1947. Með því
höfðum við nasasjón af fleiru, en
vorum síður svo grunnmúraðir sem
vera skyldi. Menntaskólinn varð
okkur hin mikla mannlífsdeigla, þar
sem við kynntumst úrvalsfólki úr
öllum áttum og ættum og lærðum á
félagshegðun, samtök og átök, og
var þar þá mikil gerjun af pólitísk-
um rótum. Hreggviður bjó yfir ein-
lægri, réttlætis- og jafnaðarhneigð,
tekinni að erfðum frá merkisfor-
eldrum. Samt var hann að eðlisfari
sjálfnógur að hætti landnema og
bænda og gaf sig lítt að félagsmála-
stússi, heldur lét sér nægja að etja
mér fram til slíks, en studdi vel við.
Hylli við hugsjón sovétkommúnism-
ans entist honum þó miklu lengur
en mér, og varð honum síðar eitt
mest hrifningarefni að sækja heim
hetjuhallir Moskvu og Stalingrad.
Þau hjón urðu raunar með víðförl-
ustu Íslendingum sökum búsetu
dætra þeirra í fjörrum löndum.
Hreggviður var harðduglegur til
allra verka, kappsamur og fylginn
sér, og var það arftekið og upp-
þjálfað í sveitinni og í múrverkinu
hjá föður hans. Lengi naut ég sem
og aðrir vinir getu þeirra og hjálp-
semi, uns að því kom að eiginlega
varð hann að henda verkfærum sín-
um til að sleppa frá góðgerðam-
úrverki. En hann var einnig hlýr og
ör gleðimaður og lærði af frændum
sínum í sveitinni hina eðlu kúnst
lífsnautnanna. Svo var um fleiri á
öld vaxandi væntinga, fríhyggju og
jafnvel taumleysis, og reyndist
menntabrautin því ýmsum nokkuð
blaut og hál. Var talið gott sport á
skemmtunum að hampa glösum að
hurðabaki, meðan Pálmi stikaði
þungbrýnn ganga skólans og hugs-
aði agabrjótum þegjandi þörfina.
Þótt Hreggviður gerði slíkum fé-
lagsskyldum nokkur skil, gætti
hann þess alla tíð stranglega að láta
náðarmeðul lífsgleðinnar ekki
ganga út yfir skyldur náms og
starfs, enda leit hann á slíkt sem
samkvæmisathöfn fremur en gælur
við sérþarfir. Hvert vor skildi leiðir
til mismunandi starfa, og komst
hann þá á vit og vald sinnar kæru
sveitar, og var stundum langt að
bíða hausts og endurfunda. Þangað
voru vinir raunar velkomnir utan
háanna, einkum eftir að jeppi föður
hans var kominn til skjalanna og
nokkuð fríleg afnot frumburðarins
af honum. Var raunar haft á orði,
að hann ætti ekki síður heima í
sveitinni en bænum. Sögulegum
stórviðburðum var þó ekki sleppt,
og stofnuðum við ásamt öðrum lýð-
veldið á Þingvöllum 1944, þar sem
hann, spengilegur unglingur, sýndi
hópleikfimi, en báðir höfðum við
óvitar haldið Alþingishátíð þar
1930. Þá tókum við okkur saman
um ógleymanlega rútubíla- og úti-
leguför um Norðurland allt til Mý-
vatns snemmsumars 1946. Lista-
mannseðli hans, í ætt við Einar
Jónsson og Ásgrím, fékk þá útrás á
teikniblokk, sem hann tyllti sér
með á hraundranga í Dimmuborg-
um og teiknaði hina drangana, en
ég átti að skrá ferðasöguna og
komst þó lítt upp fyrir Akranes.
Einstæð var ferð alls skólans að
Heklugosinu vorið 1947, og ekki
síður áhrifamikið að njóta náttsýn-
ar gossins um haustið hjá frændum
Hreggviðs. Upp úr stúdentsprófi
sama sumar fór svo allur árgang-
urinn til Norðurlands, og naut hann
sín sérlega vel í þeim gleðskap.
Listfengi Hreggviðs hlaut að
ráða mestu um starfsnám hans og
starfsval, ásamt reynslu hans af
byggingarstarfsemi. Fyrsta at-
renna hans að arkitektsnámi í
Gautaborg um ári eftir stúdents-
próf rann þó út í sandinn sökum að-
lögunarvanda og harðræðis svo
skömmu eftir stríðið, og var hann
þá í samfloti með Gumma Helga, en
þau Katrín voru einna kærust vina
frá skólaárunum. Fjölhæfni hans
varð þá til þess, að hann lagði stund
á norrænu til fyrrihlutaprófs, en lét
þar staðar numið. Að því varð þó
viss söknuður í ljósi þess, að hann
bjó yfir mjög góðu málskyni og
hafði fjölbreytilega máltækni og
stílbrigði á valdi sínu, svo sem fram
kom í fjölmörgum bréfum og kort-
um til okkar vina sinna. Löngu síð-
ar sameinaði hann þessi fagsvið í
bók sinni Sir Christopher Wren –
Kirkjusmiður og arkitekt, um hinn
mikla völund sem endurskapaði
kirkjur Lundúna eftir brunann
mikla, tileinkaði Tótu sinni og gaf
út 1988, mikið og smekkvíslegt elju-
verk. Einnig var hann kunnur af
sérstæðum eftirmælum í stuttorð-
um og hrjúfum, nánast kiljönskum
stíl á ytra borði, en gæddum djúpri
hlýju hið innra. Þá má nefna, að
hann gekk frá skemmtilegri bók
móður sinnar, Hús og fólk, til
prentunar. Til fræðimennsku má
einnig telja, að hann tók upp á
snældur mikið safn fróðleiksþátta
úr útvarpinu.
Hreggviður reyndi fyrir sér í
öðrum og miður sérfræðilegum
störfum, múrverki og viðskiptum,
en var ekki hneigður til þeirra og
undi þeim ekki til lengdar. Á þessu
milliskeiði kynntust og giftust þau
Þórunn Björgúlfsdóttir, stofnuðu
heimili og eignuðust dæturnar
þrjár. Byggði hann yfir þau á
heimaslóðum hennar á ströndinni
við Árnes á Seltjarnarnesi, og lifðu
þau þar hamingjudaga við grósku
gleði og bátasport, sem snilldarbréf
hans út til mín báru vott um. Var
því í mikið ráðist að hleypa heim-
draganum til náms í byggingar-
tæknifræði í Stokkhólmi, en það féll
afar vel að getu og þörfum og aflaði
honum nokkurrar starfsreynslu.
Stóð hann á fertugu að því námi
loknu 1967 og hóf hið eiginlega ævi-
starf hjá Húsameistara ríkisins.
Varð ég þess áskynja, að hann gat
sér þar gott orð og vinsældir og
vann þar að ýmsum stórum verk-
efnum, svo sem heimavist á Laug-
arvatni, nýju fangelsi og Leifsstöð,
og var þekktur að hagsýni og eft-
irsóttur að hanna skóla og önnur
HREGGVIÐUR
STEFÁNSSON
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
Elskulegur faðir okkar og tengdafaðir,
JAKOB ÁRNASON,
Tunguvegi 18,
Reykjavík,
lést á Hrafnistu í Hafnarfirði laugardaginn
19. júlí.
Útförin verður auglýst síðar.
Sigríður H. Jakobsdóttir, Guðjón Jónsson,
Sverrir Jakobsson, Guðrún Albertsdóttir,
Ingibjörg Elísabet Jakobsdóttir, Gunnar Ó. Gunnarsson.
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir og amma,
SIGURBJÖRG ÞORLEIFSDÓTTIR,
Bleikargróf 7,
Reykjavík,
lést á líknardeild Landspítala Landakoti sunnu-
daginn 20. júlí.
Sigmar N. Jóhannesson, Áslaug Guðjónsdóttir,
Þorleifur G. Jóhannesson,
Jón Þórir Jóhannesson, Hólmfríður Þórarinsdóttir,
Sigrún H. Jóhannesdóttir, Guðjón V. Sigurgeirsson,
Anna Björk Jóhannesdóttir, Páll Sigurðsson
Jóhanna K. Jóhannesdóttir, Jón E. Wellings,
Óli Sævar Jóhannesson, Þorbjörg Heiða Baldursdóttir
og ömmubörn.