Morgunblaðið - 15.08.2003, Síða 28

S
TEINGRÍMUR J. Sigfús-
son, formaður Vinstri
hreyfingarinnar – græns
framboðs, telur fyrirmæli
forseta Bandaríkjanna um
að afturkalla brottför F-15-orustu-
þotna varnarliðsins frá Keflavíkur-
flugvelli, þýða ekkert meira en að
málinu sé skotið á frest.
„Ég er ekki viss
um að Bandaríkja-
menn nenni að halda
hér úti einhverjum
umsvifum og standa
undir þeim kostnaði
sem þeir sjá sjálfir
engan tilgang í leng-
ur. Þeir hafa ákveðið
að sýna íslenskum
ráðamönnum þá til-
litsemi að skoða mál-
ið betur. Hvað það felur í sér er of
snemmt að segja til um. Áhugi Banda-
ríkjamanna á að fara með herinn hef-
ur legið fyrir lengi og ég hef enga trú
á að þetta sé ávísun á grundvallar-
stefnubreytingu af þeirra hálfu,“ segir
Steingrímur.
Honum finnst framganga íslenskra
stjórnvalda í þessu máli hafa verið
niðurlægjandi fyrir þjóðina. Íslenskir
ráðamenn knékrjúpi fyrir bandarísk-
um stjórnvöldum og biðji um að varn-
arliðið, sem vilji fara úr landinu, verði
hér áfram. „Mér finnst það í einu orði
sagt ömurleg framganga og að mörgu
leyti rætast manns verstu martraðir í
sambandi við lokakafla í sögu þess-
arar erlendu hersetu í landinu.“
Steingrímur segir það ráðast al-
gjörlega af efnislegri afstöðu fólks til
veru varnarliðsins hvort þessi niður-
staða teljist góður pólitískur árangur í
viðræðum Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra og Halldórs Ásgrímssonar
utanríkismálaráðherra um varnarmál
við stjórnvöld í Washington.
„Ég vildi ekki eiga mér þetta minn-
ismerki á mínum stjórnmálaferli. Mér
finnst þetta vera mikill blettur á ráði
sérhvers stjórnmálamanns að leggjast
í slíkt. Ég held að þeir komist ekki frá
því að þessi efnishlið málsins er þarna
til staðar. Það er ekki hægt að setja
umræðulaust jákvætt formerki á það
að hér eigi að vera erlendur her og
þar með hafi þeir unnið sigur með því
að koma í veg fyrir að hann fari. Það
hlýtur að ráðast af því hvort það telj-
ist æskilegt eða ekki,“ segir Stein-
grímur.
Hersetan orðin
markmið í sjálfu sér
„Ég tel að þessi atburðir hafi af-
hjúpað að hersetan, hersetunnar
vegna, er orðin markmið í sjálfu sér.
Ég held því fram að það sé nánast
einsdæmi í stjórnmálum heimsins.
Það eru ekki mörg ríki, ef nokkur sem
ég þekki til, sem hafa það sem mark-
mið í sjálfu sér að hafa erlendan her í
sínu landi. Ég bið þá um að mér sé
bent á þau sjálfstæðu ríki þar sem sú
er staðan. Yfirleitt er það alls staðar
þannig að litið er á slíkt sem illa nauð-
syn en ekki æskilegt markmið.“
Steingrímur minnir á að ríkisstjórn-
arflokkarnir hafi haft þá afstöðu ekki
fyrir svo löngu síðan, að hér ætti ekki
að vera erlendur her á friðartímum.
Alltaf hafi verið fundin tilefni til að
vefengja að þeir tímar væru upprunn-
ir. „Nú held ég að mönnum gangi illa
að benda á hætturnar sem að okkur
steðja og dugar ekki að benda á
hryðjuverkaógn í því sambandi. Eng-
um manni dettur í hug að þjóð verji
sig fyrir hryðjuverkum með fjórum
F-15-orustuþotum. Bandaríkjaher gat
ekki einu sinni varið Pentagon. Þetta
er holóttur málflutningur.“
Eigum að taka yfir eitthvað
af störfum varnarliðsins
„Það er ánægjulegt að málið er
komið í þann farveg að tími gefst til
að fara yfir það án þess að allt sé í
uppnámi,“ segir Guðjón A. Kristjáns-
son, formaður Frjálslynda flokksins.
„Samt sem áður tel ég að Íslendingar
ættu að skoða það í alvöru hvort varn-
armálin eigi í framtíðinni að vera eins
og þau hafa verið; hvort ekki sé rétt
taka á móti aðs
upp.“
Í komandi viðr
Bandaríkjamanna
ist Guðjón vera
verði áhersla á að
landi. Hins veg
sjálfir að átta si
þeir gætu boðið
yrði lagt upp með
viðræðurnar u
ríkjanna hæfust
stjórnvöld að ge
við viljum taka
kostnaður yrði g
lönd Atlantshafsb
enda Ísland í v
þeim þjóðum.
Hann telur að
og utanríkisráðh
miðað við það sem
Formenn stjórnarandstöðuflokka um fyrir
Guðjón A.
Kristjánsson
Steingrímur J.
Sigfússon
Samfylkin
jákvæð – „ma
Formenn Frjálslynda
flokksins og Samfylking-
arinnar segja fyrirmæli
Bandaríkjaforseta um að
afturkalla brottför or-
ustuþotna varnarliðsins
góð tíðindi. Það setji við-
ræður um varnarsamstarf
þjóðanna í réttan farveg
þar sem náið pólitískt
samráð sé forsendan fyrir
farsælli lausn. Verstu mar-
traðir formanns VG eru
hins vegar að rætast.
28 FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
JAFNRÉTTI TIL NÁMS
Í GARÐABÆ
Samningur Garðabæjar við Hjalla-stefnuna um rekstur barnaskólamarkar veruleg tímamót. Sam-
kvæmt samningnum greiðir bærinn fasta
upphæð með hverju barni sem býr í
Garðabæ og munu börn bæjarbúa njóta
forgangs í skólann. Engin skólagjöld
verða innheimt vegna barna í Garðabæ á
grunnskólastigi skólans. Skólinn verður
einnig opinn börnum úr öðrum sveitar-
félögum en í þeim tilvikum verða viðkom-
andi sveitarfélög eða foreldrar barnanna
að semja sérstaklega við skólann.
Ásdís Halla Bragadóttir, bæjarstjóri
Garðabæjar, segir í Morgunblaðinu á
miðvikudag: „Meginkosturinn er sá að
skólinn getur prófað sig áfram með nýj-
ungar. Í skólanum verða fjölmargar nýj-
ungar, sem ekki er að finna annars staðar
innan hins íslenska skólakerfis. Hann
eykur fjölbreytnina í skólakerfinu, stuðl-
ar að því að íbúarnir hafi raunverulegt val
um það hvert börnin þeirra fara og stunda
nám en um leið er enginn skyldugur til
þess að fara þangað enda er hann ekki
skilgreindur sem hverfisskóli.“
Það var jákvætt skref þegar skóla-
hverfi voru afnumin á framhaldsskóla-
stigi. Nú geta nemendur sótt um vist í
þeim skóla sem þeir telja henta sér best
og grundvallast fjárframlög til skóla á
þeim fjölda nemenda sem stunda þar
nám. Á grunnskólastiginu hafa nemendur
og foreldrar þeirra hins vegar ekki átt
sambærilegt val. Vissulega hafa verið
reknir einkaskólar á höfuðborgarsvæðinu
og má nefna Ísaksskóla og Landakots-
skóla í því sambandi. Þessir skólar hafa
hins vegar einungis fengið hluta af þeim
greiðslum á nemanda sem aðrir grunn-
skólar fá. Sem stendur fá einkaskólar í
Reykjavík um helming af framlagi borg-
arskólanna á nemanda þótt boðað hafi
verið að það hlutfall verði hækkað.
Jafnvel má segja að í sumum sveitar-
félögum hafi það nánast verið markviss
stefna að veikja stöðu einkaskólanna. Í
skýrslu starfshóps á vegum Reykjavíkur-
borgar, sem skilaði skýrslu um einka-
skóla í borginni í vor, var þannig komist
að þeirri niðurstöðu að tvöfalt kerfi
einkaskóla og grunnskóla á vegum sveit-
arfélaga væri óhagkvæmt. Einkaskólarn-
ir drægju úr fjárhagslegri hagkvæmni
borgarskólanna væru þeir reknir sam-
hliða hverfisskólum þar sem nemendum
hverfisskólanna fækkaði eftir því sem
nemendum einkaskólanna fjölgar.
Þessi röksemdafærsla er vægast sagt
umdeilanleg. Hins vegar snýst grunn-
skólanám ekki um það fyrst og fremst að
búa til hagkvæmar rekstrareiningar
heldur námseiningar er henta nemend-
um.
Full samstaða ríkir um að grunnskóla-
nám er eitt þeirra sameiginlegu verkefna
er samfélagið á að sjá um. Það er hins
vegar ekki þar með sagt að fólk eigi ekki
að hafa val um skóla. Rétt eins og á öðrum
sviðum leiðir aukið valfrelsi til meiri fjöl-
breytni. Eftir því sem kostunum fjölgar
eru meiri líkur á að allir finni kost við sitt
hæfi. Með samningi Garðabæjar við
Hjallastefnuna gefst foreldrum í Garða-
bæ kostur á að velja á milli tveggja skóla
fyrir börnin sín. Þar sem foreldrar í
Garðabæ fjármagna rekstur grunnskól-
ans með útsvarsgreiðslum sínum er sann-
gjarnt að þeim sé ekki mismunað velji
þeir þann kost að senda börn sín í einka-
skólann. Greiðslurnar fylgja barninu. Það
er hið raunverulega jafnrétti til náms.
FRAMTÍÐ Í FISKELDI
Mikilvægi fiskeldis eykst stöðugt. Sútíð er löngu liðin að fiskeldi sé lítil
atvinnugrein með óvissa framtíð. Skýr-
asta dæmið er sú gífurlega aukning sem
orðið hefur í laxeldi á síðastliðnum ára-
tug, ekki síst í Noregi. Vaxtarverkir sem
einkenndu greinina eru smám saman að
hverfa og mikið hefur verið gert til að
finna lausnir á vandamálum á borð við
mengun er hlýst af eldinu auk þess sem
stórstígar framfarir hafa orðið við kyn-
bætur á stofnum.
Breska tímaritið Economist fjallar ít-
arlega um fiskeldi í heiminum í síðastlið-
inni viku og spáir því að innan þriggja
áratuga geti fiskeldi annað eftirspurn
heimsins eftir sjávarfangi. „Á sama tíma
getur það hjálpað við að minnka fátækt og
matarskort í sumum af fátækustu löndum
heims. Og ef vel tekst til gæti fiskeldi
hjálpað til við að bjarga fiskistofnum fyrir
komandi kynslóðir. Þetta er því án efa
eitthvað sem ber að hlúa að,“ segir í leið-
ara tímaritsins.
Það er mikilvægt fyrir Íslendinga að
fylgjast grannt með þessari þróun og vera
jafnframt virkir þátttakendur í henni.
Þrátt fyrir að mörg fyrirtæki hafi brennt
sig á fjárfestingum er fiskeldi fór af stað á
níunda áratugnum hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar síðan. Víða um land er verið að
vinna að merkilegum þróunarverkefnum í
fiskeldi er gætu skilað miklum árangri í
framtíðinni. Fiskeldi er ekki lengur ein-
ungis bundið við lax og má nefna bleikju,
hlýra, lúðu og þorsk sem dæmi um teg-
undir sem nú koma við sögu í fiskeldi.
Oft nýtist sú þekking sem fyrirtæki
hafa aflað sér við laxeldi er kemur að því
að hefja eldi á nýjum tegundum. Fyrir-
tækið Stofnfiskur, sem er umsvifamikið á
sviði framleiðslu laxahrogna og kynbóta á
laxi, hefur til dæmis að undanförnu unnið
að kynbótum á þorski. Vigfús Jóhanns-
son, framkvæmdastjóri Stofnfisks, legg-
ur í samtali við Morgunblaðið fyrr í mán-
uðinum áherslu á mikilvægi þess að fara
ekki of geyst þegar fiskeldi er annars veg-
ar. „Við erum nú vel sáttir við það að hafa
ekki rokið af stað með sömu látunum og
Norðmenn gerðu fyrir tveimur árum,
þegar þeir settu laxeldisgróðann yfir í
þorskinn. Það er ljóst að nánast allir pen-
ingarnir sem í það fóru hafa tapast og lær-
dómurinn sem eftir stendur er lítið meiri
en sá að svona hraði hentar almennt ekki í
fiskeldi,“ segir Vigfús.
Guðmundur Valur Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri Sæsilfurs, sem hóf eldi á
laxi í Mjóafirði árið 2001, segir mögu-
leikana vera mikla. „Þörfin fyrir fiskmeti í
heiminum vex á hverju ári. Framboð frá
veiðum í hafinu vex hins vegar ekki. Í
besta falli skila veiðarnar óbreyttum afla.
Munurinn á framboði og eftirspurn, sem
er gríðarlega mikill, verður að koma frá
fiskeldi,“ segir Guðmundur.
Ef rétt er að málum staðið getur fisk-
eldi orðið mikilvæg vaxtargrein í íslensku
atvinnulífi í framtíðinni. Hér er fyrir
hendi gífurleg þekking á öllum sviðum
sjávarútvegs, sem er auðlind ekki síður
en fiskurinn í sjónum. Sú þekking spann-
ar allt frá fiskinum sjálfum til markaðs-
og sölumála um allan heim. Margir spá
því að framtíð sjávarútvegs felist í fisk-
eldi. Þar hljóta Íslendingar að ætla sér
stóran hlut.