Morgunblaðið - 07.09.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SUMARBLÓMIN hennarSnjólaugar Peterson íGimli hafa ákveðið að-dráttarafl og vísa veginnað íbúð þessarar öldnu
konu sem er ánægð með sitt og hef-
ur alla tíð verið. „Ég flutti hingað
þegar þetta hús var byggt fyrir eldri
borgara 1975 og hef verið með
blómagarð fyrir framan íbúðina
mína og meðfram vesturvegg bygg-
ingarinnar síðan,“ segir hún og horf-
ir dreymin á blómin. „Annars er ég
ekki að gera neitt sérstakt. Ég spila
á píanó og prjóna, þótt ég sjái ekki
vel, en sakna þess að geta ekki lesið.
Ég las alltaf mikið, allt íslenskt sem
ég náði í, blöð og bækur, en ég hef
aldrei farið til Íslands. Hins vegar
hef ég reynt að halda íslenskunni
við.“
Stöðug lautarferð
Snjólaug eða Snóí, eins og þeir
sem eiga erfitt með að bera fram
sum íslensk nöfn kalla hana, fæddist
í Árnesi við Winnipegvatn 20. júlí
1907. Foreldrar hennar voru Anton-
íus Marteinsson og Friðrikka Sig-
urðardóttir. Sigurður Sigurbjörns-
son, afi hennar frá Þistilsfirði, var í
stóra hópnum svonefnda, einn af 285
Íslendingum, sem komu til Winni-
peg 11. október 1875, en hann var
líka á meðal þeirra sem héldu áfram
og tóku land á Víðinesi, Willow Po-
int, við Winnipegvatn rúmri viku
síðar eða 21. október, en þaðan
byggðist Nýja Ísland. Sigurður varð
síðan fyrsti póstmeistarinn í Árnesi
– fékk bréf upp á það 2. apríl 1892 –
en Snjólaug bjó fyrstu árin með for-
eldrum sínum hjá móðurafa sínum
og ömmu, Snjólaugu Jóhannesdótt-
ur, sem var frá Laxamýri í Eyja-
firði. „Það var himnaríki að búa hjá
afa og ömmu í Árnesi,“ segir hún.
„Ég var eina barnið á heimilinu og
það var eins og stöðug lautarferð,
gaman, gaman. Síðar eignaðist ég
þrjá bræður og býr Kristinn, yngsti
bróðir minn, í Winnipeg en hinir eru
látnir. Þegar ég var fimm ára fluttu
foreldrar mínir til Gimli, en einu og
hálfu ári síðar fluttum við aftur í Ár-
nes. Pabbi vann við ýmislegt í Gimli,
flutninga á hestum og fleira, en vildi
vera sjálfstæður og keypti því land í
Árnesi og þar bjuggum við síðan.“
Vilhjálmur í næsta húsi
Vilhjálmur Stefánsson landkönn-
uður er frægasti maðurinn frá Ár-
nesi. Hann þakkaði ömmu Snjólaug-
ar fyrir að hafa bjargað lífi sínu eftir
fæðinguna en hún gaf honum dúsu
þegar hann hafnaði móðurmjólkinni.
„Við bjuggum fyrir austan brautina
en Hulduárhvammur var fyrir vest-
an hana og þar fæddist Vilhjálmur,“
segir Snjólaug. „Amma var ljósmóð-
ir og hún fór að hjálpa til og líta eft-
ir móðurinni og nýfædda barninu.
Vilhjálmur var ósköp lítill og þoldi
ekki mjólk en hún bruggaði eitthvað
handa honum og hélt þannig í hon-
um lífi. Þegar Vilhjálmur kom til
Manitoba í síðasta sinn skömmu áð-
ur en hann dó 26. ágúst 1962 heim-
sótti hann meðal annars Geysis-
byggðina og þar var samkoma
honum til heiðurs. Forseti samkom-
unnar bað gesti um að þyrpast ekki
að Vilhjálmi heldur láta hann í friði
en ég hugsaði með mér að ég fengi
aldrei þetta tækifæri aftur til að tala
við hann. Því fór ég til hans, tók í
hönd hans og sagði honum að ég
væri dótturdóttir Snjólaugar. „Guð
blessi hana,“ sagði hann. „Hún
bjargaði lífi mínu.“ Þetta var í eina
skiptið sem ég hitti Vilhjálm og var
svo frek að tala við hann, en ömmu
þótti fjarskalega vænt um hann og
hann kom og hitti hana eftir að hann
varð frægur.“
Íslenskan í hávegum höfð
Þorleifur Pétursson bóndi, sem
vann við fiskflutninga á veturna, var
eiginmaður Snjólaugar en hann dó
1963. Þau eignuðust fimm börn og
eiga 20 barnabörn og 34 barna-
barnabörn.
„Hann fæddist á Íslandi og hann
talaði aldrei enskt orð við börnin.
Þau urðu að tala við hann á íslensku.
Drengirnir mínir tala allir góða ís-
lensku en litlu stúlkurnar lærðu
hana ekki eins vel. Maðurinn minn
var miklu eldri en ég og þær voru
enn litlar þegar hann dó. Yngsti
sonur minn býr í Árnesi og elsti
drengurinn hans skilur íslensku en
hann er innan við þrítugt. Einu sinni
þegar hann var lítill þá var ég þar.
Þetta var að vorlagi og hann var
alltaf að skjótast út. Honum þótti
gaman að sulla í pollunum og var því
fljótt blautur. Þegar hann kom inn
sagði ég við móður hans að nú væri
hann heldur en ekki blautur en þá
sneri hann sér við og sagði á ensku:
I’m not wet. Hann skyldi íslenskuna
því snemma.“
Úr hávaða í fegurstu tóna
Eftir að Snjólaug varð ekkja flutti
hún til Gimli og starfaði lengi við
hjúkrun á elliheimilinu Betel. Áður
vann hún við bókhald í Árnesi, en
hún hefur spilað á píanó frá barns-
aldri.
„Ég var að gera alla vitlausa því
ég átti munnhörpu og spilaði á hana
í tíma og ótíma,“ segir hún. „Þetta
var auðvitað bara hávaði, en pabbi
vann meðal annars við flutninga,
flutti hitt og annað til Gimli og ann-
að til baka. Hann brúkaði hesta við
þetta og ferðin tók heilan dag og
einu sinni þegar hann kom hafði
hann lítið fótstigið orgel meðferðis
og gaf mér. Ég spilaði öll lög sem ég
heyrði og þegar ég var á áttunda ári
fengu þau tíma fyrir mig hjá Jóni
Friðfinnssyni, tónlistarkennara í
Winnipeg, sem fór á milli heimila í
Nýja Íslandi og kenndi á píanó.
Þegar fólk kom saman var lagið allt-
af tekið og einhver spilaði undir en
ég var sennilega 12 ára þegar ég
spilaði fyrst á skemmtun í skólanum
og fljótlega fór ég að spila við mess-
ur í Árnesi.“
Snjólaug spilar enn við messur og
á öðrum skemmtunum á Betel auk
þess sem hún er undirleikari kórs
eldri borgara í Gimli. „Ég sé ekki
nóturnar og því reyni ég að muna
hvernig á að spila lögin,“ segir hún
og bætir við að þó hún kunni mikið
af íslenskum lögum sé sviðið víðara
enda þurfi svo að vera. „Íslensku
lögin eru ekki eins mikið brúkuð
núna og áður en mér þykir fjarska
mikið varið í Ó guð vors lands. Það
er einn fallegasti þjóðsöngur í heimi
og stendur framar O Canada. Ég
spila á Betel alla daga nema laug-
ardaga og fólkið dansar eftir öllum
lögum. Alla virka daga er húslestur
og þá spila ég tvo sálma og síðan
spila ég við messu á sunnudögum.
Síðan hef ég verið undirleikari hjá
kórnum hans Valda Butch frá byrj-
un. Það er góður kór og fjarskalega
gaman að vera með honum. Ef mér
leiðist og hef ekkert að gera æfi ég
mig á píanóið því það að spila er
besta meðalið við leiðindum. Þegar
ég bjó norður í Árnesi gerði ég svo-
lítið af því að kenna á píanó og fékk
Amman bjargaði lífi
Vilhjálms Stefánssonar
Snjólaug Peterson er 94
ára gamall Vestur-Íslend-
ingur í Gimli í Kanada.
Hún hefur aldrei farið til
Íslands en talar reiprenn-
andi íslensku. Hún hefur
varla farið út fyrir Mani-
toba en unir sér vel við
blómarækt og píanóleik.
Steinþór Guðbjartsson
skyggndist inn í líf hennar
og störf.
Morgunblaðið/Steinþór
Snjólaug Peterson ræktar garðinn sinn í Gimli sem hún segir stöðugt stækka, en Snjólaug sér alfarið um sig sjálf þrátt fyrir háan aldur.
Fyrir framan heimili fjölskyldunnar í Árnesi, en afi hennar var fyrsti póstmeistarinn í Árnesi. Snjólaug er hér í fangi móður
sinnar og Hannah Kózek frá Úkraínu stendur við hliðina á þeim en Friðgeir, móðurbróðir hennar, stendur við hestana.
Amma Snjólaugar heldur á Sigurði, bróður hennar, sem dó á fjórða ári, en faðir hennar er lengst til vinstri.