Morgunblaðið - 07.09.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 2003 29
ásamt Arafat og kom næstur honum að völdum
innan samtakanna um áratuga skeið, en sagði af
sér úr miðstjórn þeirra í sumar vegna ágreinings.
Miðstjórnin hefur neitað að taka úrsögnina gilda,
en hann sækir ekki lengur fundi hennar. Þeir eru
gerólíkir menn. Arafat getur verið óútreiknan-
legur í framkomu, en Abbas er jarðbundinn og
hógvær. Þegar Arafat veitir blaðamönnum viðtöl
eru þeir látnir bíða á tilteknum stöðum og síðan
fluttir í skyndingu í skjóli myrkurs til að hitta
leiðtogann, sem birtist í herklæðnaði og alvæpni í
fylgd hers manna. Síðan flytur hann ræður með
tilþrifum, en það er undir hælinn lagt hvort hann
svarar spurningum. Abbas veitir einfaldlega viðtöl
á tilsettum tíma á skrifstofu sinni og kemur fram í
fylgd tveggja aðstoðarmanna. Engin læti og
ekkert umstang. Abbas er ekki sagður hafa
svokallaðan kjörþokka til að bera. honum er lýst
sem alvarlegum manni, sem sé heill í samskiptum
og eigi frama sinn í palestínskri pólitík því að
þakka að hann viti hvernig koma eigi hlutum í verk
á bak við tjöldin. Hann hafi orðið forsætisráðherra
án þess að vilja það og sé tregur foringi, sem hafi
óbeit á sviðsljósinu. Málflutningur Abbasar getur
ekki verið Ísraelum á móti skapi. Hann hefur
heitið því að nota palestínsku lögregluna og
varðstöðvar til þess að gera ólögleg vopn upptæk
og fordæmir ofbeldisverk herskárra Palest-
ínumanna undanfarin tvö og hálft ár. Hann virðist
einnig skynja þarfir Ísraela og gera sér grein fyrir
því að þeir vilji öryggi, sem Palestínumenn verði
að veita. Hann veit einnig að ísraelskar
skoðanakannanir hafa sýnt að verði slíkt öryggi
veitt er ísraelskur almenningur reiðubúinn til að
gera málamiðlanir varðandi landsvæði og
svokallaðar landnemabyggðir. Það hefur meira að
segja komið fram að arabískur þingmaður á
ísraelska þinginu hafi farið með Abbasi í heimsókn
inn á heimili Ísraela af ýmsum stigum þjóðfélags-
ins svo hann gæti heyrt raddir íseraelskra
borgara.
Til þess að geta uppfyllt yfirlýsingar sínar um
að tryggja Ísraelum langþráð öryggi hefði hann
þurft að öðlast trúverðugleika í augum Palestínu-
manna, en meðal almennings nýtur Arafat meiri
stuðnings en Abbas. Það var ljóst að hann myndi
ekki fá stuðning til slíkra aðgerða á meðan Ísrael-
ar halda uppteknum hætti. Vonir Palestínumanna
um að ástandið myndi batna við það að Abbas sett-
ist í embætti forsætisráðherra hafa að engu orðið
og ástandið hefur lítið sem ekkert breyst á her-
námssvæðunum. 500 vegatálmar eru á Vestur-
bakkanum og Gaza-svæðinu og hefur Ísraelsher
aðeins fjarlægt níu. Ísraelar hafa hundsað ákvæði
í vegvísinum um að fjarlægja 80 ólöglegar land-
nemabyggðir á Vesturbakkanum og hefur þeim
þvert á móti fjölgað um tvær síðan í júní. Ísraelar
hafa haldið áfram að drepa palestínska vígamenn
þrátt fyrir þriggja mánaða vopnahlé sem hinir
vopnuðu hópar Palestínumanna lýstu yfir. Þessum
aðgerðum Ísraela hefur verið svarað með hryðju-
verkum.
Rifust eins og
litlir krakkar
Á sama tíma hefur
Abbas átt í valdabar-
áttu við Arafat, sem
hefur kristallast í deil-
unni um yfirráð yfir palestínsku öryggissveitun-
um. Arafat ræður enn yfir þremur vopnuðum
sveitum, alls 28 þúsund manns, þar á meðal þraut-
þjálfaðri lífvarðadeild, sem nefnist Sveit 17, og
þjóðaröryggissveitunum, sem jafngilda her Pal-
estínumanna. Abbas hefur lagt áherslu á að allar
sveitir Palestínumanna eigi að vera undir einni
stjórn. Á fundi 23. ágúst héldu þeir fund um málið
og var rifist heiftarlega eftir því, sem fram kom í
tímaritinu Newsweek. Miðstjórn Fatah reyndi að
miðla málum á fundinum og lagði til að Nasser
Yusuf, sem verið hefur tryggur stuðningsmaður
Arafats, tæki við embætti innanríkisráðherra og
bæri fulla ábyrgð á öryggismálum. Arafat sam-
þykkti Yusuf, en krafðist þess að hafa áfram vopn-
aðar sveitir undir sinni stjórn. Abbas studdi einnig
Yusuf, en ekki ef Arafat ætti áfram að stjórna
vopnuðum sveitum. Samkvæmt frásögninni rifust
þeir þar til miðstjórnarmennirnir gáfust upp.
„Þeir voru eins og litlir krakkar,“ sagði einn, sem
var viðstaddur.
Arafat hefur einnig staðið í vegi fyrir Abbasi á
öðrum sviðum. Þegar þvinga átti 600 félaga Ara-
fats í Fatah til að setjast í helgan stein beitti Ara-
fat brögðum til að koma í veg fyrir að það næði
fram að ganga á þingi. Hann hefur einnig stöðvað
tilraunir til umbóta í dómskerfinu. Arafat skipar
sveitar- og bæjarstjóra. Hann hefur einnig sína
eigin sjóði, um 30 milljónir dollara á ári, sem hann
er sagður veita stríðsekkjum, námsmönnum og
öðrum, sem leita til hans. einnig er talið að hann
hafi verið að reyna að ná öllum yfirráðum yfir
vopnuðum sveitum Palestínumanna úr höndum
Abbasar þegar hann skipaði Jibril Rajoub í stöðu
þjóðaröryggisráðgjafa, en enginn hafði gegnt
þeirri stöðu áður. Var sagt að ætlunin væru sú að
Rajoub færi fyrir nýju ráði, sem hefði stjórn á öll-
um öryggissveitum Palestínumanna, alls 53 þús-
und manns. Þar með yrði Mohammed Dahlan, yf-
irmanni öryggismála hjá Abbasi, skákað til hliðar.
Erfitt að af-
skrifa Arafat
Þegar Abbas tók við
sem forsætisráðherra
upphófust miklar
vangaveltur um það
hvort nú myndi einu gilda um Yasser Arafat og
tími hans væri liðinn. Bæði Ísraelar og Banda-
ríkjamenn vonuðu að með nýrri skipan yrði Arafat
ýtt til hliðar, en hann hefur sýnt svo um munar að
það er engin leið að afskrifa hann, frekar en fyrri
daginn. Bæði Bandaríkjamenn og Ísraelar eru nú
að gera sér grein fyrir því að þeir geta ekki gengið
fram hjá honum og skoraði Colin Powell, utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna, nýlega á Arafat að beita
áhrifum sínum til að þrýsta á Hamas og Íslamska
jihad að lýsa yfir vopnahléi á nýjan leik. Shaul Mof-
az, varnarmálaráðherra Ísraels, sagði á þriðjudag
að Ísraelar gætu þurft að senda Arafat í útlegð áð-
ur en árið er á enda, en yrðu að tímasetja slíkt með
varkárni til þess að grafa ekki undan Abbasi.
Arafat hefur ávallt treyst á pólitískt innsæi
sitt. Hann lætur sig einu varða þótt hann búi ekki
við lystisemdir, sé nánast í stofufangelsi og kom-
ist vart úr höfuðstöðvum sínum. Hann gerir sér
grein fyrir veikri stöðu Palestínumanna, en sér
þó ekki aðeins veikleika. Hann lítur svo á að Ísr-
aelar búi líka við óöryggi, efnahagur þeirra sé á
niðurleið og straumur innflytjenda hafi nánast
stöðvast. Það sé að verða viðtekið að Ísraelar eigi
að hverfa aftur til landamæranna eins og þau
voru fyrir 1967, rífa eigi landnemabyggðirnar og
skipta Jerúsalem í tvær höfuðborgir. Abbas hef-
ur vissulega verið keppinautur hans um völd og
hann hefur gerólíkan stíl, en nýi forsætisráð-
herrann hefur líka firrt hann ákveðinni ábyrgð.
Ekki var lengur hægt að skella skuldinni á Arafat
eingöngu þegar eitthvað gerðist. Það var því í
þágu Arafats að styðja Abbas upp að vissu marki,
en standa um leið í vegi fyrir honum.
Abbas
aðþrengdur
Abbas sóttist ekki eftir
embættinu sem hann
settist í fyrir fjórum
mánuðum. Öll at-
burðarás undanfarinna mánaða er honum þvert
um geð. Hann er þeirrar skoðunar að hægt sé að
ná árangri í samskiptum við Ísrael, en það verði
ekki gert með ofbeldi, sem aðeins leiði til þess að
þjappa Ísraelum saman gegn Palestínumönnum
og þagga niður í röddum hófsemi í Ísrael. Ef hægt
verði að stöðva ofbeldið og hefja friðarviðræður
verði Sharon annað hvort að hefjast þegar handa
við að hrinda ákvæðum vegvísisins til friðar í fram-
kvæmd eða afhjúpa ella að hann hafi engar slíkar
fyrirætlanir og uppskera fyrir vikið þrýsting bæði
innan frá og utan. Ofbeldisverk Palestínumanna
komi því einu til leiðar að Ísraelar komist hjá því
að velja og Bandaríkjastjórn geti skorast undan
því að standa við skuldbindingar sínar. Standi Pal-
estínumenn við sitt muni hins vegar koma fram
brestir í samstöðu Ísraela og Bandaríkjamenn
verði að sýna trúverðugleika og standa við stóru
orðin. Það er hins vegar ljóst að honum er alvara í
því að vilja koma á friði og telur það verkefni
brýnna en bæði Arafat og Sharon. Óvíst er hvað
tekur við fari Abbas frá, en því má ekki gleyma að
valdabarátta Arafats miðaði ekki við að koma
Abbasi frá, í það minnsta ekki enn um sinn, heldur
takmarka völd hans. Víst er að Arafat verður
kennt um að hafa komið því til leiðar að Abbas
hrökklaðist frá völdum og Palestínuleiðtoginn
mun sennilega telja það sér í hag að forsætisráð-
herrann sitji áfram. Abbas mun hins vegar örugg-
lega ekki taka það í mál nema hann fái sínu fram-
gengt í deilunni um öryggissveitirnar. Ef Abbas
fer úr embætti, sem allt útlit er fyrir, þýðir það að
helsti stuðningsmaður vegvísisins til friðar og
gagnrýnandi hryðjuverkaherferðarinnar á hendur
Ísraelum í forustusveit Palestínumanna hverfur
frá völdum.
Morgunblaðið/Kristinn
Arafat og Abbas eru
gamlir samherjar
og nær samstarf
þeirra marga ára-
tugi aftur. Abbas er
einn af fáum sam-
herjum Arafats, sem
alla tíð hefur verið
honum hollur og
aldrei tók þátt í
ráðabruggi gegn
honum, þótt hann
fylgdi honum heldur
ekki í blindni.
Laugardagur 6. september