Morgunblaðið - 07.09.2003, Síða 48

FÓLK Í FRÉTTUM
48 SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
KLEZMERTÓNLIST ermikil gleðitónlist, þóttgleðin sé tempruð með
trega. Tónlistin á sér rætur meðal
gyðinga í Austur-Evrópu fyrir
hundruðum ára en hefur smám
saman breiðst út um heiminn og
meira að segja ratað hátt á vin-
sældalista fyrr á árum. Íslendingar
eiga drjúgt í klezmerhljómsveitinni
Schpilkas sem lék hér á landi í sum-
ar, enda stofnandi hennar, Haukur
Gröndal, íslenskur.
Klarínett og klezmer
Haukur byrjaði snemma að læra
á hljóðfæri, fyrst klarinett en fór
síðan að fást við saxófón. Sextán ára
gamall stofnaði hann sína fyrstu
hljómsveit, Díxílandsveit Garða-
bæjar, þótt sú hafi ekki orðið langlíf.
Hann starfaði síðan í nokkrum
sveitum, þar á meðal í Stórsveit
Reykjavíkur, en síðastliðin fimm ár
hefur hann búið í Danmörku og
stundað nám þar.
Haukur segist hafa lagt klarínett-
ið á hilluna um tíma, en fyrir þrem-
ur árum var hann beðinn að spila
með djassbandi sem lék gamaldags
sveiflumúsík og þar var nauðsyn-
legt að geta „dobblað“ á klarínett. Í
framhaldi af því fór hann að fást
meira við klarinettið aftur og segir
að sér hafi þótt tími til kominn að
víkka út sjóndeildarhringinn. „Ég
fór því að athuga með aðrar leiðir og
notaði til að mynda Netið í að finna
út eitt og annað um tónlist þar sem
leikið var á klarínett á annan máta
en ég hef vanist. Klezmerklarínett-
virtúósarnir Naftule Brandwein og
Dave Tarras urðu fljótt í uppáhaldi
hjá mér og einnig datt ég niður á
ýmiskonar Balkanskagatónlist með
mönnum á borð við Ivo Papasov,
Mustafa Kandirali, Petro Chalkias
o.fl. Heiðarleikinn, boðskapurinn og
sagan á bakvið tónlist þessara þjóð-
lagatónlistarmanna heillaði mig og
glæddi hjá mér áhuga sem vex með
hverjum deginum,“ segir Haukur.
Schpilkas
Sumarið 2001 stofnaði Haukur
hljómsveitina Lambhrútana ásamt
nokkrum íslenskum félögum og hjá
þeirri sveit voru nokkur klezmer-
lög á dagskránni og féllu í góðan
jarðveg. Um haustið tók hann svo
að svipast um eftir tónlistarmönn-
um sem vildu leggja meiri áherslu á
klezmer. „Þannig vildi til að Helgi
Sv. Helgason trommari flutti til
Kaupmannahafnar að stunda nám
og viðhorf hans og leikmáti vöktu
hjá mér áhuga á að stofna með hon-
um klezmerhljómsveit. Hann tók
vel í það þegar ég bað hann að
stofna með mér Schpilkas og við
fengum svo til liðs við okkur tvo
Dani, harmonikkuleikarann Nicho-
las Kingo og kontrabassaleikarann
Peter Jørgensen,“ segir Haukur og
bætir við að þótt hvorugur þeirra
hefði leikið klezmer áður þekkti
hann vel til þeirra og vissi að þeir
voru góðir músíkantar.
Á síðasta ári lék Schpilkas nokk-
uð ytra, en þar kom að Helgi ákvað
að flytja aftur til Íslands sumarið
2002. Haukur segir að þá hafi sveit-
in komið hingað til lands og leikið á
Siglufirði, Akureyri, Mývatni,
Húsavík og í Reykjavík. Þegar til
Danmerkur var komið kom svo
danskur trommari í stað Helga, en
Haukur segir að þeir hafi helst vilj-
að leika klezmer með Helga og stað-
ráðnir í að taka upp plötu með hon-
um. „Í febrúar 2003 fengum við svo
tækifæri til að leika í Stúdentakjall-
aranum og á Kaffi Kúltúre og
ákváðum að taka upp plötu í leiðinni
sem var gert í Stúdíói Stemmu hjá
Didda fiðlu.“ Upptökurnar tóku
ekki langan tíma, um það bil tólf
tíma eða svo, og álíka tími fór í eft-
irvinnslu.
Platan kom svo út í síðasta mán-
uði og þá sneri sveitin aftur hingað
og hélt níu tónleika til að kynna út-
gáfuna, en síðan var haldið utan aft-
ur og leikið á tónleikum í Dan-
mörku, en framundan er meðal
annars að leika í brúðkaupum, halda
klezmer-kvöld ytra og kynna plöt-
una.
Áhrif úr vestri og austri
Klezmer-tónlist hefur tekið
nokkrum breytingum frá því hún
kom fyrst fram, meðal annars hvað
varðar hljóðfæraskipan og þróun í
takti, en einn meginstraumurinn og
sá sem mest ber á í dag er klezmer
frá Bandaríkjunum. Haukur segir
og að prógramm Schpilkas sé undir
mestum áhrifum frá bandarískri
klezmer-tónlist.
„Í framtíðinni sé ég aftur á móti
fyrir mér að við horfum meira til
Evrópu, eins og er er ég að hlusta
mikið á gríska og makedóníska tón-
list og einnig Balkanbrassbönd. Ég
býst við að næstu verkefni verði lit-
uð af þessu,“ segir Haukur.
Á tónleikum Schpilkas hér á landi
í sumar söng með sveitinni í nokkr-
um lögum Ragnheiður Gröndal,
systir Hauks. Hann segir að það
hafi mælst vel fyrir og hann geri
fastlega ráð fyrir að hún verði höfð
með þegar hægt sé að koma því við.
Morgunblaðið/Árni SæbergKlezmersveitin Schpilkas.
Heiðarleiki,
boðskapur og saga
FJÓRIR strákar klæða sig í hvítar
skyrtur og setja á sig svört bindi á
sólríkum sumardegi á Strikinu í
Kaupmannahöfn.
Böðvar tekur upp gítarinn, sem
er lítillega brotinn eftir brennivíns-
flösku, sem kastað var að gítarleik-
aranum í Þórsmörk. Danske Bank
stendur gylltum stöfum í bakgrunni
á Amagertorv 24.
Klukkan er fjögur.
Skúli Arason mundar kjuðana og
hengir íslenska fánann á tromm-
urnar, Adólf Bragason setur á sig
bassann, Böðvar Þór Unnarsson og
Njörður Steinarsson stilla streng-
ina. „Við syngjum allir,“ segja þeir
og búa sig undir að syngja, en það
reynist stutt gaman.
„Það má ekki byrja fyrr en
klukkan fimm,“ segir lögregluþjónn
og klappar á öxlina á gítarleik-
aranum.
„Hann gengur undir viðurnefn-
inu Hitler meðal götulistamann-
anna,“ segir Skúli eftir að lögreglu-
maðurinn er farinn. „Djísus, sagði
hann fimm!?“ hváir Adólf. Böðvar
Þór og Njörður setjast niður á
bankaþrepin með blaðamanni.
Eitthvað af klinki
– Hvernig er að troða upp í þess-
um hita?
„Mjög erfitt,“ segir Njörður.
„Ekki bara fyrir okkur. Fólkið
veitir okkur ekki eins mikla athygli
í hitanum,“ segir Böðvar Þór.
„Það veltur á því hvernig skugg-
inn fellur. Ef fólk er í skugganum
hinum megin götunnar, næst ekki
upp eins góð stemmning,“ segir
Njörður.
– En það stoppar alltaf?
„Það fer mjög eftir dögum
hversu margir stoppa. En það er
búið að ganga vel hjá okkur, sér-
staklega á laugardögum. Þá er fólk
ekki á eins mikilli hraðferð,“ segir
Böðvar Þór.
– Hafið þið eitthvað upp úr krafs-
inu?
„Já, við höfum það ágætt. Við
seljum aðallega diska, en fáum líka
eitthvað af klinki,“ segir Njörður.
– Þið hafið spilað víðar um Evr-
ópu.
„Já, haustið 2001 fórum við í
reisu um Evrópu í fjóra mánuði,“
segir Böðvar. „Við leigðum bíl og
heimsóttum ellefu lönd. Þá fengum
við smjörþefinn af Strikinu, því við
vorum tvær vikur hér og gekk afar
vel.“
– Í tilefni af því gáfuð þið út disk-
inn The Beerband Does Europe?
„Já, hann hefur selst ágætlega,“
segir Njörður.
„Við höfum fengið tölvupóst frá
Ástralíu, Brasilíu, Feneyjum, Tékk-
landi og fleiri löndum, þar sem fólk
lætur okkur vita að það hafi keypt
diskinn og að það sé ánægt með
tónlistina,“ segir Njörður.
„Það skráir sig líka í gestabókina
á heimasíðunni okkar, http://nem-
endur.ru.is/njs/bjorb/. Þar reynum
við að setja inn fréttir af okkur með
reglulegu millibili og svo má t.d.
glugga í dagbók frá Evróputúrn-
um.“
Gamalt Bítlarokk
– Nýr diskur er á leiðinni, Monk-
ey Business.
„Það verður blanda af frum-
sömdu efni og lögum eftir aðra,“
segir Njörður. „Hann kemur út í
byrjun mánaðarins og fæst bara
hérna – á Strikinu.“
– Hvernig tónlist spilið þið?
„Gamalt Bítlarokk,“ segir Njörð-
ur.
„Chuck Berry,“ segir Böðvar.
„…og önnur stuðlög,“ segir
Njörður.
„Það sem rennur vel ofan í
mannskapinn,“ segir Böðvar.
„Á böllum slæðast inn pönkáhrif,
en þau heyrast lítið úti á götu,“
segir Njörður.
– Er það ekki eins götuvænt?
„Nei, á götunni eru miðaldra
konur bestar við okkur,“ segir
Njörður og hýrnar yfir honum.
„Við tökum „Postman“ og þær
kikna í hnjánum,“ bætir Böðvar við
brosandi eins og feiminn skóla-
strákur, dálítið eins og Bítlarnir á
fyrstu plötunum.
– En frumsamin tónlist?
„Ekki úti á götu. Þar reynum við
að taka lög sem fólk þekkir,“ segir
Njörður.
Góðir elskhugar
– Verðið þið á Strikinu í vetur?
„Við reiknum með að spila hérna
á laugardögum. Þrír okkar verða í
skóla í Kaupmannahöfn og einn
ætlar að vinna,“ segir Njörður.
– Ég heyrði af því að á Strikinu
hefðuð þið sagst vera að safna fyrir
ferðinni heim?
„Öllu er logið,“ segir Böðvar og
hlær.
„Allir frasar notaðir,“ segir
Njörður.
„Róm í gær, Köben í dag, Sydn-
ey á morgun,“ hrópar Böðvar.
„Ómegð heima,“ segir Njörður
titrandi röddu.
„Drykkjuvandamál,“ segir Böðv-
ar með armæðusvip.
„Við erum svo góðir elskhugar og
þess vegna eigum fullt af börnum
að sjá fyrir,“ segir Njörður hlæj-
andi.
– Er mikil samkeppni við aðra
skemmtikrafta á Strikinu?
„Já, en það myndast samt vinátta
og samkennd. Við tölum mikið við
reggí-strákana sem hafa spilað í
sex ár á Strikinu. Þeir eru snyrti-
lega klæddir eins og við, þess
vegna er ekki litið á þá sem betl-
ara. Meira sem skemmtikrafta,“
segir Njörður.
„Við lendum oft í því að fólk
kemur til okkar og biður okkur um
að spila, oftast í litlum afmælum
eða giftingum,“ segir Böðvar.
„Við spiluðum t.d. í matarveislu
baróns í Amsterdam, tvítugsafmæli
í 40 stiga hita í Feneyjum og einu
sinni var okkur kippt af Strikinu og
við ferjaðir á furðufataball,“ segir
Njörður.
„Við náðum hinsvegar aðeins að
spila „Brown Eyed Girl“ í fimmtán
sekúndur við Skakka turninn í Pisa
áður en við vorum stöðvaðir,“ segir
Böðvar og hlær.
Klukkan er orðin fimm. Strák-
arnir á Strikinu spila og fólkið dríf-
ur að.
„Eru einhverjir Íslendingar
hérna?“ spyr Skúli.
„Já,“ heyrist úr öllum áttum.
„Þá verðið þið að taka undir,“
segir hann og svo tekur Bjórbandið
lagið sem sönglar í eyrum allra Ís-
lendinga á framandi slóðum:
„Er ég kem heim í Búðardal!“
Strákarnir á Strikinu
Úr mannþyrpingu á
Strikinu óma Bítlalög.
Þó eru Bítlarnir ekki
komnir saman aftur.
Pétur Blöndal talaði við
Bjórbandið sem treður
upp á Strikinu og vakti
mikla athygli í sumar.
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
Bjórbandið í léttri sveiflu á Strikinu.
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
Það myndaðist þegar þyrping áhorfenda.
http://nemendur.ru.is/njs/
bjorb/
pebl.is