Morgunblaðið - 20.01.2004, Blaðsíða 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
bílar
Áskrifendum Morgunbla›sins
b‡›st smáaugl‡sing í bla›inu
Bílar fyrir a›eins
995 kr.
Fólkið sem þú vilt ná til
les sama blað og þú!
Ertu a› hugsa um a› selja bílinn flinn? Far›u árangursríkustu
lei›ina og augl‡stu hann í bla›inu Bílar.
Pantanafrestur er til kl. 12 á flri›judögum. Panta›u núna í
síma 569 1111 e›a sendu tölvupóst á augl@mbl.is
-alltaf á miðvikudögum
ENN á ný hefur orðið nokkur um-
ræða um barnaævintýrið vinsæla,
„Sagan af litla svarta Sambó“, en
ný útgáfa sögunnar kom nýverið út
í Bandaríkjunum og fylgja henni
nýjar myndskreytingar. „Sagan af
litla svarta Sambó“, sem fyrst kom
út í Bretlandi árið 1899, hefur
lengi verið umdeild því þó að í aðra
röndina sé um hugljúft ævintýri að
ræða hafa menn líka talið sig
greina kynþáttafordóma í sögunni.
Það var Helen nokkur Banner-
man sem ritaði „Söguna af litla
svarta Sambó“ en hún fjallar um
svarta drenginn Sambó sem heldur
út í óvissuna og mætir fjórum
grimmum tígrisdýrum sem öll vilja
borða hann. Sambó tekst þó að
leika á tígrisdýrin og fer allt vel að
lokum, hann ratar heim til foreldra
sinna og hámar þar í sig 169
pönnukökur, enda orðinn afar
svangur.
Nöfnin þóttu lítillækkandi
Sem fyrr segir er „Sagan af litla
svarta Sambó“ sumpartinn falleg
dæmisaga fyrir börn. Hún hefur
hins vegar einnig verið sögð ein-
kennast af fordómum vegna staðl-
aðra hugmynda um svart fólk og
vegna nafnanna, sem Bannerman
valdi helstu söguhetjunum, en þau
þykja lítillækkandi. Er þar vísað til
Sambós sjálfs og síðan nafna for-
eldra hans, Mumbo og Jumbo
(Hókus og Pókus upp á íslensku).
Það er bókaútgáfan Handprint
Books sem gefur bókina út og bók-
menntatímaritið Kirkus Review
hefur sett hana á lista yfir fjörutíu
bestu barnabækur ársins 2003.
Christopher Franceschelli, sem
stýrir Handprint, vonar að les-
endur einbeiti sér að „meginþema“
bókarinnar, „glaðlyndu barni sem
heldur út í óbyggðirnar og tekst að
sigrast á öllum áskorunum“.
„Þetta er saga sem hljómar
sönn,“ segir hann. „Ég vona að við
lestur þessarar bókar skynji börn
Sambó sem hetju og að þau dáist
að frábærum myndskreyting-
unum.“
Menningarvitar skiptast hins
vegar í tvö horn í afstöðu sinni til
útgáfunnar. „Orðið Sambó hefur
tekið sér svo sterka bólfestu í sam-
eiginlegu minni manna að það er
ómögulegt að hreinsa það af þeirri
skírskotun,“ segir Russell Adams,
deildarforseti í afrísk-amerískum
fræðum við Howard-háskóla, en
Sambó hefur verið notað í niðrandi
merkingu um svarta menn frá því
um miðja nítjándu öld.
Randall L. Kennedy, prófessor
við lagadeildina í Harvard og höf-
undur bókarinnar „Nigger“, þar
sem rætur „niggara“-hugtaksins
eru raktar, segir hins vegar að það
hafi ákveðið sögulegt gildi að hefja
söguna um Sambó til virðingar á
ný. „Viljum við að fólk þekki orðið
Sambó?“ spyr hann. „Staðreyndin
er, að það á sér merka sögu. Það
hefur vissulega verið notað af kyn-
þáttahöturum á lítilmótlegan hátt
og fólk ætti að þekkja þá sögu.“
Skrifaði söguna
fyrir börnin
Helen Bannerman var skosk en
bjó á Indlandi um þrjátíu ára skeið.
Skrifaði hún bókina, og teiknaði
við hana myndir, fyrir börn sín tvö
og aldrei var ætlunin að hún kæmi
fyrir sjónir fleiri. Vinur Bannerm-
an fór hins vegar með söguna til
útgefanda sem leist vel á. Sagan
hlaut miklar vinsældir strax eftir
að hún kom fyrst út 1899 og hefur
margoft verið endurútgefin, í
mörgum og ólíkum útgáfum.
Síðast kom hún út 1996 og hafði
nafnið Sambó þar verið tekið úr
notkun sökum neikvæðrar skír-
skotunarinnar.
Christopher Bing teiknar Sambó
að þessu sinni sem glaðlyndan
dreng með stutt, hrokkið hár.
Teikningar hans gefa til kynna að
ævintýrið um Sambó gerist í Ind-
landi og setur hann í myndir sínar
tilvísanir til margra og ólíkra
menningar- og trúarheima. Mumbo
(Hókus) gengur í sarí-klæðnaði
eins og indverskar konur gera og
Jumbo (Pókus) ber mikinn túrban-
hatt.
Í nýju útgáfunni er ennfremur
að finna kynningartexta frá útgef-
andanum, Francheschelli, þar sem
vísað er til „myrkrar og marg-
slunginnar sögu bókarinnar“.
Francheschelli og Bing, sem báð-
ir eru hvítir á hörund, segja að
„Sagan af litla svarta Sambó“ hafi
verið þeirra uppáhaldsbók þegar
þeir voru börn og sú fyrsta, sem
þeir lásu, sem hafði blökkudreng
fyrir söguhetju. Segir Bing, sem
hefur unnið til margvíslegra verð-
launa fyrir teikningar sínar, að
hann hafi byrjað að teikna Sambó
fyrir sjálfan sig fyrir tuttugu ár-
um. Vinir hans, þ.á m. svertingjar,
hafi hvatt hann til að birta teikn-
ingarnar. „Ég held að fólk sem í
raun elskar þessa sögu sjái sögu-
hetjuna eins og ég hef teiknað
hana, með jákvæðum formerkjum
en ekki sem einhvern trúð,“ segir
hann.
Engir kynþáttafordómar
Bing bætir því við að í reynd sé
enga kynþáttafordóma að finna í
Sögunni af litla svarta Sambó,
þ.e.a.s. ef menn líti framhjá nöfn-
unum Sambó, Mumbo og Jumbo.
Bannerman hafi þar að auki aldrei
hugsað sér að nota nöfnin þannig
að þau virkuðu niðrandi um svarta
menn. Og Francheschelli segist
hafa viljað halda upprunalegum
titli og nafni á söguhetjunni, enda
sé ekki hægt að „hvítþvo eða
breyta fortíðinni“. „En ég vona að
ég geti stuðlað að betri skilningi á
fortíðinni,“ segir hann.
Enn deilt um litla
svarta Sambó
Ný útgáfa hefur endurvakið um-
ræður um kynþáttafordóma sem
sagðir eru setja svip sinn á söguna
AP
Teikningar Christophers Bings við
nýja útgáfu „Sögunnar af litla
svarta Sambó“ sækja innblástur í
ólíka trúar- og menningarheima.
New York. AP.
’ […] Sambó hefurverið notað í niðrandi
merkingu um svarta
menn frá því um
miðja nítjándu öld. ‘