Pressan - 12.03.1992, Page 13

I
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. MARS 1992
13
Skýrsla finnsku lögreglunnar frá 1941
„FERÐASAGA" er yfirskrift skýrslu
Menn Miksons stóðu fyrir fjöldaaftökum á gyðingum. Hann stærði sig af því hversu áhrifaríkar pyntingarnar voru,
segir í skýrslu finnsku lögreglunnar í ríkisskjalasafninu í Helsinki.
í skýrslu fmnsks lögreglu-
manns sem var á ferð í Eistlandi
í byijun október 1941 kemur
fram að Eðvald Hinriksson, þá
Evald Mikson, stjómaði pynt-
ingum á föngum í Aðalfangels-
inu í Tallinn. Þar var meðal ann-
ars beitt barsmíðum og raf-
magnslosti til að fá fanga til að
játa á sig sakir. Einnig kemur
fram í skýrslunni að nánast allir
fullorðnir karlmenn úr hópi eist-
neskra gyðinga höfðu verið
drepnir. Meðal annars er greint
frá fjöldaaftöku á áttatíu gyðing-
um við skurð fyrir utan Tallinn.
Þeim eru gefin „sætindi", sögðu
Eðvald og félagar hans í eist-
nesku öryggislögreglunni við
hinn finnska starfsfélaga sinn.
Skýrslu þessa ritaði Olavi Vi-
herluoto, sem dvaldi í Eistlandi
dagana 1. til 12. október 1941 í
því skyni að koma á sambandi á
milli finnsku öryggislögreglunn-
ar og Einsatzgruppen 1 —
A-sveita Þjóðveija, sem höfðu
það hlutverk að elta uppi gyð-
inga og taka þá af lífi. Á meðan á
dvöl Viherluotos stóð kynntist
hann starfsmönnum eistnesku
öryggislögreglunntir, þar á með-
al Evald Mikson. I skýrslu, sem
Viherluoto skrifaði yfirboðurum
sínum við komuna til Finnlands,
kemur meðal annars frarn að
Mikson stjómaði pyntingum á
föngum í Áðalfangelsinu í Tall-
inn og stærði sig af því hversu
áhrifaríkar pyntingamar væm,
þ.e. hversu vel gengi að fá fanga
til að játa á sig glæpi. PRESSAN
hefur skýrsluna undir höndum
og hefur gengið úr skugga um að
hún er áreiðanlegt og uppmna-
legt skjal. Lesendur em varaðir
við því að lýsingar í skýrslunni
em einkar ógeðfelldar.
MIKSON STJÓRNAR
PYNTINGUNUM
Orðrétt segir svo í skýrslu Vi-
herluotos um störf Miksons og
hans manna:
„Yfumaður upplýsinga- og
ráðningardeildarinnar er fyrmrn
starfsmaður öryggislögreglunn-
ar, Evald Mikson að nafni, sem
vinnur, býr og snæðir í yftr-
heyrsluherberginu í Aðalfang-
elsinu í Tallinn. Þessi lögreglu-
hópur, sem hefur aðeins starfað í
tæplega fjórar vikur, hefur náð
umtalsverðum árangri, fram-
kvæmt mörg þúsund handtökur
og húsleitir og leitað að komm-
únistum í felum og að rússnesk-
um vopnageymslum. I Eistlandi
hafa tíu þúsund kommúnistar
verið handteknir og 2.600 fangar
em í Aðalfangelsinu.
Þessi ungi og óreyndi hópur
hefur náð góðum árangri við að
ná fram játningum við yfir-
heyrslur vegna þess að lögreglan
veigrar sér ekki við að beita öll-
um tiltækum ráðum (við yfir-
heyrslumar). Það er alvanalegt
að játningar séu fengnar með
barsmíðum í höfuð og bak. Ef
PRESSAN hafði samband við
Atla Eðvaldsson vegna fmnsku
skýrslunnar. Hann vísaði í bók
föður síns þar sem Eðvald grein-
ir stuttlega frá heimsókn Vi-
herloutos og ber þar tvennt hæst.
Eðvald segir að Viherluoto hafi
verið drykkfelldur og hafi verið
rekinn frá finnsku öryggislög-
reglunni sumarið 1943 vegna
drykkju og mikilla fjárráða sem
ekki hafi fengist skýring á. Einn-
ig ber hann eistneska kommún-
istann Karl Sare fýrir því að Vi-
þetta dugar ekki em fangamir
látnir glenna fætuma og barið
„þar sem viðkvæmast er“. Þegar
allt annað þrýtur nota þeir raf-
straum. Jám em sett á hendur og
fætur þess, sem verið er að yfir-
heyra, og þangað er rafstraumur
sendur. Mikson, sem stjómar
þessum „veisluhöldum", sagði
mér að í öllum tilfellum nema
einu hefðu þessar aðferðir fengið
meira að segia þijóskasta fólk til
aðjáta."
GYÐINGARNIR SKOTNIR
Viherluoto veitti því athygli
að engir gyðingar vom sjáanleg-
ir í Tallinn og spurði eistnesku
lögreglumennina hvar þeir væm.
Hann greinir svo ffá svömm
þeirra í skýrslu sinni:
„Þeir sögðu að það væm varla
neinir gyðingar eftir í Eistlandi.
Aðeins hópur ungra kvenna og
bama sem hefðu verið lokuð inni
í einangmnarbúðum í Arkna.
Allir karlmenn af gyðingaættum
hafa verið skotnir. Þegar
Tartú-borg hafði verið tekin
vom 2.600 kommúnistar og
gyðingar skotnir. I Tartú lést
mikill fjöldi gyðingabama úr
herluoto hafi verið á mála hjá
sovétmönnum ámm saman.
PRESSAN bar þessar full-
yrðingar undir dr. Hannu Raut-
kallio, fmnskan prófessor sem
hefur rannsakað skýrslur finnsku
lögreglunnar frá þessum tíma og
skrifað mikið um Finnland á
stríðsámnum. Dr. Rautkallio
hafði ekki heyrt þessar fullyrð-
ingar áður og sagðist þó þekkja
þessa sögu allvel. Ekki kunni
hann heldur skýringu á því af
hverju Viherluoto hefði átt að
hungri. Tveimur dögum áður en
ég fór aftur til Finnlands sagði
Mikson mér að daginn eftir yrði
komið með nokkra tugi aldraðra
gyðingakvenna í Aðalfangelsið í
Tallinn; annar lögreglumaður
sagði að þeim yrðu gefm „sæ-
tindi“. Báðir sögðu þeir að svo
gamlir gyðingar væm ekki leng-
ur til neins gagns í heiminum.
Þeir sögðu mér ekki hvað orðið
„sætindi" þýddi, en ég giska á að
þessir gyðingar hafi verið skotn-
ir nokkrum dögum síðar. Mik-
son sagði nefnilega að sama
morgun og ég heimsótti Aðal-
fangelsið síðast hefðu þeir farið
með áttatíu gyðinga á vörubílum
út í skóg, skipað þeim að kijúpa
á kné á skurðarbarmi og skotið
þá aftan frá.“
Viherluoto spurðist fyrir um
ástæðumar fyrir þessari meðferð
á gyðingum og komst að þvf að
eistneskir kollegar hans vom
miklir gyðingahatarar og nutu
þess að segja slíkar sögur. Þeir
héldu fram að „gyðingar í
Eystrasaltsríkjunum hefðu stað-
ið fyrir hroðalegri eyðileggingu
en verstu kommúnistar eða
Rússar og hefðu verið meðal
áköfustu liðsmanna Eyðilegg-
greina rangt frá aðferðum eist-
nesku lögreglunnar í skýrslu
sinni.
Skýrsla Viherluotos kom
töluvert við sögu í réttarhöldum í
Finnlandi árið 1947, þegarréttað
var yfir yfirmanni hans, Amo
Anthoni. Þá frasögn og tilvísanir
í skýrslu Viherluotos má lesa í
bók dr. Rautkallios sem gefin
var út árið 1985 og tveimur ámm
síðar á ensku. Hún ber heitið
„Finland and the Holocaust".
ingarsveitanna“. Seinna hefur
ónefhdur yfumaður í finnsku
lögreglunni bætt við í spássíuna í
skýrslu Viherluotos: „Nema
þetta hafi verið búið til sem rétt-
læting.“
OPINBER GÖGN í HELS-
INKI
Eins og áður sagði hefur
PRESSAN undir höndum
skýrslu Viherluotos þar sem
greint er ffá störfum eistnesku
öryggislögreglunnar. Þessar frá-
sagnir rak fyrst á fjömr blaða-
manns í eistneskri bók sem gefin
var út í Tallinn árið 1966 og
Wiesenthal-stofnunin í Jerúsal-
em kom höndum yfir. Hún heitir
MÖRVARID EI PAASE KA-
RISTUSEST sem mun útleggj-
ast „Morðingjamir munu ekki
sleppa undan réttvísinni" og er
höfundur hennar L. Barkov. Þar
er ekki fjallað um þær ásakanir,
sem fram komu við réttarhöld í
Tallinn árið 1961, heldur er ein-
göngu minnst á Mikson í tengsl-
um við skýrslu lögreglumanns-
ins finnska.
Við eftirgrennslan kom í ljós
að frumgagnið, skýrsla Vi-
herloutos, er geymd í ríkisskjala-
safhinu í Helsinki. Skýrslan er
löng, en kaflinn um Mikson er
þess efnis sem að ofan greinir.
Finnskur prófessor, dr. Hannu
Rautkallio, hefur rannsakað
gögn finnsku lögreglunnar og
vimað í þau í bókum sem hann
hefur ritað um Finnland á stríðs-
ámnum, þar á meðal í skýrslu
Viherluotos. Þegar PRESSAN
hafði samband við hann kannað-
ist hann samstundis við skýrsl-
una og nafn Evalds Miksons,
sem hann sagði hafa verið sam-
starfsmann nasista. Hann hafði
ekki heyrt af málarekstri vegna
Miksons nú og vissi ekki að
hann byggi á Islandi.
Karl Th. Birgisson
Eðvald Hinriksson
„Viherluoto var á mála hjá sovétmönnum“