Pressan - 25.06.1992, Blaðsíða 38

38
FIMMTUDAGUR PRESSAN 25.JÚNÍ 1992
smáa
letrið
Það var skammarlegt og f raun
sorglegt hversu þjóðin var illa til
fara þegar hún hélt þjóðhátíðar-
daginn hátíðlegan. Skyldi hún
Ifka ætla að klæða sig svona eftir
tvö ár, þegar lýðveldið okkar á
fimmtíu ára afmæli? Karlarnir í
gallabuxum og vindjökkum og
konurnar reyndar líka, eins og
klipþtar út úr þýskum verðlista.
Enginn í þjóðbúningi og ekki
heldur f sþarifötum. Svo tók
hjartað kipp; þarna kom askvað-
andi hóþur ungra kvenna og
karla, glaður og reifur og dæma-
laust frjálslegur, stúlkurnar í
þjóðbúningi og strákarnir f svört-
um jakkafötum með lakkrísbindi.
En svo fannst manni fasið eitt-
hvað kunnuglegt og það reynd-
ist vera rétt; þetta var Hamra-
hlíðarkórinn blaðskellandi á leið
f kampavínsboð hjá Þorgerði
Ingólfsdóttur, sem ætti að fá
verðlaun fyrir að vera eins konar
vörður þjóðbúningsins.
Annars vekur þetta upp ótal
spurningar um þjóðerniskennd
íslendinga, að enginn skuli fara í
spariföt á þjóðhátfðardaginn. i
Noregi flykkjast til dæmis allir,
stórir og smáir, út á göturnar 17.
maí, hérumbil hver einasti Norð-
maður tekur glaður fram þjóð-
búninginn og íklæðist honum
fullur af stolti yfir því að vera
Norðmaður og ekki annað.
Stendur svo allan liðlangan dag-
inn veifandi fána, hæstánægður
þótt í raun gerist ekki annað en
að kóngurinn keyrir í opnum
vagni eftir Karl Jóhannsgötu. f
þjóðbúningnum, fullur af ætt-
jarðarást.
Ekki svo fslendingurinn. Hann
fer lúpulegur og illa klæddur f
bæinn 17. júní, þess albúinn að
láta sér leiðast. Þetta er honum
leið kvöð, en hann gerir það fyrir
börnin. Hann veit að það er ekki
satt þegar blöðin skrifa daginn
eftir að það hafi verið karnival-
stemmning í miðbænum. Hann
óttast svo að vera talinn púka-
legur að hann mundi ekki fara í
þjóðbúning þótt honum væri
borgað fyrir það. Hann finnur
ekki til samkenndar með einu né
neinu, allra síst öllum hinum fs-
lendingunum. Það er þá kannski1
satt sem séra Heimir Steinsson
sagði, þegar þjóðin var að hlæja
sig máttlausa vegna þess að
hann flaggaði á útvarpsráðs-
fundum, að Islendingar séu
feimnir, eða jafnvel fullir af
taugaveiklun, gagnvart hinum
ytri táknum lýðveldisins, sem eru
til dæmis fáni, þjóðsöngur og
þjóðbúningur.
s
í vor var haldinn sérstakur þjóð-
búningadagur f Osló. Norð-
menn flykktust út á göturnar í
þjóðbúningi, enda slfku alvanir.
Fólk frá hinum Norðurlöndun-
um var líka hvatt til að fjölmenna,
f þjóðbúningi sfns lands. Um göt-
urnar gengu hópar af Dönum,
Svíum og Finnum sem eru bú-
settir (Osló, en líka Færeyingar,
Álandseyingar, Grænlendingar
og Samar. Hvert sem var litið
glöddu hinir litríku þjóðbúningar
augað. Af fimm þúsund íslend-
ingum sem eru búsettir í Osló
kom ein kona, f skautbúningi.
Það leið ekki á löngu áður en
hún gafst upp á að vera týnd í
mannhafinu og tók sporvagn
heim. Líklega var þetta sjálf fjall-
konan.
Persónugerðir Evrópuknatt-
spy rnukeppninnar skiptast í
átta grunngerðir eða jafn-
margar og liðin sem tóku
þátt En það þýðir ekki að
fólk skiptist hreint og klárt í
þessar átta týpur. Þar sem
um hálfgerða útsláttarkeppni
er að ræða er fólk samansett
úr misstórum skömmtum af
mismörgum af þessum
grunngerðum. Ekki ósvipað
og í stjömuspekinni. Þar get-
ur ljón sem er rísandi meyja
verið öðmvísi karakter en
ljón sem er rísandi naut.
Þannig hefur sá, sem fyrst
hélt með Frökkum, hélt síðan
með Svíum eftir að Frakk-
arnir féllu út, skipti svo yfir í
Hollendinga þegar Svíar töp-
uðu og niun halda með Dön-
um á morgun, allt aðra per-
sónueiginleika en sá sem hef-
ur haldið með Dönum alla
keppnina. Hann er líka ólík-
ur þcim sem byrjaði eins og
hann að halda með Frökk-
um, skipti síðan yfir í Sam-
veldin, þar næst Hollendinga
og endar á morgun með að
halda með Þjóðvcrjum.
En skoðum þessa sálgrein-
ingu knattspyrnunnar nánar.
ENSKA GRUNNGERÐIN
Þeir sem héldu með Englend-
ingum í upphafi keppni em bar-
áttumenn sem gefa lítið fyrir stíl,
fegurð og aðra fínansa í lífinu.
Þeir sjá knattspymu eins og þeir
sjá lífið, sem vinnu og baráttu.
Þeir sem heillast af Englending-
um velja sér sviplítil en traust föt
og þola ekkert pijál eða glingur.
Aðalkröfur þeirra til matarins
eru að skammtamir séu nógu
stórir. En þrátt fyrir mikið dálæti
á dugnaði kemur meira erfiði út
úr vinnu þeirra en árangur. Þeir
em ekki nýjungagjamir og vilja
hafa lífið eins og þeir vilja hafa
fótboltann; í föstum skorðum.
Þótt vinna þeirra skili þeim mikl-
um tekjum ávaxta þeir þær ekki,
heldur hlaða í kringum sig hlut-
um. Eins og Bretar hafa þeir ekki
trú á að þeir geti unnið sig upp.
Meðal annars þess vegna hefur
ekkert af átrúnaðargoðum þeirra,
ensku fótboltamönnunum, kom-
ist lengra en að afgreiða á bar eða
tala um fótbolta í útvarp þegar
ferlinum lýkur.
SAMVELDISGRUNN-
GERÐIN (ÁÐUR SÚ SOV-
ÉSKA)
Þeir sem héldu með Samveld-
unum hafa til að bera tvo megin-
þætti í persónugerð sinni. Sá
stærri og sá sem var meira áber-
andi á ámm áður er trúin á skipu-
lagið. Sovéskir knattspymumenn
hafa aldrei sveiflast með gangi
leiksins eins og fótboltamenn
annarra þjóða. Þeir vita sem er að
í leiknum takast á tvö kerfi. Kapp
einstaklingsins breytir þar litlu
um og gæti jafnvel tmflað hinn
raunvemlega leik. Áhangendur
Sovétmanna trúa á sömu lögmál
í lífinu. Þeir vita að takmarkanir
mannskepnunnar má yfirvinna
með góðu skipulagi.
Hinn meginþátturinn í per-
sónuleika áhangenda Sovét-
manna kom seinna til. Það er að-
dáun á heiðarleika í bland við
aumingjaskap. Sama fólk heill-
aðist af Steingrími Her-
mannssyni þegar hann lýsti því
hvemig hann hafði verið gabbað-
ur og dró ekkert undan. Á sama
hátt heillaðist það af Gorbatsjov
þegar hann gekk með betlistaf
um Vesturlönd. Þeim fannst eitt-
hvað sætt við að sjá þennan full-
trúa stórveldisins viðurkenna
upp á sig aumingjaskapinn.
SÆNSKA GRUNNGERÐIN
Þeir íslendingar sem trúa á
yfirburði hins norræna stofns
halda með Svíum. Allt fyrir
sunnan Amsterdam og Berlín er í
þeirra augum bölvað barbarí.
Þeir láta eins og bestíur á Spánar-
strönd enda eru þeir að eigin
dómi komnir út fyrir þau mörk
þar sem siðferðið endar. Hér í
norðrinu er allt hins vegar eins og
sænski boltinn; traustur en jafn-
ffamt dálítið einkennalaus. Séður
úr suðri er hann þurrkuntulegur,
flatur og tilfinningalaus. Eins og
Svíar og allt sem þeir gera. Volv-
óinn þeirra er dæmi um þetta. Á
meðan aðrar þjóðir búa til bfia
sem em framlenging á typpi eig-
andans setja Svíamir öryggið of-
ar öllu. Volvóinn er því líkari
smokki en öðmm bflum.
FRANSKA GRUNNGERÐIN
í raun er það dálítið sundur-
laus hópur sem hefúr látið heill-
ast af franska landsliðinu og ef
þessar gmnngerðir hétu almenn-
um nöfnum mundi þessi sjálf-
sagt heita „annað“. Sumir aðdá-
enda Frakka lásu Veislu í far-
ángrinum á of viðkvæmu aldurs-
skeiði, sóttu síðan Frakka heim
til náms (þótt fæstir þeirra hafi
lokið prófi) og enduðu uppi sem
hálfvankaðir miðaldra menn.
Það er ómögulegt að segja hvort
vönkun þeirra má rekja úl rauð-
vínsins eða þokukenndrar
franskrar hugsunar. Aðrir hafa
tamið sér svipmót þessarar sömu
hugsunar til að draga yfir tak-
markaða greind.
Annar hópur stuðningsmanna
Frakka hefur bundið trúss sitt við
Platini og svflcur hann ekki. Það
má ekki aðeins rekja til fæmi
hans á fótboltavellinum á ámm
áður heldur ekki síður til þess
hversu vel honum hefúr famast
sfðan; hvað hann á marga knatt-
spymuskóla og svo framvegis.
Ást þeirra á Platini á frekar ætt
sína að rekja til trygglyndis
Frakka gagnvart móðurinni en
fjöllyndis þeirra gagnvart öðmm
konum í lífi þeirra. Þess vegna
vilja þeir ekki skilja hann eftir
með ígrædd Antabus-hylki í
maganum eins og enskir léku
George Best, heldur vilja þeir sjá
hann sem framkvæmdastjóra
Ólympíuleikanna árið 2004.
SKOSKA GRUNNGERÐIN
Þeir sem héldu með Skotum
vom fyrst og fremst þeir sem
hafa fallið fyrir þessari þjóð sök-
um þess hversu ódýrt er að
versla í Glasgow. Skotar hafa
því fengið þá aðdáendur sem
þeir eiga skilið; þá sem horfa í
aurinn. Eins og hjá þeim sem
safna auði undir koddann þá fara
lífsins lystisemdir dálítið fram-
hjá þeim sem eyða ævinni í að
gera hagstæð innkaup. Veldi til-
finninganna rís aldrei hærra en
hjá Taggart og táknmál ástarinn-
ar verður jafnfjölbreytt og
mjaðmahnykkir Rod Stewart.
Nískan smitar langt út fyrir
budduna. Fólk tímir ekki lengur
að henda gömlum ósiðum og
hræðist allt nýtt.
HOLLENSKA GRUNN-
GERÐIN
Áhangendur hollenska hðsins
em dáh'úð eins og búningar þess;
svoh'úð öðmvísi, jújú, en þreyt-
andi og væmnir úl lengdar. Og
þannig er lflca Amsterdam, sem
sama fólkið hefur heillast af. Þar
svífur einhver gervimennska yfir
vötnum; ekkj sama hættulega
gervimennskan og í Ameríku,
heldur með öllu háskalaus. Þar
lyftist enginn hátt né sekkur
djúpt. Þar er fólki strokið en ekki
gælt við það og því ögrað en ekki
ógnað. Leikur Hollendinganna
hefur aldrei þann þunga sem
þetta fólk vill svo ógjaman hafa í
lífi srnu. Hjá þeim gengur ekkert
upp ef það er ekki létt og leik-
andi. í stað þess að kljást við það
bíða þeir ffekar efúr næsta leik í
von um að þá gangi betur. Þann-
ig færa áhangendur þeirra sig ef
einhver er fyrir þeim. Leita frek-
ar að huggulegheitum en vellíð-
an. Og þeir gera ekkert vel frekar
en þeir gera nokkuð illa.
ÞÝSKA GRUNNGERÐIN
Fólk utan Þýskalands sem
heldur með Þjóðverjum hefur
ftekar játað sig sigrað en heillast.
Það felst í því einhver masókismi
að horfa upp þýska hðið á góðum
degi valta yfir andstæðingana.
Innfæddir Þjóðveijar finna hins
vegar sadismann ná tökum á sér
þessa sömu stund. Þýska hðið er
lið fyrir þá sem liggja flatir fyrir
líkamlegum og ofbeldiskenndum
karlmannleik. Það er síður fyrir
þá sem beita honum, enda hafa
þeir flesúr svo skakka sjálfsmynd
að þeir væm vísir til að halda með
Hollendingum. En þýska liðið er
líka fyrir þá sem trúa á mátt liðs-
ins, þjóðarinnar, múgsins eða
annarra hópa. Þjóðverjar eru
nefnilega fæddir úl að ná langt í
hópiþróttum og hafa alltaf verið
betri en veikasú hlekkurinn, öfúgt
við landslið annarra þjóða. Það er
einmitt þess vegna sem veikir
hlekkir dást að Þjóðveijum. Fyrir
þeim er Þýskaland himnaríki. Þar
finna þeir sig sterka í gegnum alla
hina Úekkina.
DANSKA GRUNNGERÐIN
Sökum flókinna samskipta ís-
lendinga og Dana í margar aldir
er persónugerð þehra sem halda
' með danska landsliðinu nokkuð
margbreyúleg. Hluú þeirra held-
ur alltaf með þeim sem minna
mega sín. Þeir héldu með Kame-
rún í síðustu heimsmeistara-
keppni og halda með Dönum nú
þar sem þeir náðu ekki að æfa sig
eins og hinir. Þetta fólk vonar
statt og stöðugt að Davíð sigri
Golíat og verður því tuttugu og
fimm sinnum fyrir vonbrigðum
fyrir hvem sigur. En sigrar Dav-
íðs em þúsundfalt sinnum sætari
en ósigrar hans em beiskir og því
lifir vonin með þessu fólki. Ann-
ar hluti aðdáenda danska liðsins
hefur komið til, séð og látið
Kaupmannahöfn sigra sig. Þetta
gerðist einkum áður en krár urðu
úl á Islandi og áður en íslending-
ar uppgötvuðu meginland Evr-
ópu. Hjá þessu fólki heitir góður
brandari danskur húmor en lé-
legur brandari íslensk aula-
fyndni. Það reykir Prins-sígarett-
ur af sömu tilfinningu og fær litla
stúlku úl að fara í háhælaða skó
af móður sinni.
Þriðji hópurinn úr stuðnings-
liði Dana stendur með þeim af
sömu ástæðu og þeir taka allt úl
sín sem vel er gert á öðmm
Norðurlöndum sökum þess að
við og þessar þjóðir töluðum eitt
sinn sama tungumál. Og með
útilokunaraðferðinni standa
Danir okkur nær en Svíar þar
sem við notuðum eitt sinn sama
kóng og sama háskóla. Fjórði
hópurinn heillast af Dönum þar
sem þeir spila svo nett og ef til
vill lfka af því þeir em alltaf í svo
lekkemm búningum. Danir em
nefnilega hinir mjúku menn vall-
arins. Engin þjóð önnur hefði lát-
ið Dóm Einars síns lands hanna
landsliðsbúningana og ekkert
annað landslið væri orðið jafn-
þunnskipað vegna veikinda
heima fyrir eða fæðingarorlofs
leikmanna. Hin mjúku hjörtu slá
því með Dönum á morgun.