Morgunblaðið - 11.06.2004, Qupperneq 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. JÚNÍ 2004 11
INGIBJÖRG Þorsteinsdóttir, deild-
arforseti lögfræðideildar Við-
skiptaháskólans á Bifröst, varpaði
fram þeirri hugmynd á kvennaráð-
stefnu sem haldin var á Bifröst í síð-
ustu viku að reglulega yrðu teknar
saman svonefndar kynjakennitölur
fyrirtækja, þ.e. tölur sem mældu ár-
angur fyrirtækja í jafnréttismálum.
Þær tölur yrðu síðan notaðar í bar-
áttunni fyrir auknum hlut kvenna á
vettvangi atvinnulífsins. Konur
myndu með öðrum orðum beita neyt-
endavaldi sínu og beina viðskiptum
sínum frá þeim fyrirtækjum sem
hefðu t.d. fáar eða engar konur í
æðstu stjórnunarstöðum.
Þessi hugmynd hlaut góðar und-
irtektir á ráðstefnunni, sem bar yf-
irskriftina: Völd til kvenna – tengsl-
anet. Um 130 konur tóku þátt í
ráðstefnunni, sem haldin var að
frumkvæði dr. Herdísar Þorgeirs-
dóttur. Í ályktun sem samþykkt var
undir lok ráðstefnunnar er skorað á
stjórnendur íslenskra fyrirtækja „að
taka þegar til við að leiðrétta rýran
hlut kvenna í stjórnum og æðstu
stjórnunarstöðum innan fyrirtækj-
anna.“ Bent er á konur hafi aflað sér
menntunar og reynslu sem atvinnu-
lífið hafi ekki efni á að vannýta með
þeim hætti sem nú er gert. „Þátttak-
endur á ráðstefnunni munu fylgjast
náið með árangri fyrirtækja í átt að
jafnri stöðu kynjanna og munu beita
sér fyrir því að upplýsingar um ár-
angur einstakra fyrirtækja verði
birtar opinberlega að ári.“
Fjöldi erinda var haldinn á ráð-
stefnunni. Gestafyrirlesari var Nad-
ine Strossen, forseti Réttinda-
samtaka Bandaríkjanna. Kom m.a.
fram í máli hennar að hópur kvenna í
Bandaríkjunum hefði haft frum-
kvæði að því að birta reglulega upp-
lýsingar um hlut kvenna í stjórnun
stórra fyrirtækja. Sagði hún að það
framtak hefði vakið mikla athygli.
Það hefði orðið til þess að hvetja fyr-
irtæki til þess að rétta hlut kvenna.
Vannýtt auðlind
Í erindi Ingibjargar Þorsteins-
dóttur, sem vitnað var til hér á und-
an, kom fram að það væri kunnara en
frá þyrfti að segja hve fáar konur
skipuðu æðstu stjórnunarstöður fyr-
irtækja hér á landi. „Ef við gefum
okkur þær forsendur að konur séu
jafnhæfar körlum til að gegna stjórn-
unarstöðum er alveg ljóst að fyr-
irtæki í landinu eru að vannýta þá
auðlind sem konur eru.“ Bætti hún
því við að þetta verðskuldaði út af
fyrir sig verulega athygli og rann-
sóknir.
Ingibjörg kynnti því næst hug-
mynd sína um kynjakennitölur fyr-
irtækja. Sagði hún að með slíkum töl-
um væri t.d. hægt að benda á hlutfall
kvenna í stjórnun fyrirtækja. Væri til
dæmis ein kona í tíu manna stjórn
fyrirtækis væri kynjakennitalan 1/
10. Þar með væri stjórnarstuðull fyr-
irtækisins fundinn, þ.e. hann væri 1/
10. Síðan mætti finna fleiri stuðla, til
dæmis stuðul sem sýndi hlutfall
kvenstjórnenda í samanburði við
hlutfall kvenstarfsmanna innan fyr-
irtækisins. Með þessum tölum mætti
líka fylgjast með því hvort jafnrétt-
isáætlun fyrirtækis væri í reynd
komið í framkvæmd. Lagði hún til að
konur eða samtök þeirra tækju sig til
og gerðu þessar kynjakennitölur op-
inberar með reglulegu millibili. „Með
þessum hætti erum við að gera þessa
stöðu [kvenna] sýnilegri,“ sagði hún.
Ingibjörg lagði jafnframt til að
konur notuðu þessar kynjatölur til að
hafa áhrif á stöðu kvenna með því að
beita valdi sínu sem neytendur. „Við
eigum að beita okkur á þeim sviðum
þar sem við höfum vald,“ útskýrði
hún. „Við getum látið þetta hafa áhrif
á hegðun okkar. Til dæmis hætta að
skipta við banka eða fyrirtæki sem
hafa engar konur í sinni stjórn.“
Ítrekaði hún að konur ættu að nýta
samtakamátt sinn og neytendaval til
að bæta stöðu sína.
Upplýsingar skipta miklu máli
Nadine Strossen fór yfir stöðu
kvenna í Bandaríkjunum og sagði að
þær öfunduðu margar hverjar ís-
lenskar konur. Til dæmis af fæð-
ingar- og foreldraorlofinu og dagvist-
unarmálum. Hún upplýsti að
bandarískar konur stæðu þeim ís-
lensku langt að baki á mörgum svið-
um. Nefndi hún m.a. hlut kvenna í
stjórnmálum. Til dæmis væri hlutfall
kvenna í fulltrúadeild Bandaríkja-
þings 14% „þrátt fyrir að við erum
helmingur kjósenda,“ sagði hún.
Strossen sagði að í Bandaríkj-
unum væri ekki einasta munur á
stöðu kynjanna heldur væru upplýs-
ingar um þann mun misvísandi;
margir gerðu sér til dæmis ekki
grein fyrir því hver staða kvenna
væri í raun og veru. Hún lagði þó
áherslu á að með því að leiðrétta hin-
ar misvísandi upplýsingar mætti leið-
rétta kynjamismuninn. Upplýsingar
væru með öðrum orðum mikilvægt
tæki í baráttunni fyrir jafnrétti
kynjanna.
Strossen tók dæmi um hvernig
koma mætti upplýsingum um mis-
munandi stöðu kynjanna á framfæri
við almenning. Nefndi hún launabil
kynjanna í því sambandi. Sagði hún
að hópur í Bandaríkjunum, sem hef-
ur það að markmiði að jafna launa-
mun kynjanna, hefði bent á að launa-
bilið væri 23%; þ.e. konur ynnu sér að
jafnaði inn 77 cent fyrir hvern þann
dollara sem karlar ynnu sér inn.
Upplýsti hún að umræddur hópur
hefði staðið fyrir svokölluðum jafn-
launadegi á ári hverju, en það væri sá
dagur sem venjuleg kona hefði náð
að vinna sér inn laun venjulegs karls
frá árinu á undan. „Jafnlaunadag-
urinn var 20. apríl árið 2004 en það
var sá dagur sem venjuleg kona hafði
náð launum venjulegs karls á árinu
2003,“ útskýrði hún. Tók hún fram að
dagurinn hefði vakið athygli og að
hann væri dæmi um það hvernig nota
mætti upplýsingar, í þessi tilviki um
launamun kynjanna, til að benda á
ójöfnuð.
Um 130 konur tóku þátt í kvennaráðstefnu á Bifröst sem bar yfirskriftina Völd til kvenna
Kynjakennitölur fyrirtækja
verði reglulega birtar
Jafnréttismál í ýmsu
ljósi voru rædd á
kvennaráðstefnu á
Bifröst í síðustu viku.
Góður rómur var
gerður að ráðstefn-
unni og ákveðið að
halda aðra eins að ári.
Morgunblaðið/RAX
Um 130 konur tóku þátt í kvennaráðstefnu á Bifröst. Yfirskriftin var Völd til kvenna – tengslanet. Dr. Herdís Þor-
geirsdóttir hafði veg og vanda af ráðstefnunni. Var ákveðið að halda aðra slíka ráðstefnu að ári.
GUÐMUNDUR Halldórsson, for-
maður smábátafélagsins Eldingar á
norðanverðum Vestfjörðum, segir
Pál Steingrímsson, formann sjó-
mannadagsráðs á Akureyri, hafa
þjófkennt Vestfirðinga alla í hátíð-
arræðu á sjómannadaginn. Guð-
mundur segir einnig að Páll hafi far-
ið með rangt mál þegar hann hafi
sagt að Guðmundur hafi selt kvóta
fyrir milljónatugi. Morgunblaðinu
hefur borizt eftirfarandi yfirlýsing
frá Guðmundi:
„Sjómannadagurinn á Akureyri
vakti sérstaka athygli í hitteðfyrra
þegar stórútgerðin skipti um ræðu-
mann og sjómannadagsráð á Akur-
eyri hlýddi skipunum þeirra eins og
frægt er og einsdæmi á Íslandi. Nú
er sjómannadagurinn á Akureyri
notaður til þess að kasta aur á heilan
landshluta. Ræðumaðurinn, Páll
Steingrímsson formaður sjómanna-
dagsráðs, segir bókstaflega „mér
finnst það skrýtin hagfræði að flytja
kvóta frá mönnum sem hafa í tímans
rás greitt sína skatta og skyldur til
samfélagsins til manna sem eru í því
að komast hjá því að borga gjöld til
samfélagsins og láta síðan útlend-
inga vinna fiskinn, sem senda laun
sín úr landi.“
Þannig þjófkennir hann Vestfirð-
inga alla, segir okkur ekki borga
gjöldin okkar og stela undan skatti.
Vestfirðingar eru jafnpíndir af
skattayfirvöldum og aðrir og fullyrð-
ingar um annað fáránlegar. Páll fer
mikinn í ræðu sinni, a.m.k. ef marka
má frétt Morgunblaðs-
ins frá 8.6., og sparar
hvergi gífuryrðin, svo
halda mætti að hann
hefði sérstaka andúð á
Vestfirðingum. Hug-
myndir hans um að það
ágæta fólk sem vinnur í
fiskvinnslu og er af er-
lendu bergi brotið sé
eitthvað vandamál eru
í besta falli heimóttar-
legar og dæma sig al-
farið sjálfar. Páll fer
hamförum í frásögnum
af stórfelldu klúðri og
kvótasölum Vestfirð-
inga.
Maður líttu þér nær!
Sannleikurinn í málinu
er sá að maður að nafni Guðmundur
Kristjánsson keypti sig inn í útgerð-
arfyrirtækið Básafell og fór með
stærri kvóta frá Vestfjörðum heldur
en nokkur annar hefur gert. Nú er
þessi sami maður orðinn útgerðar-
maður á Akureyri og Akureyringar
ráða engu um það hvað Guðmundur
gerir við sinn kvóta frekar en við
réðum því. Akureyrarbær er fyrir
löngu búinn að selja meirihlutann i
ÚA fyrir mörg hundruð milljónir.
Nú eiga þeir undir þessum sama
Guðmundi að atvinnulíf á Akureyri
leggist ekki í rúst. Ef
hann leikur sama leik-
inn á Akureyri og á
norðanverðum Vest-
fjörðum þá duga engar
trillur til að reisa við
rústina. Þá segir Páll að
það sé sífellt verið að
flytja veiðiheimildir til
Vestfjarða með stjórn-
valdsaðgerðum.
Stærstu stjórnvalds-
aðgerðir sem gerðar
hafa verið voru þegar
Akureyringar fengu
kvóta Kaldbaks tvö-
faldaðan. Hann sat eftir
hjá ÚA og þeir fengu
viðmiðun og Samherji
líka. Þetta eru stærstu
stjórnvaldsaðgerðir sem gerðar hafa
verið í millifærslu á kvóta fyrir utan
aðrar millifærslur sem færðar hafa
verið til sama fyrirtækis.
Enn ein bábiljan sem þjakar Pál
er að línuívilnunin hafi verið ákveðin
á fundi á Ísafirði síðasta haust en
staðreyndin er sú að landsfundir
bæði Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks voru löngu búnir að
álykta um að taka upp línuívilnun.
Auk þess sem það var komið í stjórn-
arsáttmálann sem var undirritaður
löngu fyrir fundinn. Þannig voru það
m.a. þingmenn frá Eyjafjarðarsvæð-
inu sem samþykktu línuívilnunina á
sama hátt og þeir samþykktu
byggðakvótann sem Akureyringar
hafa fengið af eins og aðrir.
Loks ræðst hann persónulega á
mig fyrir að hafa selt kvóta frá
byggðarlaginu fyrir tugi milljóna
króna. Þetta voru engir tugir millj-
óna heldur fimm og hálf milljón
króna sem ég fékk þegar ég seldi
kvóta til Ísfirðingsins Gulla á Gandi í
Vestmannaeyjum. Þannig var að ár-
ið 1991 var ég nýbúinn að kaupa mér
sex tonna bát frá Færeyjum og þeg-
ar kvótasetning gekk yfir hafði ég
litla viðmiðun og því var hreinlega
ekki rekstrargrundvöllur fyrir út-
gerðinni. Enda var ekki um stóran
kvóta að ræða eins og sjá má af upp-
æðinni. Ég vona að ekki fari svo illa
að Guðmundur leiki sama leikinn á
Akureyri og hann gerði hér. Ef til
þess kemur þá munum við Vestfirð-
ingar ekki stökkva til og sparka í Ak-
ureyringa liggjandi. Að endingu
óska ég Akureyringum og atvinnulífi
á Akureyri góðs gengis í framtíð-
inni.“
Bábiljur og rangar ásakanir
Guðmundur
Halldórsson
NADINE Strossen, forseti Réttinda-
samtaka Bandaríkjanna, fjallaði
m.a. um hugmyndir fólks um útlit
leiðtoga á kvennaráðstefnunni á Bif-
röst. Vitnaði hún þar m.a. til banda-
rískra rannsókna. Í einni rannsókn-
inni voru sýndar sjónvarpstökur af
fólki; konum og körlum, sem voru í
kosningabaráttu. Fjölbreyttur hóp-
ur fólks átti að meta þessar sjón-
varpstökur. Hópurinn átti að gefa
stig; plús eða mínus, eftir því hvern-
ig honum leist á frambjóðendurna.
Strossen sagði að það hefði vakið at-
hygli að um leið og karlarnir birtust
á skjánum, þ.e. áður en þeir náðu að
segja nokkurn skapaðan hlut, fengu
þeir plúsa en um leið og konurnar
birtust á skjánum, þ.e. áður en þær
náðu að segja orð, fengu þær mín-
usa. „Staðreyndin er sú að andlit
leiðtoga er í huga fólks karlmanns-
andlit,“ sagði hún.
Benti hún á að sú ímynd fengi byr
undir báða vængi í t.d. kvikmynd-
um, þar sem leiðtogarnir væru
gjarnan karlar. Sýnu verra væri þó
hve lítið sæist til raunverulegra
kvenleiðtoga í fréttatímum ljós-
vakamiðlanna og í spjallþáttum.
„Kvenleiðtogar eru með öðrum orð-
um gerðir ósýnilegir í fjölmiðlum og
í menningu nútímans,“ útskýrði
hún.
Hvernig lítur leiðtogi út?
INGIMUNDUR Einarsson, vara-
lögreglustjóri í Reykjavík, segir
heimildir lögreglu til frelsissvipt-
ingar sem lögreglan hafði fyrir
gildistöku lögreglulaga frá 1997
vera barns síns tíma. Handtökur á
borð við þær sem um ræddi í máli
konu gegn íslenska ríkinu, sem
hún vann nýlega fyrir Mannrétt-
indadómstól Evrópu, þar sem sex
frelsissviptingar hennar á tíma-
bilinu 1988–1992 voru dæmdar
ólögmætar, eigi ekki að gerast í
dag. „Lögreglulögin sem tóku gildi
árið 1997 hafa fest í sessi þær
heimildir sem lögreglan styðst við
nú á dögum og grundvöllurinn
undir frelsisviptingar í dag er
miklu traustari en áður var,“ segir
Ingimundur.
„Málið fór fyrir héraðsdóm og
Hæstarétt og var lögreglunni ekki
til vansa. En niðurstaða mannrétt-
indadómstólsins er sú að umrædd-
ar frelsissviptingar voru ólögmæt-
ar með vísan til 1. málsgreinar 5.
greinar mannréttindasáttmálans.“
Ingimundur tekur fram að aldrei
hafi verið um gæsluvarðhald að
ræða í umræddum tilvikum heldur
vistun í fangaklefa.
Heimild-
irnar barn
síns tíma