Morgunblaðið - 15.06.2004, Blaðsíða 8

ÞRÍR laxar veiddust á fyrstu
vaktinni í Kjarrá í Borgarfirði en
veiði hófst þar á sunnudag. Lax-
arnir þrír veiddust allir á flugu,
en það er eina agnið sem leyft er
í Kjarrá. Nokkuð af fiski hefur
sést í ánni síðustu daga. Fyrsta
hollið sem lauk veiði í Þverá á
laugardag veiddi átta laxa.
Veiði hófst í Laugardalsá í Ísa-
fjarðardjúpi á laugardag en veitt
er á tvær stangir. Að sögn Sig-
urjóns Samúelssonar veiðivarðar
á Hrafnabjörgum, urðu veiði-
menn ekki varir við laxa á fyrstu
vaktinni og höfðu heldur ekki séð
fiska, en Sigurjón sagði það nú
ekki að marka. Sjálfsagt væri
eitthvað komið af fiski. „Smálax-
inn fer svo ekkert að ganga í ána
fyrr en síðustu daga mánaðarins,
það eru oft góðar göngur fyrir
mánaðamótin júní, júlí,“ sagði
Sigurjón.
„Þegar stórlaxinn gekk var oft
mokveiði fyrstu dagana en sú
stærð af fiski er mikið til hætt að
sjást. Það hefur verið þróunin
mörg undanfarin ár. Laxinn er
yfirleitt smærri en hann var hér
áður. Ég held hann hafi úrkynj-
ast við þessar seiðasleppingar.
En það skilar sér eitthvað.“ Sig-
urjón sagði að í fyrra hefðu veiðst
um 350 laxar í ánni en samkvæmt
hreistursýnum sem tekin voru af
118 löxum hafi aðeins einn verið
að koma í annað sinn í ána að
hrygna.
Í Blöndu veiddust sex laxar á
laugardag en einn á föstudag og
einn á fimmtudag. Þetta eru allt
vænir fiskar, frá níu upp í fimm-
tán pund.
Guðmundur Viðarsson, mat-
sveinn í veiðihúsinu við Norðurá,
sagði mikið af laxi hafa gengið í
ána eftir veðrabreytingarnar síð-
Þrír laxar úr Kjarrá
Morgunblaðið/Golli
Axel Gíslason með væna, fjögurra punda sílableikju sem hann veiddi á
flugu á Pallinum í Þingvallavatni.
ustu daga. „Það er töluvert meiri
fiskur í ánni en á sama tíma í
fyrra,“ sagði hann. „Það sést líka
talsvert af eins árs laxi koma
inn.“ Hollið sem hóf veiði á laug-
ardag náði tólf löxum á fyrstu
vöktunum. Í Laxá í Kjós höfðu
átta laxar komið á land, eftir að
veiði hófst á fimmtudaginn var.
Mikil hreyfing var á fiskinum eft-
ir að tók að rigna og þrír laxar
voru komnir alla leið upp að
Pokafossi, þar af tveir „boltar“.
Veiði hefst þessa dagana í
hverri laxveiðiánni eftir annarri.
Í dag taka veiðimenn að kasta í
Miðfjarðará, Laxá í Ásum og
Langá. Reyndar hefur fluguveiði-
skóli verið starfræktur við Langá
síðan fyrir helgi, og skilar greini-
lega árangri, því nemendurnir
settu í sex laxa.
Á annað þúsund urriða
Í veiðihúsinu Hofi við Laxá í
Mývatnssveit starfar Sólveig
Ingólfsdóttir og hún sagði eina
veiðibók þegar fulla og langt
komið með aðra. Í hverja bók eru
skráðir 1.000 veiddir silungar.
„Veiðin er mjög góð, ég heyri
ekki annað á köllunum. Menn
muna ekki eftir svona í langan
tíma,“ sagði Sólveig. „Veiðimenn
koma oftast í hús með kvótann og
sleppa líka miklu. Sem er mjög
gott, því þá er áfram nóg af fiski í
ánni.“
Veiðimaður sem hóf veiðar í
Minnivallalæk á sunnudag sagði
þá hífandi rok í Landsveitinni.
Samkvæmt veiðibók höfðu veiðst
nokkrir urriðar á dag, þar á með-
al var einn fimm punda fiskur og
aðrir temmilega vænir. Tóku þeir
ýmsar flugur, svo sem Black
Ghost, þurrflugur og Héraeyra.
Og tveir félagar sem gerðu víð-
reist um Skagaheiði um helgina
voru afar lukkulegir; mikið af sil-
ungi í öllum vötnum og hann var
mjög tökuglaður.
FRÉTTIR
8 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hvað segirðu um tvær bokkur fyrir smásjónvarpsviðtal? Þetta er nú frægasta tómatsósa
Íslandssögunnar, herra Markús.
Kynferðislegt ofbeldi gegn börnum
Frelsi getur
orðið helsi
Olof Risberg sál-fræðingur héltnýlega fyrirlestur
á vegum Barnaverndar-
stofu. Þar fjallaði hann
um unga gerendur kyn-
ferðislegs ofbeldis og
sagði einnig frá verkefni
sínu um þroskahefta ein-
staklinga sem beita börn
kynferðislegu ofbeldi.
Olof er höfundur tveggja
bóka, Unga förövare, sem
er um unga kynferðisaf-
brotamenn og Vem vill
vara ihop med mig då?
sem er um þroskahefta
sem misnota börn. Hann
var fyrst spurður hvort
kynferðislegt ofbeldi af
hálfu ungra gerenda
færðist í vöxt.
„Því miður tel ég svo
vera. Það góða er að börnin segja
líklega frekar frá þessu nú en áð-
ur. Þar skiptir máli hversu með-
vitað þjóðfélagið er um þessi mál
og hve mikið börnin eru frædd
um réttindi þeirra.“
Olof starfar bæði með ungum
gerendum og fórnarlömbum.
Fjölgar í báðum hópum?
„Staðtölur eru oft gamlar þeg-
ar þær birtast, en tilfinning mín,
sem byggist á fjölda mála sem ég
fæ á drengjamóttökunni, segir
mér að þetta hafi vaxið jafnt og
þétt undanfarin 5–6 ár.“
Hvernig stendur á þessari
aukningu?
„Það eru margar ástæður, en
tvær mikilvægastar. Börn eru
oft skilin eftir ein. Stundum
vegna félagslegra eða fjárhags-
legra aðstæðna, en stundum
vegna þess að við vinnum of mik-
ið og verjum of litlum tíma með
þeim. Á vissan hátt yfirgefum við
þau og látum þau uppgötva lífið á
eigin spýtur. Þá verða þau fyrir
hættulegum áhrifum hins kyn-
vædda samfélags. Það sækir að
börnunum t.d. í gegnum klám á
Netinu, ýmsa upplýsingamiðlun,
tískuna og fleira. Mér finnst
munur á því að kaupa klámblað
til að svala forvitni sinni, eða að
setjast við tölvuna og fá þúsundir
síðna af klámefni. Það getur ver-
ið hættulegt fyrir 15 ára ungling,
því það gefur svo ranga mynd af
nánum samskiptum og kynlífi.
Nærri 60% allra 12 ára drengja í
Stokkhólmi hafa séð klámmynd,
en 12 ára börn skilja ekki fullorð-
insklám. Stundum held ég líka að
ungmennin finni til þrýstings um
að þau verði að stunda kynlíf.
Þau liggja undir áreiti um of-
beldi og kynlíf. Ef þú horfir á
MTV í eina klukkustund held ég
að þú sjáir hvað ofbeldið og kyn-
lífið er miklu meira áberandi en
það að skemmta sér og hafa
gaman.“
Eru drengir frekar gerendur
en stúlkur þegar um kynferðis-
legt ofbeldi er að ræða?
„Já, en við vitum að stúlkurnar
eru fleiri en við áttum von á. Ég
held að margir unglingar séu
undir álagi. Frelsi nútímaþjóð-
félags er að mörgu
leyti gott, en ekki öll
börn sem höndla það.
Stundum veldur það
álagi. Að stunda kynlíf
aðeins til gamans?
Kynlíf er skemmtilegt, en kyn-
sjúkdómar breiðast út. Ég held
ekki að allir táningar sem stunda
kynlíf jafnauðveldlega og að fá
sér hamborgara njóti þess í raun.
Þeir eru undir þrýstingi. Kynlíf á
að vera fallegt og eitthvað til að
njóta. Ef til vill njóta þau þess
ekki. Gera það kannski bara til
að njóta viðurkenningar.“
Þú talar um áhrif Netsins og
klámmynda, stuðla þau að kyn-
ferðislegu ofbeldi?
„Ég held ekki að þú farir út og
nauðgir einhverjum vegna þess
að þú hafir séð klámmynd. En
þegar kemur að hópnauðgunum
meðal ungs fólks höfum við feng-
ið tilfelli þar sem ég fullyrði að
mikið áhorf á klám kveikti hug-
myndina.“
En hvað um fórnarlömbin?
„Við eigum að sýna þeim virð-
ingu. Fórnarlambinu er aldrei
um að kenna. Aldrei. Kona getur
verið drukkin eða fallega klædd.
Hún getur dansað, daðrað og
skemmt sér, en það gefur engum
leyfi til að nauðga henni.“
Hvað með starf þitt með
þroskaheftum?
„Ég hef unnið með frábærum
myndskreyti við gerð efnis um
kynlíf og kynferðislegt ofbeldi
fyrir þroskahefta. Þeir skilja
ekki alltaf þessa hluti og það
verður að útskýra þá vel. Ég
nálgast þetta mjög uppeldis-
fræðilega. Tökum dæmi af 19 ára
pilti sem er með skerta greind.
Hann leikur sér með 5–6 ára
börnum. Eru það áhættusamar
aðstæður? Vissulega. En hvers
vegna leikur hann sér við ung
börn? Það er vegna þess að hann
er jafnoki þeirra í þroska. En
hann er orðinn kynþroska, 5–6
ára í 19 ára líkama. Hann þarfn-
ast sérstaks stuðnings og
fræðslu.“
Hvernig starfar þú með fólki
sem svo er ástatt um?
„Það snýst mikið um orðin já
og nei og hugtök eins
og samþykki og leynd
eða einrúm. Hvaða
hlutar líkamans eru
„prívat“. Barn getur
aldrei veitt samþykki
einhverjum sem hefur yfirhönd-
ina. Fimm ára barn sem þegir er
ekki að veita samþykki fyrir kyn-
ferðistilburðum eldri manneskju.
Að vera þögull er ekki að veita
samþykki. Við verðum að vera
vakandi fyrir áhættusömum að-
stæðum. Börn sem eru þroska-
skert eru í aukinni áhættu bæði
að verða fórnarlömb og gerendur
kynferðislegs ofbeldis.“
Olof Risberg
 Olof Risberg sálfræðingur er
fæddur í Falun í Norður-Svíþjóð.
Hann nam sálfræði við Háskólann
í Gautaborg og fékk starfsrétt-
indi 1987. Frá 1994 hefur hann
einbeitt sér að starfi með ungum
fórnarlömbum og gerendum kyn-
ferðislegs ofbeldis. Hann hefur
starfað á drengjamóttöku Save
the Children í Svíþjóð frá 1995.
Hann lauk þriggja ára sérnámi í
barna- og ungmennasálarfræði
og er viðurkenndur meðferð-
arsérfræðingur. Olof er kvæntur
Viveke og eiga þau tvö börn.
Þögn er
ekki sama og
samþykki
ERU
ÞEIR AÐ
FÁ’ANN?