Morgunblaðið - 17.10.2004, Síða 14

14 SUNDAY 17. OCTOBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Í þessum mánuði fer fram ár-
legt árveknisátak um brjósta-
krabbamein. Aðalheiður Inga
Þorsteinsdóttir ræðir við tvo
hjúkrunarfræðinga sem kynnst
hafa sjúkdómnum bæði í starfi
og af eigin raun.
Átak gegn
brjóstakrabba
Bergþóra Karlsdóttir hjúkrunar-fræðingur var starfandi viðsjúkrahústengda heimaþjón-
ustu Landspítalans, þar sem hún
sinnti meðal annars konum sem farið
höfðu í aðgerð vegna brjóstakrabba-
meins, þegar hún sjálf greindist með
sjúkdóminn fyrir einu ári.
„Ég held að það sé erfitt fyrir allar
konur að fá þennan úrskurð,“ segir
Bergþóra. „En fyrir heilbrigðisstarfs-
fólk er það kannski sérstaklega erfitt
í ljósi þess að það eru alltaf verstu til-
fellin inni á sjúkrahúsunum, en verð-
ur minna vart við það fólk sem
læknast og kemur ekki til kasta þess
meir. Á hinn bóginn var það kostur að
sem hjúkrunarfræðingur þekkti ég
kerfið mjög vel. Ég fór í aðgerð í byrj-
un nóvember í fyrra og fannst gott að
útskrifast snemma og fá þjónustu
heima við frá mínum starfsfélögum,
sem ég þekkti vel. Ég ímynda mér að
maður sé ekki hræddur við sömu hluti
og aðrir. Ég var búin að hjúkra svo
mörgum í þessari aðstöðu að ég vissi
til dæmis að það væri ekkert skelfi-
legt að vera tengd við dren. Eins
fannst mér reynslan hjálpa mér þeg-
ar ég fann fyrir aukaverkunum af
lyfjagjöfinni. Ég var til dæmis mjög
viðkvæm í maga eftir fyrstu meðferð-
ina, en vissi alveg hvað var á seyði og
bað sjálf um sérstakt lyf í lyfjaforgjöf
sem mér var gefið eftir það.
Af langri reynslu sem hjúkrunar-
fræðingur vissi ég auk þess að góð
næring er algjört grundvallaratriði
þegar fólk gengur í gegnum erfiðar
aðgerðir og meðferðir. Þá er ekki
rétti tíminn til að gera tilraunir með
mataræði. Ég upplifði oft að konur
sem ég hjúkraði voru varla komnar
heim af spítalanum þegar byrjað var
að vesenast í þeim með allavega ráð-
leggingar um sérfæði, seyði og því-
umlíkt, sem mér finnst ekki vera rétti
tímapunkturinn.
Þrátt fyrir að hafa hjúkrað konum í
þessum sporum fannst mér lyfjameð-
ferðin jafnvel ennþá erfiðari en ég
bjóst við. Og annað sem heilbrigðis-
stéttirnar þyrftu kannski að gefa
meiri gaum er hvað bataferillinn eftir
alvarleg veikindi er langur. Eftir
svona inngrip með skurðaðgerð og
lyfjameðferð er líkaminn verulega
lengi að jafna sig. Það er í raun full
vinna að koma sér í form á ný og hún
verður að vera á skynsamlegum for-
sendum. Það skiptir
líka mjög miklu máli að
vera í góðu formi áður
en maður veikist, og
það hjálpaði til að ég
hafði verið það.“
Orðin sjúklingur
á einum degi
Bergþóra kveðst
hafa fundið nokkuð
stórt æxli í brjósti við
þreifingu og síðan hafi
verið staðfest eftir
myndatöku, ómun og
ástungu að um krabba-
mein væri að ræða.
„Konur hafa oft lýst því
fyrir mér að þær hafi
beðið milli vonar og ótta
eftir niðurstöðu úr
ástungunni, en eftir að
ég var búin að sjá hnút-
inn í ómskoðun var ég
alveg sannfærð um að ég væri með
krabbamein, ég sá það eiginlega á
svipnum á lækninum að hana grunaði
það mjög sterklega. Ég hefði kannski
alveg eins viljað vera í blekkingu í
nokkra daga,“ segir Bergþóra og
hlær. „Ég hafði alltaf verið hraust, en
var í einu vetfangi orðin sjúklingur,
það gerðist eiginlega á einum degi.“
Hún segir vel haldið utan um þær
konur sem greinast með brjósta-
krabbamein hér á landi. „Nú er þetta
orðið þannig að ef hnútur kemur í ljós
í skoðun hjá Krabbameinsfélaginu er
pantað viðtal fyrir mann hjá SSK
móttöku á Landspítalanum, við
skurðlækni, krabbameinslækni og
hjúkrunarfræðing, en þeir síðast-
nefndu fylgja manni svo allan tímann.
Ég fór í sex lyfjameðferðir, síðan
fylgdu geislar og þá eftirlit. Mér
fannst þetta ganga frekar snurðu-
laust. Ég vildi stundum óska þess að
ferlið gengi svona vel hjá öllum sjúk-
lingum, því ég hef oft hjúkrað fólki
með langvinna sjúkdóma sem lendir
ekkert voðalega vel í kerfinu.“
Bergþóra byrjaði aftur að vinna um
miðjan september. „Ég er reyndar að
taka við öðru starfi innan Landspítala
– háskólasjúkrahúss, sem mér hafði
verið boðið að taka að mér áður en ég
veiktist, og mun því ekki halda áfram
að sinna konum sem gengist hafa
undir aðgerð vegna brjóstakrabba-
meins. En núna veit ég að það sem ég
var að segja konum í eftirhjúkruninni
um mikilvægi æfingar, næringar og
svo framvegis var engin vitleysa, og
það gleður mig þrátt fyrir allt.“
Ekki slá lífinu á frest
Sigrún Lind Egilsdóttir, deildar-stjóri á bráðaöldrunarlækn-ingadeild Landspítala – há-
skólasjúkrahúss, greindist með
brjóstakrabbamein í júní 2003.
„Meinið kom í ljós við reglubundna
brjóstamyndatöku hjá Krabba-
meinsfélaginu,“ segir Sigrún.
„Ég fór að vísu ekki á réttum tíma
í skoðun, var alltaf á leiðinni en kom
því loks í verk tæpu ári of seint, og
nagaði mig í handarbökin yfir því
eftir á. Þremur dögum síðar fékk ég
bréf með tilmælum um að koma í
frekari skoðun á Landspítalanum og
þá var þetta staðfest. Það var auð-
vitað mikið áfall. Í raun og veru
skipti það engu máli að ég væri
hjúkrunarfræðingur, þótt maður sé í
faginu er alltaf erfitt að fá úrskurð
um alvarlegan sjúkdóm. Það er eins
og kippt sé undan manni fótunum.“
En Sigrún segir að reynslan af því
að starfa innan heilbrigðiskerfisins
hafi að vissu leyti komið sér vel. „Ég
þekkti auðvitað innviði spítalans og
allt rannsóknaferlið, að fara í blóð-
prufur og bíða eftir niðurstöðum, og
það kom mér því ekkert á óvart. Ég
þurfti ekki að fást við spítalakvíðann
sem kemur upp hjá mörgum. En
það var samt nógu erfitt að takast á
við þennan úrskurð.“
Nema þurfti annað brjóstið burt
og Sigrún fór í aðgerð í lok júní á
síðasta ári. „Sjúkrahúslegan er ekki
löng, aðeins tveir til þrír dagar, en
eftir að heim er komið nýtur maður
sjúkrahústengdrar heimaþjónustu.
Síðan tók lyfjameðferðin við um
miðjan júlí. Þrátt fyrir að hafa lært
og starfað við hjúkrun hafði ég eins
og aðrir þörf fyrir að fá ýmsar upp-
lýsingar um sjúkdóminn og með-
ferðarferlið, og krabbameinslæknir-
inn minn gaf sér góðan tíma til að
útskýra það fyrir mér. Ég var með
manninn minn og dóttur með mér í
viðtalinu, sem mér fannst mjög gott,
því það fer svo margt af stað í höfð-
inu á manni við þessar aðstæður.
Læknirinn skráði öll atriðin niður á
blað og flokkaði þau sem jákvæð eða
neikvæð. Það var afar gagnlegt að
geta farið yfir þetta þegar heim var
komið, því það er erfitt að meðtaka
allar þessar upplýs-
ingar í einu.
Mikilvægt að fá
stuðning
Ég hafði heyrt af
erlendum rannsókn-
um sem bentu til þess
að heilbrigðisstarfs-
fólk sem veiktist fengi
ekki eins góða þjón-
ustu innan sjúkrahúsa
og almenningur, þar
sem gert væri ráð fyr-
ir því að það hefði alla
nauðsynlega þekk-
ingu á sjúkdómnum.
En ég varð ekki vör
við það, allt var útskýrt mjög vel
fyrir mér og ég fann ekki fyrir neinu
sérstöku viðmóti sem starfsmaður
spítalans. Ég var til dæmis með
mjög góðan hjúkrunarfræðing í
lyfjameðferðinni sem setti sig ekki í
neinar stellingar þótt við værum
starfssystur.“
Lyfjameðferðinni var lokið í nóv-
ember og þá tók við geislameðferð
sem stóð frá desember til janúar.
Sigrún segir að meðferðirnar hafi
tekið mikið á. „Þær tóku frá manni
mikið þrek og höfðu ýmsar auka-
verkanir. Ég missti til dæmis öll
hárin á líkamanum og slímhúðin
varð viðkvæm, meðal annars í
munni og nefi, og ég þurfti því á
tímabili að fá allan mat maukaðan.
Og það var ekki síður erfitt að missa
annað brjóstið, því brjóstin eru svo
stór hluti af líkamsímynd kvenna.
En ég þurfti bara að takast á við
þetta og vinna mig út úr áfallinu,
það var ekki um annað að ræða. Það
er mikilvægt að gefa sér tíma og
gangast við þeim tilfinningum sem
koma upp, en ekki reyna að þykjast
vera hress. Það var ómetanlegt að fá
góðan stuðning frá fjölskyldu, vin-
um og vinnufélögum. Skömmu eftir
aðgerðina kom líka kona frá Sam-
hjálp kvenna til að veita mér per-
sónulega ráðgjöf, meðal annars um
gervibrjóst, og það var mjög nota-
legt að fá þá heimsókn í ró og næði.
Fljótlega fór ég að taka þátt í
gönguhóp með öðrum konum sem
voru í krabbameinsmeðferð. Við
hittumst í Laugardalnum og ég
hafði mig alltaf af stað, sama í
hvernig formi ég var, sem var mjög
hollt. Ég fór einnig í endurhæfingu
og tók þar þátt í hópastarfi, þar sem
meðal annars var farið í streitu-
stjórnun og hvernig efla mætti
sjálfsmyndina. Ég hafði lært mikið
um þetta, en engu að síður fannst
mér alveg nauðsynlegt að fara í
gegnum endurhæfinguna. Nú hefur
verið dregið úr þessari þjónustu og
búið er að leggja endurhæfingar-
stöðina í Kópavogi niður. En ég tel
að það sé mjög mikilvægt að efla
Kippt undan manni fótunum