Morgunblaðið - 30.11.2004, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 2004 39
Föðursystir mín, Ás-
björg Jónsdóttir, eða
Ása eins og hún er
jafnan kölluð, fæddist
á Gunnlaugsstöðum í
Stafholtstungum í
Mýrasýslu 30. nóvem-
ber 1904 og fagnar nú
hundrað ára afmæli
sínu. Hún er annað
barn hjónanna Jóns Þ.
Jónssonar og Jófríðar
Ásmundsdóttur en
börn þeirra urðu alls
sextán að tölu.
Ekki var Ása gömul
þegar hún fór að hjálpa
til við uppeldi systkina sinna. Hún
var fljótt hamhleypa til vinnu og
ósérhlífin. Á barnmörgu heimili var
mikið annríki og ekki þótti umtals-
vert þótt börn og unglingar væru
látin vinna ýmsa erfiðisvinnu svo
sem að bera vatn í bæinn. Þá voru
ekki þægindi nútímans. Það þóttu
stórkostlegar framfarir þegar hægt
var að dæla inn vatni með hand-
dælu. Oft var vinnudagurinn langur
við að halda öllum barnahópnum og
öllu innanhúss jafn snyrtilegu og
raun bar vitni. Hver flík var unnin
heima og marga munna að fæða.
Það kom fljótt í ljós að Ása var mikil
listakona í höndum og saumaði hún
oft fatnað á systkini sín. Í torfbæn-
um gamla varð hetjusaga til, þar
fæddust flest börnin en þrátt fyrir
erfiðar ytri aðstæður tókst foreldr-
um Ásu að skila af sér slíku dags-
verki að fágætt mun vera. Baráttu-
vilji, glaðværð og hjálpsemi
einkenndi fjölskyldu Ásu og upp-
vaxtarár.
Ása var á Gunnlaugsstöðum til
vorsins 1934. Þá hóf hún búskap á
Höfða ásamt unnusta sínum Jóni
Bjarna Magnússyni, syni hjónanna
Sigríðar Halldórsdóttur og Magnús-
ar Rögnvaldssonar sem þar bjuggu
þá en þau fluttu að Höfða í Þver-
árhlíð vorið 1909. Jón og Ása giftu
sig um haustið 1934 en næsta vor
brugðu þau búi og fluttu til Reykja-
víkur og voru þar til heimilis árin
1935 og 1936. Þar stundaði Jón
ýmsa vinnu sem til féll. Ekki undu
ungu hjónin hag sínum á mölinni
enda bæði börn hins fagra Borg-
arfjarðarhéraðs. Vorið 1937 keyptu
þau jörðina Sigmundarstaði í Þver-
árhlíð, hófu þar búskap og bjuggu
þar meðan heilsan leyfði eða til árs-
ins 1966. Í Jarðabók Árna Magn-
ússonar og Páls Vídalíns 1708 eru
Sigmundarstaðir taldir 16 hundruð
að mati. Jarðarinnar finnst fyrst
getið í eignarskrá 1504. Bærinn er
nú fremsti bær í byggð undir Þver-
árhlíðarhálsinum norðan Litlu-Þver-
ár, hann stendur í brekku uppi á all-
háu barði. Þar inn af eru Lundur og
Hermundarstaðir sem nú eru farnir
í eyði. Sigmundarstaðaland er ofan
vegar kjarri vaxið með valllendis-
brekkum og holtum á milli en suð-
vestur af bænum er undirlendi sem
nú hefur verið nær allt ræktað og er
samfellt og þægilegt tún. Dálítil
hlunnindi eru af laxveiði í Litlu-
Þverá. Að Sigmundarstaðalandi
liggur Kvíaland sunnan ár, Lunds-
land að austan, Grjótsland að vestan
og Hafþórsstaða- og Hólslönd í
Norðurárdal norður á hálsinum.
Það þótti undrunarefni hvað Ása
og Jón gátu afkastað miklu. Þau
byggðu allt upp, ræktuðu og girtu
og áttu afurðamikið bú og gott.
Jörðin tók miklum stakkaskiptum,
nýrækt varð mikil og falleg og túnið
allstórt. Góð hirða var á öllu úti sem
inni og bar ábúendum fagurt vitni.
Þau voru stolt af því að vera bænd-
ur, elskuðu jörðina sína, glöddust yf-
ir hverjum áfanga sem náðist. Þau
fundu þann streng sem bindur
manninn við náttúruna. Verklagni
og dugnaður var þeim í blóð borið og
starfsorka þeirra virtist óþrjótandi.
Ása hefur öll helstu einkenni Gunn-
laugsstaðaættarinnar, hörkudugleg,
ósérhlífin og umfram allt ærleg.
Barn að aldri kynntist ég hvílíkur
höfðingi og kvenskörungur Ása var
þegar ég kom fyrst að Gunnlaugs-
stöðum til sumardvalar. Mikill sam-
ÁSBJÖRG
JÓNSDÓTTIR
gangur var á milli Sig-
mundarstaða og
Gunnlaugsstaða. Oft
var mannmargt á
Gunnlaugsstöðum þeg-
ar börnin sextán og
fjölskyldur þeirra
komu í heimsókn. Í
hverri veislu stóð Ása
eins og herforingi við
stjórnvölinn og stjórn-
aði með einstakri lagni
og ákveðni, jafnt börn-
um sem fullorðnum.
Ásu og Jóni varð ekki
barna auðið en Ása átti
ætíð mikið í sínum eig-
in systkinum og systkinabörnum.
Ég á margar kærar myndir af Ásu
og fátt þótti mér skemmtilegra en
að fara í heimsókn að Sigmundar-
stöðum. Heimili Ásu bar vott um
smekkvísi og fágun. Handavinna
húsmóðurinnar skreyttu híbýli
hennar og fagrir munir prýddu stof-
ur, bónuðu gólfin gljáðu sem fægður
spegill, allt var pússað og strokið en
sjálf var Ása mesta stássið. Kvik og
létt í hreyfingum tók hún á móti
okkur á bæjarhlaðinu með fallega
hundinn sinn sér við hlið. Svo bar
hún fram kræsingar, heimabakaðar
tvíbökur, randalínur, kleinur, mjúk-
ar flatkökur með hangikjöti, spesíur,
jólakökur og hvaðeina, renndi kaffi í
bolla og þótti verst að eiga ekkert
með kaffinu handa okkur…
Vorið 1966 urðu Jón og Ása að
hætta búskap af heilsufarsástæðum.
Á yngri árum hafði Jón orðið fyrir
því slysi að brotna illa um ökklann á
vinstra fæti, greri það seint og illa
enda aldrei vitjað læknis. Ökkla-
brotið háði Jóni alla tíð og síðustu
árin var hann sykursjúkur og Ása
ekki heilsuhraust heldur enda höfðu
þau unnið mikið alla tíð. Þau fluttu
til Akraness og keyptu húsið Laug-
arbraut 13. Vorið 1972 fór Jón í að-
gerð vegna ökklabrotsins og fékk
talsvert mikla bót en þá kom annað
til. Það var innvortis mein sem síð-
ast dró hann til dauða. Næstu árin
dvaldi hann oft á sjúkrahúsi en þess
í milli var hann heima. Síðustu sólar-
hringana var hann heima hjá Ásu
konu sinni. Þá sást vel hversu sterk
hún Ása er en hún hjúkraði honum
þá af sinni einstöku hlýju og tillits-
semi.
Ása reyndist fjölskyldu sinni ást-
rík móðir því við vorum öll börnin
hennar en einnig sýndi hún öðrum
sömu ástúð og hlýleika, einkum
þeim sem voru minni máttar. Um
systkini sín þótti henni ákaflega
vænt um og talaði oft við þau af mik-
illi elsku, sem og allt sitt frændfólk.
Hjónaband Jóns og Ásu var fádæma
gott svo aldrei bar skugga á.
Seinni árin hefur Ása dvalið á
Höfða á Akranesi. Hún gaf húsið sitt
að Laugarbraut 13 og allar eigur til
samtaka lamaðra og fatlaðra. Allt líf
Ásu er spunnið úr þeli góðleika og
mikillar hlýju til allra manna og
málleysingja. Hún er vönduð til orðs
og æðis, heilsteypt og mikil reglu-
kona, réttsýn, gædd miklum mann-
skilningi, skilur allt og fyrirgefur.
Ása hefur unað sér vel á Höfða,
hún er jákvæð sem fyrr, hælir öllu
starfsfólkinu, hún hefur sko ekki yf-
ir neinu að kvarta, það sé leikið við
sig, allir vinni sem einn maður. Þeir
sem heimsækja Ásu fara ríkari heim
aftur. Hún er svo lifandi og gefandi
af jákvæðu lífsviðhorfi sínu og innri
birtu og framar öllu óbilandi bjart-
sýni. Á hundrað ára afmælinu sést
að Ása hefur staðið sig vel í glímunni
við Elli kerlingu, heldur góðri sjón
og heyrn og óskertri hugsun. Hún
hefur prjónað drjúgt um dagana,
gefið á basar á spítalanum og prjón-
að marga peysuna handa vinum og
vandamönnum en ekkert gleður
hana eins mikið og að geta glatt lítið
barn. Er þá oft vafi á hvort ljómar
meira andlitið á gömlu konunni eða
barninu.
Ég og fjölskylda mín óskum Ásu
til hamingju með hundrað ára af-
mælið og þökkum henni afbragðs-
kynni alla tíð.
Svanfríður S. Óskarsdóttir.
ALDARAFMÆLI
GARRY Kasparov sigraði á rúss-
neska meistaramótinu sem lauk um
síðustu helgi. Þetta er fyrsti sigur
þessa frábæra skákmanns á ofur-
skákmóti í kappskák í nokkur ár.
Hann byrjaði mótið á sigri á Evgeny
Bareev en gerði svo röð af jafnteflum.
Sigur á Alexey Dreev í sjöttu umferð
varð upphafið á fjögurra skáka vinn-
ingslotu sem tryggði honum á end-
anum meistaratitilinn. Lokastaðan
varð annars þessi:
1. Garry Kasparov (2.813) 7½ vinn-
ing af 10 mögulegum. 2. Alexander
Grischuk (2.704) 6 v. 3. Alexey Dreev
(2.698) 5½ v. 4.–7. Alexander Moroz-
evich (2.758), Alexander Motylev
(2.651), Peter Svidler (2.735) og Evg-
eny Bareev (2.715) 5 v. 8.–10. Alexey
Korotylev (2.596), Vladimir Epishin
(2.599) og Artyom Timofeev (2.611)
4½ v. 11. Vitaly Tseshkovsky (2.577)
2½ v. Með sigrinum er tryggt að
Kasparov verði áfram yfir 2.800 skák-
stigum á næsta skákstigalista en
hann tapaði mörgum stigum í Evr-
ópukeppni taflfélaga sem fram fór í
Tyrklandi fyrr í haust. Enginn skák-
maður hefur komist yfir 2.800 stiga
múrinn fyrir utan Kasparov. Alex-
ander Grishuk hafði forystu framan
af mótinu og hélt í vonina um að verða
meistari þegar hann lagði Evgeny
Bareev að velli í þriðju síðustu umferð
en þá var hann með einum vinningi
færra en Kasparov. Mótið gat orðið
verulega spennandi fyrir síðustu um-
ferð þar eð þá myndi Grischuk tefla
við Garry með hvítu. Í næstsíðustu
umferð gerði Kasparov jafntefli við
Alexander Morozevich en á sama
tíma gerðist þetta í skák hins óþekkta
Alexey Korotylevs og Grischuks.
Hvítt: Alexey Korotylev (2.596)
Svart: Alexander Grischuk (2.704)
1. d4 Rf6 2. c4 e6 3. Rc3 Bb4 4. e3
0-0 5. Bd3 c5 6. Rf3 d5 7. 0-0 Rc6 8. a3
Bxc3 9. bxc3 Dc7 10. cxd5 exd5 11.
a4 He8 12. Ba3 c4 13. Bc2 Da5 14.
Dc1 Re4 15. Bxe4 Hxe4 16. Rd2
Þessi staða er dæmigerð fyrir af-
brigði þetta. Svartur hyggst tefla upp
á yfirburði sína á drottningarvæng á
meðan hvítur þarf að komast í sókn
með e3-e4-e5 framrásinni og fylgja
því svo eftir með frekari peðaframrás
á kóngsvæng. Næsti leikur svarts er
nýr af nálinni og virðist hann vera
mikil endurbót á eldri skák þar sem
16. – He6 var leikið.
Sjá stöðumynd 1.
16. – He8! 17. e4 Be6 18. e5 Dxa4
Svartur vinnur nú peð en þarf í
staðinn að leggjast í vörn. Sókn hvíts
er hins vegar ekki sú hraðskreiðasta
sem hægt er að hugsa sér. Sennilega
stendur svartur hér aðeins betur.
19. f4 Bf5! 20. Hf2 f6 21. Db2 Rd8
22. Rf1 Dd7 23. Re3 Bd3 24. h3 b6 25.
Dd2 Kh8
Svartur hefur teflt vörnina skyn-
samlega fram að þessu og getur senn
farið huga að því að koma peðum sín-
um á drottningarvæng áfram. Næstu
leikir hvíts gera það hins vegar að
verkum að allt er lagt undir af hans
hálfu til að komast í færi við svarta
kónginn.
Sjá stöðumynd 2.
26. f5?! fxe5 27. dxe5 Hxe5 28. f6
Re6?
Hér bregst svörtum bogalistin þar
eð betra var að færa riddarann á f7
eða leika 28. – h5 til að valda g4-reit-
inn. Ekki verður þá séð að hvítur hafi
næg færi fyrir peðin sem hann hefur
fórnað. Textaleikurinn gerir hins veg-
ar hvítum kleift að koma biskupi sín-
um í sóknina.
29. Be7! h5 30. fxg7+ Rxg7 31. Bf6
He6
Hvítur er skyndilega kominn með
hörkusókn og með næsta leik sínum
nær hann öðru peðinu til baka og
kemur riddara sínum og drottningu í
sóknina.
Sjá stöðumynd 3.
32. Rxd5! Kg8?!
32. – Hf8 hefði verið betri. Sókn
hvíts verður nú óstöðvandi.
33. Dg5! Hf8 34. Bxg7! Dxg7 35.
Hxf8+ Kxf8 36. Dd8+ He8 37. Dd6+
og svartur gafst upp enda staða hans
að hrynja. Þessi úrslit þýddu að Kasp-
arov hafði unnið mótið fyrir lokaum-
ferðina en hann og Grischuk gerðu
svo innbyrðis jafntefli. Korotylev
þessi er 27 ára stórmeistari og hefur
undirritaður aldrei heyrt hans getið.
Þetta er dæmi um alla þá flóru skák-
manna sem Rússland hefur upp á að
bjóða en hann er 28. stigahæsti skák-
maður landsins. Ástæðan fyrir því að
hann komst í mótið var sú að sl. vor
var haldið sérstakt úrtökumót þar
sem hann ásamt þremur öðrum vann
sér þátttökurétt. Athygli vakti á
mótinu hversu Alexander Morozevich
gekk illa framan af en undir lokin
tókst honum að rétta sinn hlut og náði
helmings vinningshlutfalli.
Úrslit tveggja Íslandsmóta
Taflfélag Garðabæjar stóð fyrir Ís-
landsmóti unglingasveita sem fór
fram 27. nóvember sl. og lauk með
sigri a-sveitar Taflfélagsins Hellis.
Sveitin hlaut 24½ vinning af 28 mögu-
legum en í 2. sæti varð Skákdeild
Fjölnis með 21 vinning. Sveit Tafl-
félags Reykjavíkur fékk jafnmarga
vinninga en var lægri á stigum og
lenti því í þriðja sæti. Sveit Íslands-
meistaranna var skipuð Atla Frey
Kristjánssyni, Helga Brynjarssyni,
Hjörvari Steini Grétarssyni, Gylfa
Davíðssyni og Elsu Maríu Þorfinns-
dóttur. Liðsstjóri var Vigfús Óðinn
Vigfússon.
Taflfélagið Hellir stóð fyrir Ís-
landsmótinu í Netskák sem haldið var
sunnudaginn 28. nóvember sl. og tóku
alls 48 skákmenn þátt í því. Loka-
staða efstu manna varð þessi: 1. Stef-
án Kristjánsson 7½ vinning af 9
mögulegum 2.–3. Þorsteinn Þor-
steinsson og Arnar Þorsteinsson 7 v.
4.–5. Arnar E. Gunnarsson og Davíð
Kjartansson 6½ v. 6.–9. Björn Þor-
finnsson, Magnús Örn Úlfarsson,
Hrannar Baldursson og Bragi Þor-
finnsson 6 v. 10.–14. Björn Kafka,
Ingvar Þór Jóhannesson, Andri Áss
Grétarsson, Sigurður Eiríksson og
Heimir Ásgeirsson 5½ v. Björn Kafka
varð hlutskarpastur í flokki skák-
manna undir 1.800 skákstigum, Ágúst
Bragi Björnsson í unglingaflokki,
Lenka Ptácníková í kvennaflokki og
Ólafur Kristjánsson í öldungaflokki.
Gunnar Gunnarsson, Arnar Páll
Gunnlaugsson og Bjarni Jens Krist-
insson þurfa að heyja einvígi um Ís-
landsmeistaratitilinn í flokki stiga-
lausra. Í verðlaun voru bókaúttektir
hjá Eddu útgáfu hf. og frí áskrift hjá
ICC. Þorsteinn Þorsteinsson varð
hlutskarpastur í Bikarsyrpu Eddu út-
gáfu hf. og Taflfélagsins Hellis. Næst-
ir komu Davíð Kjartansson, Magnús
Örn Úlfarsson, Arnar Þorsteinsson
og Hrannar Baldursson. Bikarmeist-
arar í hinum ýmsu flokkum urðu
þessir: Hrannar Baldursson í flokki
skákmanna með minna en 2.100 skák-
stig, Kristján Örn Elíasson í flokki
skákmanna undir 1.800 skákstigum,
Gunnar Gunnarsson í flokki stiga-
lausra, Ágúst Bragi Björnsson í ung-
lingaflokki, Ingvar Ásmundsson í öld-
ungaflokki og Lenka Ptácníková í
kvennaflokki.
Skákmót í Snæfellsbæ
4. desember
Eins og undanfarin ár verður hald-
ið öflugt skákmót í Snæfellsbæ í jóla-
mánuðnum og fer það að þessu sinni
fram 4. desember nk. á Hellissandi.
Fyrstu fjórar umferðirnar verða
tefldar með 7 mínútna umhugsunar-
tíma og næstu fjórar með 25 mínútna
umhugsunartíma. Þröstur Þórhalls-
son vann mótið á síðasta ári og gera
má ráð fyrir að stórmeistarar og al-
þjóðlegir meistarar verði á meðal
keppenda. Öllum er heimil þátttaka
en boðið er upp á rútuferð frá BSÍ kl.
10 árdegis á keppnisdaginn og svo til
baka sama kvöld. Gegn hóflegu þátt-
tökugjaldi fá keppendur rútuferð,
veitingar á skákstað og kvöldverð.
Nánari upplýsingar um mótið er að
finna á www.skak.is en einnig er hægt
að hafa samband við Tryggva Leif
Óttarsson á netfanginu tryggvi-
@fmis.is.
Besti skákmaður
skáksögunnar verður
rússneskur meistari
SKÁK
Moskva
57. RÚSSNESKA MEISTARAMÓTIÐ
14.–27. nóvember 2004
Helgi Áss Grétarsson
Stöðumynd 1. Stöðumynd 2.
Stöðumynd 3.
Griscuk og Kasparov að tafli.
daggi@internet.is