Morgunblaðið - 04.12.2004, Qupperneq 10

10 LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
EINAR Oddur Kristjánsson, varafor-
maður fjárlaganefndar Alþingis, sagði
í umræðum um fjárlagafrumvarpið á
Alþingi í gær að honum væri ómögu-
legt að skilja hvernig Seðlabankanum
dytti í hug að hækka stýrivexti um
hundrað punkta. Með því að hækka
gengi krónunnar væri verið að grafa
undan atvinnulífinu. Seðlabankinn, en
honum bæri að sjá um hagstjórnina,
gæti notað allt önnur tæki; hann gæti
notað bindiskylduna.
„Ég hef verið á undanförnum miss-
erum og mánuðum ákaflega uggandi
varðandi íslenskan gjaldmiðil og í
hvaða hæðir hann er að fara. Og þegar
Seðlabankinn kemur núna í gær í
fyrradag og ætlar enn þá að bæta um
betur og keyra gengisvísitöluna niður,
ég veit ekki hvert, í 112, 110, þá er mér
öllum lokið. Þá gerist ég mjög hrædd-
ur. Það er verið að reyna á þanþolið á
svo harkalegan hátt að atvinnulífið í
heild sinni; framleiðslan, útflutnings-
framleiðslan, samkeppnisframleiðslan,
er í verulegri hættu. Það hlýtur að
vera mjög ámælisvert og ástæða til
þess að tala til þessara manna í fullri
alvöru,“ sagði hann og vísaði til banka-
stjóra Seðlabankans.
Þingmaðurinn sagði að ofan á þetta
bættist að bankastjórarnir gagnrýndu
stjórnvöld fyrir ónógt aðhald í ríkis-
fjármálum. Sú gagnrýni væri kannski
að einhverju leyti rétt. En allar rík-
isstjórnir ættu við það að stríða að
gerð væri almenn krafa, og miklar
kröfur, um félagslega þjónustu. Það
væri því e.t.v. auðvelt að koma og
standa upp í Seðlabankanum og segja
að ríkisstjórnin stæðist ekki slíkar
kröfur.
Vildu hlé á umræðunni
Þingmenn stjórnarandstöðunnar
gerðu þessa gagnrýni Einars Odds á
ákvörðun Seðlabankans að umtalsefni
í umræðum á Alþingi í gær. Fóru þeir
fram á að hlé yrði gert á umræðunni
um fjárlagafrumvarpið svo þingflokks-
formenn, forseti þingsins og fjárlaga-
nefnd þingsins, gætu farið yfir stöð-
una, í ljósi ummæla Einars Odds. „Hér
í umræðunum hefur Einar Oddur
Kristjánsson, varaformaður fjárlaga-
nefndar, talsmaður stærri stjórnar-
flokksins, fullyrt að forsendur fjár-
lagafrumvarpsins, séu brostnar,“
sagði Einar Már Sigurðarson, þing-
maður Samfylkingarinnar, er hann
óskaði eftir því að fjárlagaumræðunni
yrði frestað. Þingmaðurinn vísaði
einnig til nýrrar þjóðhagsspár Seðla-
bankans í þessu sambandi; forsendur
fjárlagafrumvarpsins væru skv. þeirri
spá einnig brostnar. „Ég held að það
hljóti að vera okkur öllum keppikefli
að fjárlög séu sem réttust og til þess að
þau geti verið það er algjörlega nauð-
synlegt að þau séu byggð á réttum for-
sendum.“
Magnús Stefánsson, formaður fjár-
laganefndar, sagði á hinn bóginn enga
ástæðu til að fresta umræðunni og af-
greiðslu fjárlaganna vegna spár Seðla-
bankans. „Það var vitað að það væri
von á nýrri þjóðhagsspá frá Seðla-
bankanum á þessum tíma,“ sagði
hann. „Ég get ekki séð að Seðlabank-
inn sé að spá hruni eða neyðarástandi í
sinni þjóðhagsspá.“ Sagði hann ósk
stjórnarandstöðunnar um frestun um-
ræðunnar bera keim af ákveðnu sjón-
arspili.
Bakari hengdur fyrir smið?
Fleiri þingmenn stjórnarandstöð-
unnar komu í pontu eftir þetta og ósk-
uðu eftir því að umræðunni yrði frest-
að. Guðjón A. Kristjánsson,
þingmaður Frjálslynda flokksins,
sagði fullt tilefni til að fresta henni og í
sama streng tók Steingrímur J. Sig-
fússon, þingmaður Vinstrihreyfingar-
innar – græns framboðs. Sagði sá síð-
arnefndi að það væri í raun og veru
fáránlegt að hafa ekki tíma til að skoða
álit Seðlabankans og stilla fjárlaga-
frumvarpið í samræmi við nýjar upp-
lýsingar. Steingrímur kvaðst út af fyr-
ir sig geta tekið undir gagnrýni Einars
Odds á ákvörðun bankans. Vaxta-
hækkunin væri engin gleðitíðindi. Með
því að ráðast á Seðlabankann væri þó
verið að hengja bakara fyrir smið.
Seðlabankinn væri með aðgerðum sín-
um að bregðast við efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar; hann væri m.ö.o. að
bregðast við skattalækkunum ríkis-
stjórnarinnar og stóriðjustefnu henn-
ar.
Einar Oddur kom aftur í pontu og
sagði, eins og Magnús, að engin
ástæða væri til að fresta umræðunni.
Á hinn bóginn væri nauðsynlegt fyrir
forystumenn þingsins og flokkanna að
setjast niður og ræða um efnahagsmál.
Hann gagnrýndi aftur Seðlabankann
og sagði að hann hefði ekkert gert þeg-
ar íslenskir bankar hefðu á undanförn-
um mánuðum ausið milljörðum inn í
þjóðfélagið í formi lána til einstaklinga.
Engin ástæða til að rjúka upp
Halldór Ásgrímsson forsætisráð-
herra blandaði sér í umræðuna á þess-
um tímapunkti. Hann sagði enga
ástæðu til að rjúka upp til handa og
fóta og breyta fjárlagafrumvarpinu
vegna spár Seðlabankans. „Við byggj-
um áfram á þeirri spá sem liggur til
grundvallar fjárlagafrumvarpinu,“
sagði hann. „Það kann vel að vera, ef
þessi spá Seðlabankans rætist, þó að
það sé ekki nema að einhverju leyti, að
afgangurinn á fjárlögum verði meiri.
En er það ekki það sem háttvirtir
þingmenn eru að biðja um? Að afgang-
urinn verði meiri og afkoma ríkissjóðs
betri?“
Einar Oddur Kristjánsson, varaformaður fjárlaganefndar
Reynir á þanþol
atvinnulífsins
Stjórnarandstæðingar segja spá Seðlabankans
breyta forsendum fjárlagafrumvarpsins
ÞINGMENN ræddu hrun veiðistofna skelfisks
og innfjarðarækju í utandagskrárumræðu á Al-
þingi í gær. Kom fram að þeir hafa áhyggjur af
afkomu byggða sem byggt hafa afkomu sína á
þessum veiðistofnum. „Engar innfjarðarækju-
veiðar eiga sér lengur stað hér við land og algert
veiðibann er nú á hörpudiski við landið. Þetta eru
auðvitað hrikaleg tíðindi,“ sagði Einar K. Guð-
finnsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks og máls-
hefjandi umræðunnar. Hann sagði að stjórnvöld
hefðu reynt að koma til móts við þær byggðir sem
orðið hefðu fyrir áfalli, vegna þessa, með ýmsum
hætti. Til dæmis með byggðakvótum og svoköll-
uðum jöfnunarúthlutunum.
Í máli Árni M. Mathiesen sjávarútvegsráð-
herra kom m.a. fram að hann teldi rétt að rann-
saka þær aðstæður sem upp væru komnar í inn-
fjarða- og skelfiski. „Þær hafa reyndar staðið yfir
og standa yfir nú þegar en ég geri ráð fyrir því að
við verði bætt í nánustu framtíð.“
Ráðherra svaraði því einnig játandi að rétt
væri að gera breytingar á því hvernig staðið væru
að úthlutun aflabóta. „Hins vegar verður að bæta
því við að það sem við ræðum um í dag er ekkert
að gerast í einu vetfangi. Við höfum fylgst með
þessu í nokkurn tíma og höfum jafnvel getað gert
okkur í hugarlund að ástand eins og þetta gæti
komið upp. Þess vegna hafa bæði verið gerðar
breytingar í ráðuneytinu á þeim vinnubrögðum
sem þar hefur verið beitt með tilliti til þessa
ástands og eins hefur háttvirt Alþingi gert breyt-
ingar á löggjöfinni sem gera okkur auðveldara að
bregðast við þeim aðstæðum sem upp eru komn-
ar. Það felst sérstaklega í því að í fyrsta lagi hefur
verið beitt bótum vegna fyrirsjáanlegs aflabrests
[…] en síðan er nú auðveldara að bregðast við
með hinni nýju löggjöf um byggðakvótana, bæði
þar sem um varanlegan samdrátt yfir lengri tíma
er að ræða og eins þegar skyndilegar breytingar
á atvinnulífi í einstökum byggðarlögum verða. Ég
vonast til þess að þess sjáist merki þegar úthlutað
verður í fyrsta skipti samkvæmt nýrri löggjöf.“
Áfall fyrir sjávarbyggðir
Jóhann Ársælsson, þingmaður Samfylkingar-
innar, sagði eðlilegt að ríkið kæmi til móts við
byggðarlög sem lentu í vanda af því tagi sem hér
væri til umræðu. „Sá stuðningur á hins vegar að
vera tengdur atvinnulífi byggðarlagsins í stað
þess að taka eingöngu til ábyrgðar á fjárfestingu
fyrirtækja í veiðirétti.“
Birkir J. Jónsson, þingmaður Framsóknar-
flokks, sagði að hrun veiðistofna væri vissulega
áfall fyrir sjávarbyggðir. „Við skulum hins vegar
horfast í augu við það að störfum í sjávarútvegi
fer fækkandi og þeim mun fara fækkandi á næstu
árum miðað við óbreytt ástand fiskstofna. Miklar
tækniframfarir gera það að verkum að störfum
fækkar enda er nauðsynlegt að reka íslenskan
sjávarútveg með arðsemi að meginmarkmiði.
Þess vegna er það sjálfsögð krafa sjávarbyggð-
anna að það veiðigjald sem af starfsgreininni er
tekið verði nýtt til nýsköpunar í atvinnumálum í
viðkomandi byggðarlögum.“
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs, sagði m.a. að
það væri að sjálfsögðu eðlilegt að taka til skoð-
unar með hvaða hætti væri hægt að standa við
bakið á þeim sem mættu umræddum erfiðleikum.
Til dæmis með breyttu fyrirkomulagi á bótum í
formi veiðiréttinda í öðrum tegundum. Guðjón A.
Kristjánsson, formaður Frjálslynda flokksins,
sagði m.a. að sjómenn byggju nú við það að vís-
indaráðgjöf hefði ekki staðist en Sturla Böðvars-
son samgönguráðherra sagði m.a. mikilvægt að
auka rannsóknir til að greina ástæður hrunsins.
Kristján L. Möller, Samfylkingu, sagði nátt-
úruhamfarir koma upp í hugann þegar þessi mál
væru rædd og Kristinn H. Gunnarsson, Fram-
sóknarflokki, sagði að við hefðum búið til allt of
stíft kerfi utan um þessa atvinnugrein. Menn
gætu því ekki brugðist við náttúrulegum breyt-
ingum. Jón Bjarnason, vinstri grænum, sagði að
við ættum að krefjast þess að byggðirnar við
Breiðafjörð, á Vestfjörðum og annars staðar, þar
sem menn hefðu mátt horfa á eftir auðlindinni
hverfa, fengju til baka þær fiskveiðiheimildir sem
þær áttu. Og Magnús Þór Hafsteinsson, Frjáls-
lynda flokknum, sagði að sjávarútvegsráðherra
ætti m.a. að gefa þeim mönnum sem hefðu orðið
fyrir tjóni lausan tauminn. „Leyfa þessu fólki að
veiða. Um það snýst þetta.“
Að lokum varaði Halldór Blöndal, Sjálfstæð-
isflokki, m.a. við því að menn gerðu lítið úr rann-
sóknum hér við land. „Auðvitað höfðum við ekki á
öðru að byggja en þeirri þekkingu sem er í Haf-
rannsóknastofnun og þeirri ráðgjöf sem þaðan
kemur.“
Hafa áhyggjur af
afkomu byggðanna
Morgunblaðið/Kristján
Þingmenn hafa áhyggjur af hruni veiðistofna skelfisks- og innfjarðarrækju að því er fram kom
í utandagskrárumræðum á Alþingi í gær og segja afkomu byggðarlaga stefnt í hættu.
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ hlýtur að
gera athugasemdir ef unnt er að ná
yfirráðum yfir öryggissjóði spari-
sjóða og ákveða síðan himinháar
arðgreiðslur. Þetta segir Valgerður
Sverrisdóttir, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, að sé hennar skoð-
un og jafnframt skilningur við-
skiptaráðuneytisins.
Steingrímur J. Sigfússon alþing-
ismaður spurði viðskiptaráðherra í
utandagskrárumræðum í gær hvort
ráðherrann teldi ástæðu til að gera
lagalegar ráðstafanir til að tryggja
betur en nú er gert að stofnfjáreig-
endur geti ekki tekið til sín eða
hagnast með óeðlilegum hætti á eig-
in fé sparisjóða, öðru en stofnfé.
Vitnaði Steingrímur í fréttaskýr-
ingu Morgunblaðsins frá síðast-
liðnum sunnudegi.
Tvær leiðir til að ná stórum
hluta eigin fjár
Í umfjölluninni kom fram að í
VIII. kafla laga um fjármálafyr-
irtæki frá 20. desember 2003, sem
nefnist Sparisjóðir, segi m.a. í 68.
grein um Ráðstöfun hagnaðar: „Að-
alfundur getur ákveðið, að fengnum
tillögum sparisjóðsstjórnar, að
greiða stofnfjáreigendum arð af
stofnfé. Öryggissjóður samkvæmt
lögum um innstæðutryggingar og
tryggingakerfi fyrir fjárfesta, sem
allir sparisjóðir stofna í þessu skyni,
ákveður árlega hámarkshlutfall
arðgreiðslu. Heimilt er að greiða
arð þótt tap sé á rekstri sparisjóðs.“
Þá sagði í umræddri grein að að-
ferðafræðin sem væri mögulegt að
beita til þess að ná tökum á stórum
hluta eigin fjár sparisjóða byggðist
m.a. á þessari lagagrein og gæti
verið eitthvað á þessa leið:
„Þeir sem eiga stofnfé hafa tvær
leiðir til þess að greiða stofnfjáreig-
endum aukinn hlut. Önnur leiðin er
sú að stjórn öryggissjóðs sparisjóð-
anna ákveður samkvæmt lögunum
hvaða arður skuli greiddur. Það er í
hennar höndum og hún gæti þess
vegna ákveðið að greiða 100% arð,
enda þarf sparisjóður ekki að hafa
verið rekinn með hagnaði til þess að
arðgreiðsla sé ákveðin, samanber
tilvitnaða lagagrein hér að framan.
Hin leiðin er sú að aðalfundur getur
ákveðið, að fengnum tillögum spari-
sjóðsstjórnar, að ráðstafa allt að
10% af hagnaði hvers árs til hækk-
unar á stofnfé, þó þannig að hækk-
un stofnfjár verði aldrei meiri en 5%
á ári.“
Gengur ekki upp
Valgerður Sverrisdóttir sagði í
svari sínu við fyrirspurn Steingríms
J. Sigfússonar: „Hlutverk Trygg-
ingasjóðsins er samkvæmt lögum að
tryggja hagsmuni viðskiptamanna
og fjárhagslegt öryggi sparisjóð-
anna þannig að sú kenning sem sett
var fram í Morgunblaðinu um
helgina, að unnt sé að ná yfirráðum
í Tryggingasjóðnum og ákveða síð-
an himinháa arðgreiðslu, brýtur í
bága við lög og gengur augljóslega
ekki upp.“
Morgunblaðið leitaði skýringa á
þessum orðum Valgerðar í gær.
Hún sagði að grunnurinn að orðum
hennar væri 19. grein laga nr. 98/
1999 um innstæðutryggingar og
tryggingakerfi fyrir fjárfesta, sem
vitnað er í í lögum um fjármálafyr-
irtæki varðandi ráðstöfun hagnaðar
sparisjóða. „Fjármálaeftirlitið hef-
ur eftirlit með öryggissjóði eða
tryggingasjóði sparisjóða. Og í
nítjándu greininni segir að tryggja
eigi hagsmuni viðskiptamanna og
fjárhagslegt öryggi viðskiptabanka
og sparisjóða. Ef viðkomandi trygg-
ingasjóður tæki þá ákvörðun að
fara út í 100% arðgreiðslur væri
hann ekki að fara að þessu ákvæði
laganna. Hann væri ekki að tryggja
hagsmuni viðskiptamanna og hann
væri ekki að tryggja fjárhagslegt
öryggi sparisjóðsins. Og þá mundi
Fjármálaeftirlitið koma til sög-
unnar.“
Hún sagði að það sem skipti sköp-
um í þessum efnum væri eftirlits-
skylda Fjármálaeftirlitsins. „Það
getur ekki komið til greina að það
geri ekki athugasemdir ef út í svona
aðgerðir yrði farið, vegna 19. grein-
arinnar. Það er hægt að hugsa sér
að fáir sjóðir næðu yfirráðum yfir
tryggingasjóðnum en þá er þetta
öryggisventillinn. Við í ráðuneytinu
lítum þannig á. Til þessa mun því
ekki koma,“ sagði Valgerður Sverr-
isdóttir.
Fjármálaeftir-
litið myndi gera
athugasemdir