Morgunblaðið - 04.12.2004, Síða 34

Morgunblaðið - 04.12.2004, Síða 34
V onir hafa áður vaknað, ekki verður því mót- mælt, en ýmsir telja nú hugsanlegt að ETA-hryðjuverka- hreyfingin baskneska sé veikari en nokkru sinni fyrr í sögu hennar. Aðr- ir ganga lengra og telja teikn á lofti um að hreyfingin sé í andarslitrun- um. Endalok ETA gætu hleypt nýju lífi í baráttu baskneskra þjóðernis- sinna á Norður-Spáni fyrir því að sjálfsákvörðunaréttur þjóðarinnar verði virtur. Svo virtist í gærkvöldi sem hreyfingin hefði minnt á sig með fimm sprengingum á bensínstöðvum í úthverfum Madríd-borgar sem ollu ekki manntjóni. Aðgerðir ETA síðdegis í gær komu nokkuð á óvart enda hefur hreyfingin verið lítt áberandi á und- anliðnum mánuðum. Viðvörun var gefin áður en sprengjurnar sprungu og gafst því tími til að rýma hættu- svæðin. Spænskir fjölmiðlar kváðu sprengjurnar hafa verið „minnihátt- ar“. En vart verður í efa dregið að ETA-hreyfingin hafi talið tímabært að minna á tilvist sína og getu til að raska lífi almennings á Spáni. Iðulega hafa margir þeirra sem teljast sérfróðir verið tilbúnir til að lýsa yfir því að ETA hafi verið greitt svo þungt högg að hryðjuverka- mennirnir eigi sér tæpast viðreisnar von. Slíkar bjartsýnisspár hafa ekki reynst á rökum reistar. ETA-hreyf- ingin hefur reynst eiga auðvelt með að afla nýliða í stað þeirra sem lokið hafa ferlinum innan fangelsismúra á Spáni. En að vísu virðist sem nýlið- arnir séu einkum götulýður og glæpamenn og sú hugsjón að rétt- lætanlegt sé að beita ofbeldi og ill- virkjum til að knýja fram baskneskt sjálfstæði og föðurland höfði ekki til manna með sama hætti og áður. En um þróunina innan leynilegra samtaka hryðjuverkamanna verður vitanlega fátt fullyrt. Ákveðnar ályktanir má þó draga í ljósi reynslunnar. Óumdeilanlegt er að ETA-hreyf- ingin hefur að undanförnu ekki látið til sín taka af sama þunga og áður á Spáni. Margir skýra þetta með til- vísun til þess að mikill fjöldi grun- aðra liðsmanna hafi verið handtek- inn í Suður-Frakklandi og á Spáni á undanliðnum tveimur árum. Þar mun ræða um meira en 200 manns. Þá vekur einnig vonir sú stað- reynd að ETA-hreyfingin hefur ekki staðið fyrir mannskæðu hryðjuverki í meira en eitt og hálft ár. Þá sprengdu hryðjuverkamenn ETA bifreið í loft upp í Navarra-héraði og myrtu tvö lögregluþjóna. Bíl- sprengjur hafa löngum verið eins konar „vörumerki“ samtakanna og hafa reynst öflug ógnarvopn. Aðgerðirnar í gær flokkast því undir hefðbundið „ógnarverk“ af hálfu ETA. Hreyfingin hefur enn á ný minnt á tilveru sína en vísast verður deilt um hvort árásirnar í Madríd í gær endurspegli styrk eða örvæntingu. „Baskneskt föðurland og frelsi“ ETA tók upp vopnaða baráttu fyr- ir sjálfstæðu ríki Baska á Norður- Spáni seint á sjöunda áratug liðinnar aldar. ETA er skammstöfun fyrir Euskadi Ta Askatasuna sem þýðir „Baskneskt föðurland og frelsi“ á máli Baska. Raunar sjá margir bask- neskir þjóðernissinnar fyrir sér að slíkt ríki myndi samanstanda af Baskalandi (sem nefnist „Euskadi“ á basknesku en „País Vasco“ á spænsku), Navarra-héraði og bask- neskum svæðum syðst í Frakklandi. Á þessum tæpu 40 árum hafa sam- tökin drepið um 800 manns. Mest varð blóðbaðið á árunum 1985–1990 þegar um 200 manns voru myrtir á Spáni. Ákveðin þáttaskil urðu árið 1998 þegar ETA lýsti einhliða yfir vopna- hléi. Sú ákvörðun kom í kjölfar morðsins á Miguel Ángel Blanco Garrido, kornungum fulltrúa í stjórn Ermua, smábæjar í Baskalandi, sem ETA-liðar rændu og myrtu 12. júní 1997. Þetta morð vakti almennan viðbjóð og hrylling á Spáni og lands- menn flykktust sem aldrei fyrr út á götur bæja og borga til að lýsa yfir andúð sinni á ETA og baráttuaðferð- um aðskilnaðarsinna. Vopnahléið stóð yfir í 14 mánuði og því er nú haldið fram að þann tíma hafi hreyf- ingin nýtt til að afla vopna og liðs- manna. Nú telja ýmsir að vera kunni að ETA birti á ný yfirlýsingu um vopnahlé. Sem fyrr sagði munu menn á næstu dögum freista þess að túlka aðgerðirnar í Madríd síðdegis í gær í ljósi þeirrar sýnar sem þeir hafa til samtakanna og styrks þeirra nú um stundir. Hinir bjartsýnni nefna að hreyfingin eigi erfiðara um vik eftir fjöldamorðin hroðalegu í marsmánuði í ár, þremur dögum fyr- ir þingkosningar, þegar íslamskir hryðjuverkamenn myrtu 191 mann í sprengjutilræðum í lestarkerfi Madríd-borgar. Þessi skelfilegi dag- ur hafi haft í för með sér herta ör- yggisgæslu, sem þó var víða æði ströng fyrir, og þá hafi þessi reynsla orðið til þess að auka enn andstöðu við baráttuaðferðir hreyfingarinnar. Hafa ber í huga að stuðningur við baráttumálið þ.e.a.s. sjálfstæði bask- nesku þjóðarinnar er mikill í Baska- landi en flestir hafna ofbeldinu sem lögmætri aðferð. ETA-hreyfingin hefur löngum átt sér pólitískan væng. Stuðningur við hann hefur yf- irleitt mælst um 10–12% í þeim kosningum sem flokkurinn, jafnan nefndur Batasuna, hefur tekið þátt í. Starfsemi þessa flokks hefur nú ver- ið bönnuð en engu að síður hefur honum tekist að halda saman for- ustusveit og stuðningsmönnum. Og nú túlka margir boðskapinn sem frá Batasuna berst á þann veg að herskáir baskneskir þjóðernissinnar vilji leita nýrra leiða. Ný nálgun boðuð Nú í nóvember komu um 15.000 manns saman á íþróttaleikvangi í San Sebastián í Baskalandi til að hlýða á ávarp Arnoldo Otegi, leið- toga Batasuna-flokksins. Raunar segir það sitt um stuðninginn við flokkinn og bannið við starfsemi hans að svo fjölmennur fundur skyldi geta farið fram þar. Í ávarpi sínu kynnti Otegi nýja „friðaráætlun“. Hann lýsti yfir þeim ásetningi sínum að binda enda á „götuofbeldið“ og leysa ágreinings- mál við samningaborðið. Vísunin í „götuofbeldið“ vakti athygli því þar ræðir um baráttuaðferð sem bask- neskir skæruliðar hafa löngum lof- sungið og nefnist „kale borroka“ á máli þeirra. „Götuofbeldið“ hefur sem baráttuaðferð reynst fallið til að tryggja spennu, ógn og ótta og þann- ig haft mikil áhrif á líf venjulegs fólks í bæjum og borgum Baska- lands. Áætlun Batasuna reyndist inni- halda tvö ný atriði. Annars vegar lögðu Batasuna-menn til að allir stjórnmálaflokkar í Baskalandi tækju þátt í friðarviðræðum en fram til þessa hafa róttækir þjóðernis- sinnar þar viljað útiloka stj öfl sem andvíg eru sjálfstæ lands. Hins vegar lögðu leiðtog suna til að þeir semdu við ríkisstjórnina en fram að þ þeir jafnan haldið því fram hreyfingin þyrfti að taka þ arviðræðum ef af þeim yrði Viðbrögðin við þessum y um voru hefðbundin. Juan F López Aguilar, dómsmála hinnar nýju minnihlutastjó alista á Spáni, hafnaði nálg suna og benti á að flokksme ekki fordæmt að ofbeldi væ þeim tilgangi að ná fram p markmiðum. „Við eigum ek talað við ETA eða stuðni þeirra,“ sagði ráðherrann. Þ ur löngum verið afstaða s ráðamanna. Skömmu eftir að fregn borist af ummælum Otegi irlýsing frá ETA þar sem frekara ofbeldi og hryllingi vísað beint til yfirlýsinga Batasuna á Anoeta-leikv (þar sem knattspyrnuliðið iedad tekur jafnan á mót sínum) en óbreyttir bo Baskalandi voru varaðir v konar samstarfi við spæns völd, öryggissveitir og hera Þessi tilkynning ETA va marks um að hreyfingin ungis einangruð. Hún var j túlkuð á þann veg að hún g an viðleitni Otegi til að nálg ann í Baskalandi á nýjan raunar urðu ýmsir til að kynningunni við „skemm Ef til vill ber að skoða sp arnar í Madríd í gær í þessu Þrátt fyrir þetta hafa yfi Arnoldo Otegi vakið umtals hygli á Spáni. Margir sérfr ummæli hans varpa ljósi á innan ETA þrátt fyrir að s irlýsing samtakanna geti t urbarkaleg sem og aðge Madríd í gær. Vitnað er t nýverið hafi hreyfingin stuðningi við leiðtoga B flokksins. Áður hafði boris sex þekktum hryðjuverka ETA sem eru í fangelsi á S sem þeir hvöttu hreyfingu láta af ofbeldisverkum og t stað upp skipulega og fri fjöldabaráttu fyrir sjálfst Baska. Efasemdarmenn munu ofangreindar vísbendingar Baskalandi hefur hins vega verið vilji fyrir því að Batas Mótmælendur halda á loft 1999. Nokkrum dögum áð gildi fallið. Nú telja margi hliðar um ótiltekinn tíma. Fréttaskýring | Á Spáni hafa vonir vakn- að um að basknesku hryðjuverkasam- tökin ETA eigi nú mjög undir högg að sækja og sprengjutilræði í Madríd síðdeg- is í gær virðast ekki líkleg til að breyta því mati. Ásgeir Sverrisson segir frá ETA og þjóðernishyggju í Baskalandi. Vopnahlé rofið Örvænting í rö ’Færi svo að Batafdráttarlausum h stæður gjörbreyt 34 LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. SAMEINUÐU ÞJÓÐIRNAR Á TÍMAMÓTUM Nefnd sextán sérfræðinga, semallir njóta mikillar virðingar áalþjóðavettvangi, hefur skilað Kofi Annan, framkvæmdastjóra Sam- einuðu þjóðanna, skýrslu um það hvernig megi gera samtökin betur í stakk búin að takast á við þær hættur, sem steðja að öryggi heimsbyggðar- innar á okkar tímum. Nefndin var skipuð fyrir rúmu ári, vegna þeirrar kreppu sem samtökin voru í eftir að Bandaríkin gerðu innrás í Írak án samþykkis öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna, sem hafði ekki getað komið sér saman um hvernig ætti að fram- fylgja eigin ályktunum gegn stjórn Saddams Husseins. Margar af tillögum nefndarinnar munu þýða mjög miklar breytingar á starfi og skipulagi SÞ, verði þær að veruleika. Meðal annars er lögð til fjölgun í öryggisráði samtakanna til að taka mið af nýjum veruleika í al- þjóðamálum og að tekið verði til í höf- uðstöðvum SÞ í New York. Mikilvægustu tillögur og hugmynd- ir nefndarinnar snúa hins vegar ekki að skipulagi eða skrifstofuhaldi SÞ, heldur að skilgreiningu á þeim ógn- um, sem alþjóðasamfélagið stendur frammi fyrir, og við hvaða skilyrði megi beita valdi til að takast á við þær eða afstýra þeim. Nefndin vill ekki fallast á að aðild- arríki Sameinuðu þjóðanna geti ákveðið upp á sitt eindæmi að beita hervaldi í „forvarnarskyni“ – eins og Bandaríkin töldu sig gera í Írak, held- ur verði samþykki öryggisráðsins ávallt að koma til. Í heimi, sem sé full- ur af mögulegum ógnum, sé ekki hægt að fallast á lögmæti þess að ríki grípi einhliða til fyrirbyggjandi hernaðar- aðgerða. Slíkt myndi grafa undan al- þjóðakerfinu og því, sem enn sé meg- inregla þess, að ríki hlutist ekki til um innanríkismál annarra ríkja. „Að leyfa einum að hegða sér þannig er að leyfa öllum það,“ segir í skýrslunni. Þetta má túlka sem gagnrýni á Bandaríkin vegna innrásarinnar í Írak, en nefndin kemur á öðrum svið- um til móts við sjónarmið Bandaríkj- anna og þeirra ríkja, sem fylgdu þeim að málum í Íraksdeilunni. Þannig bendir hún á að stofnsáttmáli SÞ úti- loki ekki forvarnarstríð og fordæmi séu fyrir því að ríki grípi til árásar að fyrra bragði til að afstýra yfirvofandi hættu. Í skýrslu nefndarinnar kemur fram að séu góð rök fyrir fyrirbyggj- andi hernaðaraðgerðum, studd góðum gögnum, eigi að leggja þau fyrir ör- yggisráðið. Ráðið geti þá heimilað hernaðaríhlutun, að teknu tilliti til ýmissa skilyrða, t.d. hversu alvarleg ógnin sé, að viðbrögðin séu í réttu hlutfalli við hættuna, að allar aðrar leiðir hafi verið reyndar áður en grip- ið er til vopna og að horft hafi verið til afleiðinga hernaðaraðgerða. Nefndin fellst ennfremur á það sjónarmið að komin sé upp breytt staða í alþjóðamálum vegna hryðju- verkaógnarinnar; hún sé ekki beinlín- is yfirvofandi en engu að síður mjög raunveruleg, til dæmis ef hryðju- verkamenn komi sér upp getu til að framleiða kjarnorkuvopn. Nefndin setur fram skilgreiningu á hryðjuverkum, sem til þessa hefur skort hjá Sameinuðu þjóðunum, þar sem kemur skýrt fram að þau feli í sér árásir gegn óbreyttum borgurum og vopnlausu fólki, í því skyni að valda skelfingu eða knýja ríki eða alþjóða- samtök til einhverra tiltekinna að- gerða eða aðgerðaleysis. Með þessu útilokar nefndin að hermdarverk gegn almennum borgurum, sem t.d. palestínskir eða íraskir hryðjuverka- menn stunda, séu skilgreind sem lög- mæt andspyrna gegn hernámsvaldi, eins og nokkur tilhneiging hefur verið til á vettvangi SÞ og víðar. „Það er ekkert við hernám sem réttlætir að spjótum sé beint að almennum borg- urum og þeir drepnir,“ segir nefndin. Nefndin leggur til að ákvæði al- þjóðasamninga um bann við út- breiðslu kjarnorkuvopna verði hert og ríkjum, sem vilji þróa kjarnorku til friðsamlegra nota, verði boðinn að- gangur að aðstöðu annarra til að t.d. auðga úran, þannig að þau þurfi ekki sjálf að koma sér upp slíkri getu. Í skýrslu nefndarinnar er ennfrem- ur tekið undir það, sem margir gagn- rýnendur Sameinuðu þjóðanna hafa haldið fram, að öryggisráðinu beri skylda til að grípa í taumana, beri aðr- ar aðgerðir ekki árangur, til að af- stýra þjóðarmorði, þjóðernishreins- unum eða stórfelldum mannrétt- indabrotum. Jafnframt er tekið fram að öryggisráðið ætti í auknum mæli að vísa slíkum glæpum til hins nýja stríðsglæpadómstóls. Það er tillaga, sem því miður fellur Bandaríkjunum væntanlega ekki í geð, þar sem þau viðurkenna ekki lögsögu dómstólsins af lítt skiljanlegum ástæðum. Aðildarríki SÞ þurfa nú að taka af- stöðu til þessara tillagna nefndarinn- ar og margra annarra. Æskilegast væri að niðurstaðan yrði sú að sam- tökunum yrði gert auðveldara að grípa til hernaðaraðgerða gegn út- lagaríkjum, harðstjórum og hryðju- verkahreyfingum. Klúðrið frá því í fyrra, þegar öryggisráðið gat ekki komið sér saman um aðgerðir til að koma Saddam Hussein frá völdum, þrátt fyrir ítrekuð brot stjórnar hans á ályktunum þess, má ekki endurtaka sig. Verði íhlutun gerð auðveldari má jafnframt gera ráð fyrir að Bandarík- in eða önnur voldug ríki, sem vilja grípa í taumana, velji síður leið ein- hliða hernaðaraðgerða. Eitt mikilvægasta atriðið í tillögum nefndarinnar snýr að skyldu SÞ til að afstýra þjóðarmorði og mannréttinda- brotum. Slíkar röksemdir hefðu út af fyrir sig átt að duga á sínum tíma til að grípa til aðgerða gegn Írak; þar var við völd óður harðstjóri, sem framdi ólýsanleg grimmdarverk á þegnum sínum, burtséð frá því hvort hann átti gereyðingarvopn eða ekki. Aðgerðaleysi SÞ gagnvart stjórninni í Súdan, sem lætur fjöldamorðin og nauðganirnar í Darfur afskiptalaus og hvetur jafnvel til þeirra, sýnir hvað samtökin eru nú illa í stakk búin að ráðast gegn samvizkulausum glæpa- mönnum, sem sitja í valdastólum víða um heim. Slíka menn á að stöðva með hervaldi og draga fyrir stríðsglæpa- dómstólinn. Niðurstaðan af umbótastarfinu inn- an SÞ verður meðal annars að vera sú að það sé ljóst að samtökin grípi til aðgerða í þágu hinna fátæku og undir- okuðu, en ekki eingöngu til að verja hagsmuni hinna ríku og voldugu.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.