Morgunblaðið - 09.12.2004, Síða 26

26 FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Jóla
kveðjur
á mbl.is
Glæsilegir vinningar!
Þeir sem senda
jólakveðju geta
unnið til verðlauna
frá Hans Petersen
1. verðlaun: Stafræn
myndavél frá Kodak
2. verðlaun: Stafræn
myndavél frá Ricoh
3. verðlaun: Epson
PictureMate prentari
www.boksala.is
Stúdentaheimilinu v/Hringbraut – s: 5 700 777
Tilbo›sver›
á jólabókunum
fiú fær› allar jólabækurnar hjá okkur. Fram til jóla bjó›um vi› n‡jar
íslenskar bækur á sérstöku tilbo›sver›i. Líttu vi› á heimasí›u okkar
e›a í versluninni og kynntu flér hi› margróma›a Bóksöluver› sem
oftar en ekki er hagstæ›asta bókaver›i› í bo›i.
Eftir meira en átta ára hléstígur hljómsveitarstjór-inn Osmo Vänskä aftur ásviðið í Háskólabíói í
kvöld og tekur upp fyrri sið: Að
stjórna Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Hingað er hann þó einungis kominn
fyrir þessa einu tónleika, í boði for-
seta Íslands, áður en hann hverfur til
sinna hefðbundnu starfa við að
stjórna helstu sinfóníuhljómsveitum
heims.
Endurnýjun kynnanna við Sinfón-
íuna hafa verið sérlega ánægjuleg,
fréttir blaðamaður þegar við hittumst
í Háskólabíói. „Við höfum unnið eins
vel og mögulegt er, og ég held að við
eigum góða tónleika fram undan.
Efnisskráin er auðvitað mjög krefj-
andi,“ segir hann, en þar er að finna
forleikinn að Galdra-Lofti eftir Jón
Ásgeirsson og Geysi eftir Jón Leifs,
auk sjöundu sinfóníu Síbelíusar og
fiðlukonserts eftir Einojuhani Rauta-
vaara. Í konsertinum leikur landi
Vänskä einleik, fiðluleikarinn Jaakko
Kuusisto, sem er konsertmeistari sin-
fóníuhljómsveitarinnar í Lahti í Finn-
landi, hljómsveitar sem Vänskä hefur
stjórnað síðan árið 1988. Sannkölluð
íslensk-finnsk hátíð er við hæfi á
þessum hátíðartónleikum, þar sem
fyrrum forseti Finnlands, Mauno
Koivisto, verður viðstaddur auk ís-
lenskra gesta. „Margir myndu ætla
að á slíkum tónleikum væru valin
verk sem eru þægileg áheyrnar og
auðvelt að spila,“ segir Vänskä. „En
hér höfum við einfaldlega mjög góða
íslenska tónlist og mjög góða finnska
tónlist, þó hún sé kannski ekki mjög
þekkt. Áheyrendur fá að heyra eitt-
hvað öðruvísi og spennandi.“
Í kjölfar þessara ummæla berst
talið að gagnrýni þeirri sem beindist
að verkefnavali Sinfóníuhljómsveitar
Íslands fyrr á árinu – að það væri
ekki nógu metnaðarfullt. „Slíkar
ákvarðanir eru að sjálfsögu áskorun
fyrir hvern þann sem fæst við að velja
saman efnisskrár. Það er vandfetað –
ef verkefnavalið er of ódýrt munu
margir hverfa frá. En ef það er of
framúrstefnulegt mun fólk einnig
hverfa frá. Jafnvægi er nauðsynlegt
að mínu mati – þar þurfa bæði að vera
stykki sem allir þekkja og eitthvað
sem enginn þekkir, til að efnisskráin
sé spennandi,“ segir hann.
Altént eru á efnisskrá tónleikanna í
kvöld tvö íslensk verk þó þau séu ekki
ný – eitthvað sem líka var til umræðu
á sínum tíma. Vänskä hefur sem skilj-
anlegt er ekki fengist við íslenskar
tónsmíðar síðan hann hvarf frá störf-
um hérlendis árið 1996. „Þau eru allt-
af í huga mér, en geta ekki verið efst
á listum yfir verk sem ég býð hljóm-
sveitum að stjórna. En ég vona að ég
geti flutt Jón Leifs í Minneapolis ein-
hvern tíma. Ég er raunar viss um að
ég geti það, þó að það hafi ekki verið
verk sem ég hafi getað boðið fram þar
í byrjun.“
Hefur vaxið í rétta átt
Osmo Vänskä var eins og kunnugt
er stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar
Íslands á árunum 1993–1996 og þótti
hann hefja hljómsveitina mjög til
virðingar þann tíma sem hann starf-
aði hér. Blaðamanni leikur forvitni á
að vita hvernig hún kemur honum
fyrir sjónir nú, hefur hún batnað eða
versnað? „Það kom mér á óvart hve
mörg gamalkunnug andlit ég sá. Það
hafa greinilega ekki orðið of miklar
breytingar,“ segir hann. „Ég held að
þessi hljómsveit hafi vaxið í rétta átt.
Allar hljómsveitir eru annaðhvort á
upp- eða niðurleið. Það er engin bein
lína í því samhengi. Listsköpun er
einfaldlega þannig – ef maður slakar
á fer maður niður. Ef maður er tilbú-
inn að leggja sitt af mörkum fer mað-
ur upp.“
Það sem hljómsveitina vantar helst
af öllu um þessar mundir, að mati
Vänskä, er nýtt húsnæði. „Það er erf-
itt að átta sig á því, en þessi hljóm-
sveit hefur gert svo margt. Hún hefur
verið fulltrúi Íslands á erlendum vett-
vangi, tekið upp fjölda verka eftir Jón
Leifs og önnur íslensk tónskáld, með
öðrum orðum gert íslenska tónlist
sýnilega í ríkum mæli. Og samt þarf
hún að leika á stað sem er ekki hann-
aður fyrir tónlistarflutning. Það er
einhver tregða á ferðinni hér,“ segir
hann. „Ég á erfitt með að ímynda
mér nokkurt íslenskt íþróttalið, sem
stendur sig vel hér heima, fái ekki
húsnæði við sitt hæfi. En þessi hljóm-
sveit, sem er meira að segja þekkt ut-
an Íslands, þarf enn að leika í bíósal.
Ég er viss um að á fyrstu tónleik-
unum í nýju húsi mun fólk verða afar
hissa að heyra hve frábæra hljóm-
sveit þeir eiga hér á landi. Því ef hún
hljómar svona vel hér í salnum, mun
hún hljóma miklu betur í sal þar sem
hljómburðurinn er hannaður fyrir
slíkan tónlistarflutning.“
Vänskä segir það furðulegt hvers
vegna menningin virðist alltaf þurfa
að bíða. „Mér sýnist að málin séu í af-
ar svipuðum farvegi og þau voru þeg-
ar ég fór héðan árið 1996. Þessi
hljómsveit hefur unnið til svo mikils
meira en þessa. Ég vona af öllu hjarta
að tónlistarhús verði byggt, og lofa og
koma að stjórna hljómsveitinni í nýju
húsi,“ segir hann.
Íslendingar einbeita sér
Vänskä segist vita til þess að
nokkrir af gestum tónleikanna í kvöld
séu áskrifendur, sem hafi átt áskrift-
arkort að tónleikum Sinfóníunnar all-
ar götur síðan hann var aðalstjórn-
andi og segist hann gleðjast yfir
trúmennsku þeirra við hljómsveitina.
En hlakkar hann til að hitta íslenska
áheyrendur aftur, eða eru þeir ef til
vill erfiðir? „Nei, nei, nei,“ segir hann
og hlær. „Þeir hlusta af mikilli ein-
beitingu, sem er allt sem þarf. Í
Bandaríkjunum einbeita tónleika-
gestir sér ekki í eins ríkum mæli,
hósta til dæmis án þess að fela það í
miðju verki. Mér hefur alltaf fundist
Íslendingar kunna vel að meta tón-
listarflutning og einbeita sér mjög
vel.“
Á mánudagskvöld var Vänskä
staddur í Carnegie Hall í New York,
þar sem hann tók við verðlaunum
sem hljómsveitarstjóri ársins að mati
Musical America International Dir-
ectory of the Performing Arts, aðal-
tímaritsins í tónlistarbransanum.
Eftir að tónleikunum lýkur hér á Ís-
landi, heldur hann til Englands til að
stjórna Lundúnafílharmóníunni.
Önnum kafinn maður, sem sagt. „Ég
hef verið mjög upptekinn síðustu
misseri og stjórnað á mörgum stöð-
um sem gestastjórnandi. Ég er síðan
á öðru ári sem aðalstjórnandi Sinfón-
íuhljómsveitarinnar í Minneapolis og
það hefur verið mjög skemmtilegt.
En fram undan eru sem sagt tvennir
tónleikar, og svo jólafrí,“ segir stjórn-
andinn að lokum.
Tónleikarnir hefjast kl. 19.30.
Tónlist | Osmo Vänskä mættur til leiks með Sinfóníuhljómsveit Íslands á ný
Lofar að stjórna í nýju húsi
Morgunblaðið/Jim Smart
Osmo Vänskä stígur aftur á svið Háskólabíós með Sinfóníuhljómsveit Íslands í kvöld.
ingamaria@mbl.is
SÉRHVER starfsgrein á sér eigin
sögu, sem oft er býsna merkileg,
ekki sízt í ljósi atvinnuhátta og um-
bóta í íslenzku þjóðfélagi. Þó að sag-
an sé ekki ýkja löng í árum talin,
eru breytingar, sem orðið hafa, oft
ótrúlega miklar. Störf dýralækna er
eitt dæmi um slíkt, en 70 ár eru liðin
frá stofnun Dýralækningafélags Ís-
lands. Saga þeirra er þó mun lengri,
því að fyrsti dýralæknirinn lauk
námi 1833, en hlutskipti hans varð
einkum að stunda járnsmíðar, þó að
hann kæmi lítillega að baráttunni
við fjárkláðann. Dýralæknar áttu á
stundum undir högg að sækja og
sem dæmi má nefna, að þeim var
haldið fyrir utan Sauðfjár-
sjúkdómanefnd til ársins 1965.
Í upphafi bókar er ágrip af sögu
dýralæknafélagsins eftir ritstjór-
ann, frekar stutt en fróðleg sam-
antekt. Þar kemur meðal annars
fram, að á árum áður voru allir
dýralæknar við störf hjá hinu op-
inbera en nú er rúmur helmingur
þeirra, 50 að tölu, sjálfstætt starf-
andi eða við störf hjá einkaaðilum.
Hin síðari ár hafa einnig orðið veru-
leg stakkaskipti á störfum þeirra.
Nú er auðvelt að ráða við ormasýk-
ingar, bráðapest og lungnapest, sem
mestu tjóni ollu í eina tíð, en þó er
enginn skortur á nýjum úrlausn-
arefnum.
Aðalefni bókarinnar er síðan
dýralæknatalið sjálft með nöfnum,
æviatriðum og helztu afrekum 148
dýralækna. Mjög er misjafnt hvað
hver og einn tíundar um sjálfan sig
og má stundum hafa nokkra
skemmtan af. Einn kaus þó að birta
ekki upplýsingar um sig, en þá
þurfti ritnefndin endilega að merkja
hann sérstaklega með stjörnu.
Í þriðja og síðasta hluta bókar
eru svo 25 ritgerðir um helztu dýra-
sjúkdóma og starfssvið dýralækna.
Þessi bókarauki gefur ritinu sér-
stakt gildi fyrir þá, sem hafa engan
sérstakan áhuga á ættfræði. Raunar
er þetta svo þarfleg lesning, að allir,
sem halda dýr ættu skilyrðislaust að
lesa flesta kaflana. Í þeim er rætt
um helztu sjúkdóma, sem hrjá hús-
dýrin, greint frá baráttunni við þá
og þeirri hættu, sem okkur mönnum
kann að stafa af þeim. Þá er og rak-
in saga nokkurra sjúkdóma, sem
herjuðu á búsmala fyrr á árum en
eru nú að mestu úr sögunni. Í þess-
um köflum er því bæði að finna
sögulegan fróðleik svo og um ástand
sjúkdóma nú og framtíðarhorfur.
Hönnun og ritstjórn þessarar
bókar hefur tekizt allvel, þótt mynd-
ir séu ekki eins góðar og bezt verð-
ur á kosið. Þá hafa nokkur ártöl
skolazt til, sem er heldur bagalegt í
riti sem þessu. Þannig getur mynd á
bls. 17 ekki verið tekin 1943 (sjá bls.
119); einnig er formannstíð Jóns
Pálssonar í DÍ óviss samkvæmt
bókinni (sjá bls. 42 og 139) og
starfstími Sigurðar Hlíðar á Ak-
ureyri er óljós (sjá bls. 190 og 352).
Sitthvað fleira mætti til tína en skal
ógert látið.
Því miður gera of fáir sér nægi-
lega grein fyrir því, hve áríðandi er,
að fylgjast vel með heilsu og þrifum
húsdýra og gæludýra. Starf dýra-
lækna er því sérlega mikilsvert,
ekki sízt nú á tímum. Aldrei verður
of varlega farið í þeim efnum og
fyrr en varir getur hin mesta plága
riðið yfir landið. Það er því ótrúleg
saga, sem yfirdýralæknir segir í lok
greinar sinnar, að við verðum að
lúta einræðisvaldi Efnahags-
bandalagsins um innflutning búfjár
og afurða, sem gæti leitt til ómælds
tjóns hérlendis fyrr en varir, sökum
þess að fjárveitingavaldið neitar að
veita fé til að sýna fram á sérstöðu
búfjársjúkdóma hér á landi. Það
getur því orðið nokkuð dýrkeypt að
hafa misvitra landsfeður.
Ævi og störf
dýralækna
Ágúst H. Bjarnason
BÆKUR
Náttúrufræðirit
Ritstjóri:Brynjólfur Sandholt. 423 bls.
Úgefandi: Dýralæknafélag Íslands.
Reykjavík 2004.
Dýralæknatal – Búfjársjúkdómar og saga