Morgunblaðið - 09.12.2004, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2004 33
ur Vernd
ærsti vist-
Hrauni.
a
ál
i stefnt að
hinu nýja
ðáhersla á
meðferð-
nunin að í
–60 fanga-
æsluvarð-
greina að
rir fanga
en Valtýr
í miklum
íka fanga
rahúsanna
kið,“ segir
fnaneysla
ilegt væri
yrði gefinn
afi afplán-
séu þeir á
fir til að
tofnunum.
eita þeim
jónustu í
arstofnun
ar.
anga neyti
fíkniefna inni í Fangelsinu Litla-
Hrauni þrátt fyrir stöðugt eftirlit
sem felst í leit á heimsóknargestum
og föngum, þvagprufutökum í
hundraðatali o.fl. Þetta eftirlit er
mjög vandmeðfarið gagnvart gest-
um, s.s. börnum, sem margir hverjir
hafa ekkert til saka unnið. Langal-
gengasta fíkniefnið er hass en Valtýr
óttast að ef gripið verður til enn
harkalegri aðgerða muni framboð á
öðrum fíkniefnum, sem erfiðara sé
að finna og auðveldara að smygla,
aukast. Brýnt sé að koma upp vímu-
efnalausri deild á Litla-Hrauni, en
slíkt sé erfitt við núverandi aðstæð-
ur.
Fangarnir bera sjálfir
endanlega ábyrgð
Valtýr segir að þó að stofnunin
leggi mikla áherslu á að byggja fang-
ana upp til að búa þá betur undir
daglegt líf utan fangelsis sé betrunin
á endanum undir þeim sjálfum kom-
in. „Ef fanginn vill líta á komuna í
fangelsið sem endapunkt á því lífi
sem hann hefur lifað fram að því
verðum við að geta boðið upp á að-
stöðu og aðstoð til að gera honum
það kleift,“ segir Valtýr. „Dómurinn
sjálfur er refsingin. Fangavistin sem
slík á ekki að vera viðbótarrefsing.“
loka tveimur
eiði sem fyrst
em slík
efsing“
Morgunblaðið/Sverrir
fi sem hann hefur lifað fram að því verðum við
ift,“ segir Valtýr Sigurðsson.
dregið úr vilja þeirra til endurhæfingar,“ segir
Valtýr.
 Byggt verði fangelsi á höfuðborgarsvæðinu
og eðlilegast sé að nota lóðina á Hólmsheiði til
þess. Þar verði 55-60 fangaklefar, 45 afplán-
unarklefar í 5-7 deildum og 10-15 gæslu-
varðhaldsklefar.
 Að auki telur Valtýr að bæta þurfi aðstöð-
una á Akureyri og með breytingum á húsnæð-
inu þar megi útbúa 10 sómasamlega fanga-
klefa ásamt aðstöðu til léttrar innivinnu og
tómstunda, auk heimsóknaraðstöðu.
 Verði ekki af byggingu fangelsis á Hólms-
heiði er lagt til að Litla-Hraun verði stækkað
verulega og öll starfsemi sem nú er á höf-
uðborgarsvæðinu flutt þangað. Þetta telur
fangelsismálastofnun mun síðri kost.
En hvað mun þetta allt kosta?
Valtýr bendir á að samkvæmt tillögum að
fangelsinu á Hólmsheiði átti það að kosta 1,5
milljarða og rekstrarkostnaður átti að aukast
um 180 milljónir á ári. Þar var aðeins gert ráð
fyrir að leggja niður Hegningarhúsið, ekki
fangelsið í Kópavogi og ekki reiknað með öðr-
um endurbótum. Valtýr telur að hægt sé að
gera allar þær umbætur sem greint er frá að
ofan fyrir þessa fjármuni, m.a. vegna breyttr-
ar nýtingar fangelsisins á Hólmsheiði auk þess
sem fangelsið í Kópavogi yrði lagt niður.
rði lagt niður
MILTISBRANDUR hefur komið
upp í fjórum hrossum á bænum
Sjónarhóli á Vatnsleysuströnd. Þrjú
hross drápust úr sjúkdóminum og
fjórða hrossinu var lógað eftir að
það veiktist. Sjúkdómurinn er bráð-
ur og oftast banvænn en hann hefur
ekki greinst á Íslandi síðan 1965.
Landbúnaðarráðuneytið hefur,
að tillögu yfirdýralæknis, fyrirskip-
að bann við flutningi búfjár til og frá
bænum, brennslu á hræjunum á
staðnum, auk hreinsunar og sótt-
hreinsunar á svæðinu. Umferð fólks
og dýra um svæðið er einnig tak-
mörkuð um sinn.
Sigurður Örn Hansson aðstoðar-
yfirdýralæknir sagði að fjögur hross
hefðu verið á bænum og hefðu þau
öll drepist. Fyrsta hrossið hefði
drepist síðastliðinn fimmtudag, tvö
hross hefðu drepist á sunnudag og
fjórða hrossinu á bænum hefði verið
lógað.
Hræin verða brennd
Blóðsýni úr hestunum voru rann-
sökuð á Tilraunastöðinni að Keldum
þar sem í ljós kom að um miltis-
brand var að ræða. Sigurður Örn
sagði að hross í nágrenni við Sjón-
arhól hefðu verið sett í aðhald og
fylgst yrði með heilsufari þeirra. Á
nágrannabæ eru einnig fáeinar
sauðkindur og hefur héraðsdýra-
læknir gefið fyrirmæli um að þær
verði hýstar.
Sigurður Örn sagði að ekki væri
vitað hvernig smitið barst í hrossin
en það væri í rannsókn. Vatnssýni
yrðu tekin á bænum.
Miltisbrandur er bráður og oftast
banvænn bakteríusjúkdómur sem
öll dýr með heitt blóð geta tekið.
Hann er algengastur í grasbítum.
Hann greindist síðast á Íslandi árið
1965. Sigurður Örn sagði að þá hefði
sjúkdómurinn komið upp í kjölfar
þess að grafnar hefðu verið upp
gamlar mógrafir. Þar hefði sýktum
hræjum verið komið fyrir fyrr á ár-
um og sjúkdómurinn hefði blossað
upp í kjölfar þess að þeim hefði ver-
ið raskað.
Miltisbrandi veldur Bacillus
anthracis, sem er grómyndandi
baktería. Gróin geta lifað í áratugi
eða jafnvel aldir í jarðvegi. Oftast
kemur sjúkdómurinn upp í
tengslum við jarðrask og því er
sjúkdómurinn staðbundinn. Skepn-
ur smitast við að drekka mengað
vatn, bíta mengað gras eða við að
éta mengað kjöt- og beinamjöl. Smit
frá einu dýri til annars er mjög
sjaldgæft.
Sýkingar ekki orðið
vart í mönnum
Meðgöngutími sjúkdómsins er
1–3 sólarhringar, sauðfé og naut-
gripir drepast oft skyndilega án
þess að hafa sýnt einkenni um sjúk-
dóm, hross drepast oftast 2–3 dög-
um eftir að fyrstu einkenni sjást.
Sigurður Örn sagði að sýkinga í
fólki, sem hefði komist í snertingu
við dýrin, hefði ekki orðið vart.
Einkenni miltisbrands í fólki ráð-
ast að nokkru af því hvernig smitið
berst. Sýkillinn berst á þrjá vegu
inn í líkamann: gegnum rofna húð
með sýkingu í húð, gegnum melting-
arveg með sýktri fæðu sem leiðir til
meltingarfærasýkinga og um önd-
unarfæri sem veldur sýkingu í lung-
um. Sigurður Örn sagði að á þessari
stundu benti ekkert til þess að sjúk-
dómurinn hefði borist út fyrir þetta
afmarkaða svæði.
Miltisbrandur í hrossum
á Vatnsleysuströnd
Sjúkdómsins hefur ekki orðið vart
hér á landi í tæp fjörutíu ár
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Unnið var að því í gær að pakka hræjunum í dúka og koma fyrir í bál-
kestinum sem kveikt verður í í dag. Aðgangur inn á svæðið var óheimill.
HROSSIN sem undanfarna daga
hafa drepist úr miltisbrandi á eyði-
býlinu Sjónarhóli eru í eigu Birgis
Þórarinssonar, bónda á Minna-
Knarrarnesi á Vatnsleysuströnd
sem er í næsta nágrenni við Sjón-
arhól. Að sögn Birgis hafa bændur í
kring notað túnin við Sjónarhól og
við annað eyðibýli, Ásláksstaði, um
alllangt skeið, sem beitarhólf fyrir
skepnur.
Að sögn Birgis er nokkuð liðið
síðan Sjónarhóll fór í eyði. Jörðin
eru í eigu þriggja fjölskyldna í
Reykjavík. Birgir segist enga hug-
mynd hafa um hvað hafi orsakað að
miltisbrandur greindist í hrossum
hans, en eina tiltæka kenningin sé
sú að það gæti stafað af landbroti
við fjöruna neðan bæjarins Sjónar-
hóls síðastliðinn vetur en þá brotn-
aði land á um þriggja metra kafla.
Talið er að sjúkdómurinn komi oft-
ast upp í tengslum við jarðrask og
vitað að miltisbrandsgróin geta lif-
að í áratugum og jafnvel öldum
saman í jarðvegi. Hugsanlegt sé að
þegar land náði lengra fram hafi
skepnur verið urðaðar á þessum
stað sem gæti hafa borið gróin í sér.
Búskapur hefur verið á Vatnsleysu-
strönd um aldir og margir út-
vegsbæir voru á þessum slóðum á
öldum áður, að sögn Birgis.
„Það eina sem menn vita er að
sjórinn braut bakkann neðan bæj-
arins síðastliðinn vetur í landi Sjón-
arhóls og að ekkert annað jarðrask
hefur verið þarna. Þarna hafa í ára-
raðir verið skepnur og heyskapur,
þannig að það standa allir ráðþrota
gagnvart þessu.“
Að sögn Birgis fannst dautt hross
á túninu við Sjónarhól á fimmtudag
í síðustu viku. Dýralæknir, sem
jafnframt er sérfræðingur í hrossa-
sjúkdómum, hafi talið banameinið
vera hjartaslag. „Það er ekki fyrr
en tvö til viðbótar finnast dauð á
sunnudagsmorgun úti á túni að
þetta fer í gang,“ segir Birgir og
undirstrikar að mjög faglega hafi
verið staðið að málinu af hálfu op-
inberra aðila.
Fimmta hrossinu sennilega
lógað í varúðarskyni
Birgir býr á Minna-Knarrarnesi
ásamt eiginkonu og tveimur sonum.
Að sögn hans hefur hann haldið
fimm hross, nokkrar kindur og
hænsni á bænum. Fimmta hrossinu
sem einnig var á jörðinni við Sjón-
arhól, er enn á lífi. Því var gefið
sýklalyf þegar uppgötvaðist að
miltisbrandur var kominn upp og
verður að öllum líkindum lógað í
varúðarskyni, að hans sögn.
„Mikið áfall“
En hvernig varð honum og fjöl-
skyldu hans við þegar það uppgötv-
aðist að hér væri banvænn bakter-
íusjúkdómur; miltisbrandur, á ferð?
„Þetta var mikið áfall, en sem
betur fer er þetta ekki í okkar landi
og þó að við séum vissulega ná-
grannar þá er hægt að girða af og
slíkt. “
Spurður hvort ráðstafanir hafi
verið gerðar varðandi fjölskyldu
hans þegar þetta uppgötvaðist, seg-
ir hann að fjölskyldan hafi verið í
„sambandi við fagaðila“ en vill að
öðru leyti ekki tjá sig um það.
„Þetta berst náttúrlega ekki
manna í milli og smitleiðin er til-
tölulega langsótt þannig að miðað
við hvað það hefur verið faglega að
þessu staðið þá höfum við ekki mjög
miklar áhyggjur þó vissulega sé
okkur brugðið. [...] Það standa allir
ráðþrota yfir þessu, sérstaklega í
ljósi þess að það er búið að nýta
þetta tún í áraraðir og aldrei neitt
óeðlilegt komið upp.“
Bóndinn á Minna-Knarrarnesi er eigandi hrossanna sem drápust
Landbrot hugsanleg skýring
KRISTJÁN Baldurs-
son, tækni- og um-
hverfisstjóri Vatns-
leysustrandarhrepps,
var á vettvangi við
eyðibýlið Sjónarhól í
gær þar sem unnið
var að því að safna
efniviði í bálköst, en
stefnt er að því að
brenna hræin um há-
degisbilið í dag.
„Það var staðfest í
morgun að þetta væri
miltisbrandur og það
er búið að loka svæð-
inu. Það sem búið er
að gera er að undirbúa
bálköst til þess að brenna þessi
hræ. Við erum búin að fá 18 tonn af
efniviði, bæði dekk og timbur,“
sagði Kristján.
Vörubílar óku efninu á hauginn
sem staðsettur er á landareigninni,
skammt frá eyðibýlinu sjálfu, en í
kringum um jörðina var búið að
strengja gulan borða og var öll um-
ferð innan girðingar óheimil, nema í
þar tilgerðum hlífðar-
fatnaði, með hanska
og grímu. Fyrir innan
girðinguna voru
fulltrúar frá Heil-
brigðiseftirliti Suður-
nesja, Brunavörnum
Suðurnesja og dýra-
læknar, sem unnu í
gær við að koma
hræunum fyrir í plast-
dúka og undirbúa
brennuna.
Grafa þurfti eitt
hrossanna upp úr
jörðu þar sem búið
var að urða það áður
en staðfest var að um
miltisbrand væri að ræða. Að sögn
Kristjáns var ekki unnt að brenna
hræin í gær sökum veðurs.
Tvö eyðibýli eru á þessum stað, í
nágrenni Voga, Sjónarhóll og Ás-
láksstaðir, en síðarnefnda jörðin
hefur einnig verið notuð sem beit-
arhólf fyrir nærliggjandi bæi.
Lögreglan í Keflavík vaktaði
svæðið í gær og nótt.
Kristján Baldursson
Kveikt verður í hræj-
unum um hádegi í dag
GUÐRÚN Sigmundsdóttir, yf-
irlæknir á sóttvarnasviði Land-
læknisembættisins, undirstrikar
að frekar litlar líkur séu á að fólk
smitist af miltisbrandi. Algengast
sé að fólk smitist frá sýktum dýr-
um sem það hefur átt við.
„Áður fyrr voru það slátrarar
og fólk sem vann við dýr sem voru
sýkt sem smitaðist, t.d. í ullariðn-
aði,“ segir hún.
Smitleiðirnar eru þrjár, í gegn-
um meltingarveginn sé borðað
sýkt kjöt, í lungum sé andað að sér
lofti sem inniheldur milt-
isbrandsgró og í gegnum húð ef
miltisbrandur kemst í snertingu
við opið sár.
Óhætt að vera á
bæjunum í kring
Að sögn Guðrúnar var milt-
isbrandur í dýrum landlægur frá
1865-1965. Þótt þúsundum Íslend-
inga hafi verið hugsanleg hætta
búin af smiti hafi mjög lítill hluti
þeirra smitast.
Að sögn hennar er búið að hafa
samband við alla þá sem hafa verið
í snertingu við hrossin á Vatns-
leysuströnd, um tíu talsins. Þeir
sem taldir hafi verið í mestri
hættu hafi fengið sýklalyf í for-
varnaskyni.
„Þetta smitar ekki manna á milli
og fólk ætti heldur ekki að vera
hrætt við að koma á bæina í kring
eða vera á bæjunum.“
Mikilvægt að brenna dýrin
„Hins vegar verður að taka hart
á þessu og brenna dýrin en ekki
urða því þá viðhöldum við smit-
keðjunni.“
Að sögn Guðrúnar er milt-
isbrandur ekki harðger baktería
en hún myndar gró sem eru mjög
harðger og geta lifað áratugum
saman í jarðvegi. Þegar þau kom-
ast í „rétt“ umhverfi umbreyta
þau sér í bakteríur aftur.
Að sögn hennar er unnið að því
að kortleggja hvar hræin sem hafa
borið smitið á milli hafi hugs-
anlega verið grafin. Ekki sé þó
skynsamlegt að grafa þau upp.
Um tíu manns fengið
sýklalyf í forvarnaskyni