Morgunblaðið - 09.12.2004, Page 36

36 FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á NÝAFSTÖÐNU Umferð-
arþingi flutti samgönguráðherra
erindi og lofaði auknum fjár-
framlögum til mála-
flokksins sem hljóta
að vera góðar fréttir
fyrir alla þá sem
koma að umferðarör-
yggismálum. Þingið
er líklega það viða-
mesta sem haldið hef-
ur verið hingað til því
að fjöldi aðila sem
sótti það var með
besta móti og öll um-
gjörð fagleg, svo og
þau málefni sem þar
voru rædd.
Undirritaður hefur
þrisvar áður setið slík
þing og sat þingið núna báða dag-
ana. Eftir á að hyggja kom margt
gott fram á þessu þingi. Ekki má
samt álíta að umferðarmálefni
hérlendis séu í stakasta lagi og
láta hjá líða að gagnrýna sumt
sem kom fram á þinginu.
Á þinginu voru meðal annars
rædd þau sjónarmið að lækka
þurfi hámarkshraða á íslenskum
þjóðvegum samkvæmt norskum
stöðlum. Það þýddi að hámarks-
hraði lækkaði úr 90 km/klst. í 80
km/klst. og sumstaðar í 70 km/
klst, – til dæmis í Bröttubrekku.
Rökin fyrir slíku eru að vegirnir
og breidd þeirra gefi ekki tilefni
til hraðari aksturs og vissulega er
það rétt í sumum tilfellum. Stað-
reyndin er hins vegar sú að þann-
ig aðgerðir myndu líklega auka
líkur á framúrakstri og þar af
leiðandi líkurnar á alvarlegustu
slysunum.
Einnig lagði þingið til að áætl-
anir um gerð mislægra gatnamóta
við Kringluna yrðu forgangsverk-
efni, enda myndu slík gatnamót
fækka til muna þeim mikla fjölda
slysa sem þar verður, og lækka
kostnað þeim samfara. Borg-
arstjórn heldur fast í þá stefnu að
hafa áfram ljósastýrð gatnamót á
þeim stað. Eitt má líka skoða í
þessu sambandi en það er að
margir leggja einfaldlega lykkju á
leið sína til að forðast að lenda í
vinstri beygju frá Kringlumýr-
arbraut. Við það fara þeir oft í
gegnum íbúðarhverfi þar sem há-
markshraði er sumstaðar 30 km/
klst.
Litlar umræður urðu um nauð-
syn ökugerðis og hálkubrauta á
Íslandi á Umferðarþinginu en
meiri á Alþingi á dögunum þar
sem Guðmundur Árni Stefánsson
lagði fram fyrirspurn um áform
um gerð akstursæfingasvæðis á
suðvesturhorni lands-
ins. Í svari Sturlu
Böðvarssonar sam-
gönguráðherra kom
meðal annars fram að
hann hefði lagt til að
hægt yrði á innleið-
ingu slíkra svæða hér-
lendis. Rökin sem
samgönguráðherra
hafði fyrir því voru
meðal annars gömul
rannsókn frá Noregi
þar sem kom fram að
hjá einstaka hópum
hefði slysum í hálku
fjölgað eftir að þeir
fengu kennslu á hálkubraut. Ekki
virðist þessi rannsókn þó hafa haft
mikil áhrif á áform Norðmanna
því að þar eru nú reknar yfir 30
slíkar brautir. Einnig hafa Norð-
menn farið í gegnum tvær breyt-
ingar á námskrá sinni eftir að
þessi rannsókn fór fram þar sem
tekið var á þessu einstaka vanda-
máli.
Ráðherra virðist þó vera á
þeirri skoðun að meiri og betri
þjálfun ökunema sé nauðsynleg og
telur í lok svars síns að allar líkur
séu á því að ökugerðishugmynd-
inni verði hrint í framkvæmd.
Munu málefni aksturskennslu-
svæða vera ofarlega á baugi á
fundi Umferðarráðs í dag og mun
samgönguráðherra taka ákvörðun
sína að þeim fundi loknum.
Því miður er þó ekki að sjá að
málefni slíkra brauta séu fram-
arlega á forgangslista samgöngu-
ráðuneytis, sem kynntur var á
Umferðarþingi. Mín spurning er
því einföld: Vill samgönguráðherra
höggva á þennan hnút eða vera
með sömu vanefndir og flokksystir
hans, Sólveig Pétursdóttir fyrrum
dómsmálaráðherra og fyrrverandi
yfirmaður þessa málaflokks? Árið
2000 skrifaði hún, ásamt aðilum
eins og Reykjavíkurborg, SÍT,
Vegagerðinni og Ökukenn-
arafélaginu, undir viljayfirlýsingu
um byggingu slíks svæðis í Gufu-
nesi. Engar framkvæmdir hafa
verið á svæðinu þrátt fyrir að allir
aðilar nema ríkið séu tilbúnir að
hefjast handa. Árni Sigfússon virt-
ist þó vilja aðgerðir og sem bæj-
arstjóri Reykjanesbæjar bauð
hann fram land til þessara nota á
þinginu.
Merkustu tíðindi Umferðarþings
munu án efa vera koma Max Mos-
ley, forseta FIA, á þingið. Kom
fram í erindi hans að ef stjórn-
málamenn ESB hefðu fengið að
ráða væru öryggisstaðlar fyrir
framleiðendur bíla nánast engir,
en eftir að FIA kom á nýjum
stöðlum um öryggi bíla gegnum
EuroNCAP hefur öryggi þeirra
margfaldast. Áður þótti gott að
bílar fengu tvær stjörnur í
árekstrarprófunum en núna sættir
enginn framleiðandi sig við minna
en fjórar stjörnur, og þó helst
fimm. Runólfur Ólafsson og Ólafur
Guðmundsson frá FÍB kynntu
verkefnið EuroRAP sem FIA
stendur fyrir og stjörnumerkir
vegi eftir öryggi. Munu vegir
landsins bráðum fara undir smá-
sjána sem er vel.
Vandamálin í umferðinni eru
mörg og verða ekki leyst með ein-
földum aðgerðum eða einhverjum
töfralausnum. Eins og sjá má af
þessari umfjöllun minni er þó eitt
sem sárlega vantar í umræðuna
eftir þetta Umferðarþing, en það
er umræða um betri ökumenn.
Það er gott og blessað að tala um
fimm stjörnu bíla og fimm stjörnu
vegi, en hvað um fimm stjörnu
ökumenn? Á ekki að leggja
áherslu á aðgerðir sem móta æski-
leg viðhorf ökumanna til aksturs
og aðstæðna við þjálfun þeirra?
Það dettur engum í hug að láta
yngsta flokk í fótbolta keppa sinn
fyrsta leik við meistaraflokk, en
það er einmitt það sem byrjendur
í umferðinni þurfa að gera. Svar
óskast.
Hvað með fimm
stjörnu ökumenn?
Njáll Gunnlaugsson
skrifar um umferðarmál ’Vandamálin í umferð-inni eru mörg og verða
ekki leyst með einföld-
um aðgerðum eða ein-
hverjum töfralausnum.‘
Njáll
Gunnlaugsson
Höfundur er ökukennari og
bílablaðamaður og hefur meðal
annars sótt mörg námskeið í
aksturstækni erlendis.
SEM forseti Nemendasambands
Menntaskólans í Reykjavík langar
mig í fáeinum orðum að vekja at-
hygli á yfirlætislausu bókarkorni
sem nýlega er komið
út. Um er að ræða
bókina Landsins út-
völdu synir sem gefin
er út í metnaðarfullri
ritröð sagnfræðinga
sem ber heitið Sýn-
isbók íslenskrar al-
þýðumenningar, en
samantekt bók-
arinnar hefur ungur
fræðimaður Bragi
Þormóður Ólafsson
haft á hendi. Hann
ritar einnig fróðlegan
inngang.
Þessi bók er for-
vitnileg fyrir þær
sakir að hún hefur að
geyma sýnishorn af
skólaritgerðum nem-
enda Hins lærða
skóla í Reykjavík á
síðustu áratugum 19.
aldar og lítið eitt
fram yfir aldamót.
Heitið er sótt til séra
Matthíasar sem
þurfti að fara all-
langa leið áður en
hann komst í skóla.
Ekki eru þó aðeins
landsins synir sem
þar halda á penna,
heldur og tvær hinar
fyrstu skólameyjar
sem þar stunduðu
nám.
Sem við er að bú-
ast eru viðfangsefnin
af ýmsum toga og
sum þeirra brenna
ekki síður á mönnum í dag, hvort
sem þeir eru í skóla eða löngu
þaðan farnir. Svo ólíkar sem rit-
gerðirnar eru, þá eiga þær þó
sameiginlega brennandi einlægni
höfunda sinna sem eru að leita að
áttum í lífinu; jafnframt eru þær
óviðjafnanleg tíðarfarslýsing. Og í
ljósi þess að margir þeir sem
þarna halda á penna urðu síðan
máttarstólpar í þjóðmálum og
menningu er einkar skemmtilegt
að sjá hvaða viðfangsefni menn
hafa valið sér – hafi verið um val
að ræða. Þannig ritar til dæmis
skólapilturinn Sigurður Nordal
um Hvers vegna er það nauðsyn-
legt hverri þjóð að að leggja rækt
við sögu sína og fyrri alda bók-
menntir?, og kemur okkur í dag
ekki á óvart. Snemma beygist
krókurinn. Og hver skyldi full-
yrða: Sá sem á sér engan vin,
ferðast eins og útlendingur yfir
jörðina? Hann hét Friðrik Frið-
riksson, seinna þekktastur sem
séra Friðrik. Matthías Þórðarson
veltir því fyrir sér, að hverju leyti
það er mikilsvert að
vera vel að sér í sögu
síns eigin lands; hann
varð síðar þjóðminja-
vörður. Elínborg Jac-
obsen spyr hvernig
eigi að búa okkur far-
sæla elli og mætti
spyrja þess enn í dag;
hún var af færeysku
bergi brotin og varð
síðar nuddlæknir í
Danmörku.
Eitt sinn er piltum
boðið að leggja út frá
þessum orðum:
Feðranna dáðleysi er
barnanna böl,
og bölvun í nútíð er
framtíðar kvöl.
Þessu leitast Einar
Benediktsson við að
svara. Og í annað sinn
er spurt: Hvern mann
kallar þú glæsilegan?
Einn skólasveinn svar-
ar svo meðal annars:
„Fríðan kalla ég þann
mann sem hefur
reglulega drætti, karl-
mannlegan svip,
mjúka húð og skörp
augu. Vel vaxinn kalla
ég þann mann sem er
herðabreiður, vöðva-
mikill og mittismjór …
Karlmannlegir eru
þeir menn sem ganga
uppréttir, eru fótvissir
og þola augnatillit sér-
hvers manns …“ Svo
leit Pétur Á. Jónsson á. Hann
varð síðar frægur óperusöngvari
og kannski fannst einhverjum lýs-
ingin hæfa honum sjálfum vel þeg-
ar hann stóð á sviðinu í gervi ein-
hverrar sönghetjunnar.
Það er býsna mikið ánægjuefni
að þetta kver skuli hafa litið dags-
ins ljós. Meðal þeirra sem að því
stuðluðu var 50 ára afmæl-
isárgangur skólans nú í vor, og
mætti ætla að bókin gæti orðið
mörgum gömlum nemanda
skemmtileg lesning, ef henni yrði
stungið inn á milli jólapakkanna.
Forvitnileg bók
Sveinn Einarsson fjallar
um bók með skólaritgerðum
nemenda Hins lærða skóla
í Reykjavík
Sveinn
Einarsson
’Meðal þeirrasem að því
stuðluðu var 50
ára afmælis-
árgangur skól-
ans nú í vor, og
mætti ætla að
bókin gæti orðið
mörgum göml-
um nemanda
skemmtileg
lesning, ef henni
yrði stungið inn
á milli jólapakk-
anna.‘
Höfundur er rithöfundur,
f.v. leikhússtjóri.
„OFBELDI gegn konum er
meðal grófustu mannréttindabrota
sem viðgangast og sennilega það
rótgrónasta.“ (Kofi Annan, fram-
kvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna.)
Þeir sem rannsaka
fjölmiðla hafa
löngum deilt um
áhrif kvikmynda og
sjónvarps á mann-
fólkið. Eiga kvik-
myndir og myndbönd
þátt í að viðhalda
kynbundnu ofbeldi
og jafnvel ýta undir
það?
Bandarískar rann-
sóknir benda til þess
að neikvæðar myndir
af konum í fjöl-
miðlum hafi neikvæð áhrif á dag-
legt líf kvenna sem birtist í hvers
kyns ofbeldi. Í ljós hefur komið að
karlar sem horfa mikið á efni þar
sem konur eru sýndar í niðurlægj-
andi kynferðisstellingum verða
ónæmari fyrir ofbeldi gegn konum
en aðrir. Þeim finnst þetta eðli-
legt. Rannsóknir á karlkyns stúd-
entum sem horfðu á klámmyndir
sýndu að kvenfyrirlitning jókst til
muna. Rannsóknir sem gerðar
hafa verið á tónlistarstöðvum eins
og MTV leiddu í ljós að á hverri
klukkustund voru
sýnd 18 atriði þar sem
einhvers konar átök
eða ofbeldi komu við
sögu. Í 35% tilfella var
um að ræða kynferð-
islegt ofbeldi gegn
konum. Vart þarf að
nefna hvílíkt framboð
er á hvers kyns grófu
klámefni, jafnt á
myndböndum sem á
Netinu. Það einkennist
af niðurlægjandi hlut-
verki kvenna sem
þjóna körlum á alla
lund, jafnvel mörgum í
einu. Það eru því miklir straumar
í gangi sem réttlæta, viðhalda og
jafnvel ýta undir ofbeldi gegn kon-
um og virðist erfitt að fá stjórn-
völd til að grípa í taumana þrátt
fyrir skelfilegar afleiðingar. Þar
eru þó undantekningar á og má
sérstaklega nefna Svíþjóð og átak
nýrrar ríkisstjórnar á Spáni gegn
heimilisofbeldi. Hvenær sjáum við
slíkar yfirlýsingar á Íslandi þar
sem ástandið er ekkert skárra?
Hér skortir mjög á rannsóknir og
umræður um ofbeldi gegn konum
sem enn er feimnismál og lögin
ófullkomin.
Fjölmiðlar hafa þó ekki einungis
fjallað um ofbeldi gegn konum
gagnrýnislaust. Á undanförnum
árum hafa komið fram margar
kvikmyndir þar sem ofbeldi gegn
konum hefur verið greint á marg-
víslegan hátt. Sænski leikstjórinn
Lucas Moodysson hefur t.d. gert
tvær kvikmyndir um ofbeldi gegn
konum, aðra sem fjallar um of-
beldi innan fjölskyldu en hin er
kvikmyndin Lilya forever sem nú
er notuð sem kennsluefni í skólum
í Svíþjóð.
Það er ástæða til að fjölmiðlar
og kvikmyndahús taki til skoðunar
hvað þeir eru að sýna og hvaða
mynd þeir spegla af lífinu. Um
þetta efni fjallar bandaríska fræði-
konan Roberta Ostroff-Bjarnason
í fyrirlestri á vegum Rann-
sóknastofu í kvenna- og kynja-
fræðum í dag, 9. des., kl. 12 í stofu
101 í Odda.
Ofbeldi gegn konum í kvikmyndum
Kristín Ástgeirsdóttir fjallar
um ofbeldi gegn konum ’Það er ástæða til aðfjölmiðlar og kvik-
myndahús taki til skoð-
unar hvað þeir eru að
sýna og hvaða mynd
þeir spegla af lífinu.‘
Kristín
Ástgeirsdóttir
Höfundur er sagnfræðingur.
smáauglýsingar
mbl.is