Morgunblaðið - 14.01.2005, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 2005 31
Í VIKUNNI fyrir jólin birti
framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins niðurstöður sam-
anburðarkönnunar á frammi-
stöðu ríkja á Evrópska
efnahagssvæðinu á sviði rann-
sókna og nýsköpunar.
Metin er staða hvers lands á
tuttugu mismunandi sviðum og
mælt bæði hvernig staða þess
er árið 2004 og hraði breytinga
á stöðu þess frá síðustu mæl-
ingu árið 2003. Meðfylgjandi
mynd sýnir niðurstöðurnar í
hnotskurn. Þegar allt er dregið
saman í einn samsettan heild-
armælikvarða erum við í 4.-6.
sæti með Dönum og Þjóð-
verjum en Finnar, Svíar og
Svisslendingar eru í 1.-3. sæti.
Þegar litið er til hraða breyt-
inga eða framfara frá síðustu
mælingu eru þær langhrað-
astar hér á landi eða um 23% á
milli ára en um 6% að meðaltali
í Evrópu.
Það er forvitnilegt að skoða
hvernig Ísland stendur á hverj-
um kvarða fyrir sig. Í ellefu til-
vikum skörum við vel fram úr
meðaltalinu, í fjórum erum við
nálægt meðallagi en á sumum
sviðum mætti
gera enn betur.
Athygli vekur
einnig að íslenskir
aðilar standa sig
vel í öflun einka-
leyfa, bæði í
Bandaríkjunum
og Evrópu, miðað
við önnur Evr-
ópulönd. Sama
gildir um opinber-
ar fjárveitingar til
rannsókna, og
þátttöku Íslend-
inga í endur-
menntun.
Þetta mat ásamt fleiri mæli-
kvörðum sem við höfum á stöðu
okkar á sviði vísinda og tækni
gefur vissulega tilefni til að
gleðjast yfir frammistöðu Ís-
lands um leið og við veltum fyr-
ir okkur hvernig þetta nýtist
og hvað við getum gert betur
því svona mælikvarðar eru
ekki einhlítir.
Árangur undanfarinna ára
Sá árangur er náðst hefur við
að efla rannsóknir og framgang
tæknifyrirtækja á síðustu ár-
um er einstakur. Við höfum
aukið framlög til rannsókna
hraðar en flestar aðrar þjóðir
og erum nú meðal þeirra 5
þjóða sem leggja hvað mest af
mörkum til rannsókna og þró-
unar miðað við þjóðarfram-
leiðslu.
Mestu skiptir þó að frammi-
staða vísindamanna okkar er
framúrskarandi á alþjóðlega
vísu, bæði hvað varðar fjölda
birtinga vísindagreina í alþjóð-
legum vísindaritum og þá eft-
irtekt sem þær greinar vekja
hjá jafningjum ef marka má til-
vitnanir í þær.
Við stöndum í þessu efni
ásamt Norðurlandaþjóðunum,
Bandaríkjunum og Sviss í
fremstu röð innan OECD. Ekki
síst hefur frammistaða ís-
lenskra vísindamanna á sviði
heilbrigðis- og læknavísinda,
líffræði og sameindalíffræði,
jarðvísinda – og reyndar hug-
vísinda – verið athyglisverð.
Samtímis þessu
hefur árangurinn
einnig skilað sér í
vaxandi útflutningi
á vöru og þjónustu
sem byggist á rann-
sóknum og
tækniþróun sem far-
ið hefur fram hér á
landi. Er hlutur
þeirra í útflutnings-
framleiðslu nú um
10% og fer það hlut-
fall ört hækkandi.
Við eigum nú
nokkur fyrirtæki í
örum vexti sem eru að verða
fremst á sínu sviði alþjóðlega
og má nefna Marel, Össur og
Actavis. Fyrirtæki á sviði líf-
tækni eru enn á þróunarstigi
og koma ekki fram í útflutn-
ingsskýrslum ennþá en full
ástæða er til bjartsýni um ár-
angur þeirra á komandi árum.
Við horfum með eftirvæntingu
á framgang Íslenskrar erfða-
greiningar sem tókst á síðast-
liðnu ári að afla meira en tvö-
falt hærri upphæðar í áhættufé
erlendis en fyrirtækið hafði
þörf fyrir og hefur síðan hlotið
mjög háa styrki til rannsókna
bæði frá heilbrigðisstofnun
Bandaríkjanna og úr ramma-
áætlun Evrópusambandsins.
Mat á samkeppnis-
stöðu Íslands
Margir mælikvarðar eru lagðir
á frammistöðu og árangur
þjóða. Þjóðarframleiðsla á
mann er einn slíkur, mæli-
kvarðar á lífsgæði sem Samein-
uðu þjóðirnar birtu nýlega er
annar. Þar var Ísland í sjöunda
sæti á síðastliðnu ári. World
Economic Forum hefur nýlega
lagt mat á samkeppnishæfni
þeirra í hnattrænum við-
skiptum. Þar er Ísland nú talið
í 10. sæti af 104 löndum og en
var í 24. sæti að þessu leyti ár-
ið 2000. Þetta byggist á mati
hóps sérfræðinga á innri styrk
þjóða til þátttöku í alþjóðlegri
samkeppni á sviði viðskipta.
Í nýju mati World Compet-
itiveness Center á samkeppn-
ishæfni ríkja er Ísland nú í
fimmta sæti á eftir Bandaríkj-
unum, Singapore, Kanada og
Ástralíu. Ísland var í áttunda
sæti í mati WCF fyrir árið 2003
en er nú talið vera það Evr-
ópuríki er stendur fremst hvað
alþjóðlega samkeppnishæfni
varðar.
Í þessum efnum hefur þróun-
in síðustu 10-15 ár verið undra-
verð. Fjárfesting í menntun,
rannsóknum og þróunarstarfi
hefur skilað sér ríkulega.
Frelsið á fjármála- og atvinnu-
markaði og hagstætt skattaum-
hverfi hefur gert fyrirtækjum
kleift að fjárfesta í vexti á al-
þjóðlegum markaði.
Sá árangur er náðst hefur á
sviði rannsóknar og þróunar
sýnir að ef haldið er rétt á mál-
um geta Íslendingar skipað sér
í fremstu röð í heiminum. Það
gildir einnig um frammistöðu á
sviði mennta og vísinda, menn-
ingar sem og samkeppni á sviði
viðskipta. Sveigjanleiki smá-
þjóða til að bregðast við örum
breytingum í samtímanum er
miklu meiri en hjá stærri ríkj-
um. Lífskjör þjóðarinnar í
framtíðinni munu ráðast af því
hvernig við stöndum okkur á
þessum sviðum í samanburði
við aðrar þjóðir.
Ísland vinnur
kapphlaupið í
Evrópu 2004
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir fjallar um
árangur á sviði rannsókna
og þróunar
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir





 


    &

' 

()*+
 *
+) 

, # -$' ./0

1


$
'

 34
35
36
37
3
31
3
3
3
3
,-,./-/.-.
 


0 #$ 12
30 4

5
6
5
3#
$7
 $
48

73 0
0
7
27
9
0$
6:
9

4 7%
2
07 5





 441 44 447 446 445 444     44 44 4444454455456
1


5
7
1


;< *  =
 )*
  * 

>
*
/?@A,..B

# (
,  
7
1


;
’Við höfum aukiðframlög til rannsókna
hraðar en flestar aðrar
þjóðir og erum nú
meðal þeirra 5 þjóða
sem leggja hvað mest
af mörkum til rann-
sókna og þróunar
miðað við þjóðar-
framleiðslu.‘
Höfundur er mennta-
málaráðherra.
skólasjúkrahús og hliðstæð bresk sjúkra-
bæði hvað varðar afköst og gæði þjónustu,
ar kom í ljós að sjúklingum FSA reiddi í
gum tilvikum betur af eftir aðgerð en sjúk-
um hinna sjúkrahúsanna.
ram kemur einnig í skýrslunni að á Ak-
ri sé almenn heilbrigðisþjónusta í meg-
iðum í höndum sjúkrahúss og heilsu-
u, en það sé í raun annað fyrirkomulag en
st í Reykjavík. Þar gegni sjálfstætt starf-
sérfræðingar stóru hlutverki. Að jafnaði
íbúar í Reykjavík fjórum sinnum oftar til
stætt starfandi sérfræðinga en íbúar Ak-
ringar gera. Nefnt er í skýrslunni að ef
r höfuðborgarinnar notuðu heilbrigð-
nustu í svipuðum mæli og Akureyringar
di kostnaður vegna sérfræðilækna lækka
00 milljónir króna, úr 1,7 milljörðum í 1,3
arða.
alldór segir að annars konar fyrirkomulag
þróast í heilbrigðisþjónustunni norðan
a en sunnan og þá m.a. á þann veg að sér-
ingar séu að stærstum hluta til innan
ja spítalans. „Þetta hefur reynst hag-
mt fyrir bæjarfélag af þessari stærð en
óvíst að módelið passi annars staðar,“ seg-
alldór.
ssulega séu tölurnar sláandi og kostnaður
mun meiri í heilbrigðisþjónustunni ef
a fyrirkomulag væri við lýði fyrir norðan
unnan. „Það verður að byggja upp þá sam-
ngu sem hentar aðstæðum á hverjum
það er ekki víst að allir geti klæðst sama
ngnum,“ segir Halldór. Mikilvægt er að
sem sæki þjónustuna geti komið á einn
„ við höfum lagt áherslu á að dreifa þjón-
nni ekki um of út um allan völl, með því
t samnýting á aðstæðu, tækjum búnaði og
nafla og þetta hefur reynst hagkvæmt.“
mstillt átak í erfiðri glímu
lög fyrir FSA á þessu ári nema 3.315 millj-
m króna og er að sögn Halldór ekki neitt
í þeim. „Okkar markmið er að ná þokka-
jafnvægi í rekstrinum, við gerðum ráð
að einhver halli yrði á rekstrinum á liðnu
n tókst engu að síður að halda okkur á
nu.
etta er erfið glíma, en með samstilltu átaki,
r allir leggjast á eitt þá náðum við endum
an,“ segir Halldór. Hann nefnir að það sé
núnara að finna fleti til að hagræða þegar
er til þess að um 70% útgjaldanna eru
vegna síðast liðins árs nánast hallalaust
Morgunblaðið/Kristján
ór Jónsson, forstjóri FSA, við elstu bygginguna. Heilbrigðisþjónusta á Akureyri bygg-
ðalatriðum upp á starfsemi sjúkrahúss og heilsugæslustöðvar, en það er nokkuð annað
omulag en í Reykjavík þar sem sjálfstætt starfandi sérfræðingar eru meira áberandi.
Morgunblaðið/Kristján
SA í lok síðasta árs og hefur það þeg-
sson, yfirlæknir myndgreining-
ryggingamálaráðherra, og Elvar
naði segulómtækisins.
ath@mbl.is
HORFA verður fram á við hvað
varðar rekstur Fjórðungssjúkra
hússins á Akureyri að mati Þorvald
ar Ingvarssonar
lækninga-
forstjóra, en
hann segir eink-
um þrennt sem
leggja verði
áherslu á hvað
það varð ar.
Mikil þörf er
orðin á að ráða
krabbameins-
lækni til starfa
við sjúkrahúsið
og setja á stofn
líknardeild.
„Þörfin á slíku er krefjandi,“ seg-
ir hann. Sjúklingar með krabba-
mein er næst stærsti þátturinn í
rekstri sjúkrahússins. Á und-
anförnum árum hefur FSA með að-
stoð Landsspítala- háskólasjúkra-
húss tekið að sér æ fleiri
krabbameinssjúklinga og eru þeim
veittar um 500 lyfjameðferðir á ári.
„Þessi þáttur hefur aukist mjög
mikið á undanförnum árum,“ segir
Þorvaldur. Með þessu hefur fólkið
notið betri þjónustu og fyrir vikið
ekki þurft að sækja í eins miklum
mæli suður yfir heiðar. „Til að gera
þetta enn betur þurfum við að fá
krabbameinslækni til starfa.“
Slíkir læknar koma af Landspítla
á hálfsmánaðar fresti til að sinna
eftirliti og ráðgjöf. „Það dugar
ekki til, við verðum að fá eigin
krabbameinslækni og því fylgir að
við viljum opna líknardeild.“ Þor-
valdur segir þetta lengi hafa verið
baráttumál og líknarsamtök hafi
sýnt áhuga á þátttöku og eins hafi
ráðherra tekið jákvætt í slíkt er-
indi. „En það hefur ekki náð lengra
í bili.“
Horfa til þess að hefja
hjartaþræðingar
Fólk með hjartasjúkdóma er
stærsti einstaki hópur sjúklinga á
FSA, „og við horfum til þess að
hefja hjartaþræðingar. Það er stórt
mál fyrir spítalann sem bráða-
sjúkrahús. Við vitum að um 240
manns af okkar upptökusvæði
þurfa á hjartaþræðingu að halda,
þær eru gerðar í Reykjavík og þar
eru biðlistar.“
Þá nefnir Þorvaldur að þörf sé á
að byggja upp aukna endurhæfingu
og tengja hana heilsutengdri ferða-
þjónustu. Þar væri mikill vaxt-
arbroddur innan heilbrigðisþjón-
ustunnar. Að jafnaði væru jafn
margt fólk af svæðinu í endurhæf-
ingu syðra og er á Kristnesi, þar
sem endurhæfingardeild FSA er.
Þörf á krabba-
meinslækni
og að taka
upp hjarta-
lækningar
Þorvaldur
Ingvarsson