Morgunblaðið - 02.04.2005, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VESTURHEIMI
Þó að farið sé að draga afSvavari Tryggvasyni, semverður 89 ára 24. apríl, ereinhver neisti í augum hans,
kraftur sem hefur fylgt honum frá því
hann var einn af stofnendum verka-
lýðsfélagsins Einingar á Akureyri ár-
ið 1932, eða jafnvel lengur.
,,Ég er hættur öllu, en fylgist með
málum á Íslandi í Mogganum,“ segir
hann. ,,Pólitíkin hefur ekkert breyst í
65 ár,“ heldur hann áfram. ,,Ég settist
í helgan stein fyrir meira en 20 árum
en það liðu mörg ár áður en ég sótti
rétt minn á Íslandi. Fyrst fékk ég sem
samsvaraði 250 dollurum á mánuði en
fyrir ári lækkaði upphæðin í um 115
dollara. Önnur skýringin sem ég fékk
var sú að í samningum milli Kanada
og Íslands segði að aðeins mætti
borga ellilaun en ekki tryggingar.
Samkvæmt hinni var áætlað að tekjur
mínar hefðu aukist um 6.000 dollara á
milli ára. Þetta er auðvitað tóm vit-
leysa og bjánagangur. Að ég tali ekki
um jólaglaðninginn. Ég fékk 40 doll-
ara áður en tekinn var af 40% skattur
en nú hafa þeir tekið glaðninginn al-
farið í burtu. Þetta eru voða skrýtnir
menn. Hvernig dettur þeim í hug að
níræður maður fái 6.000 dollara í ár
umfram tekjurnar í fyrra?“
Hreppaflutningar
og þjóðarskömm
Fyrstu sjö árin bjó Svavar í Reykja-
vík en flutti þá til Dalvíkur. ,,Pabbi
missti annan fótinn á togara og þá vor-
um við flutt hreppaflutningi í Svarf-
aðardalshrepp. Ég var 10 ár fyrir norð-
an og fór þá aftur til Reykjavíkur. Ég
komst á togara sem hjálparkokkur á
vertíðinni 1936 og háseti sumarið eftir
á síldinni. Eftir jarðskjálftann 1934
vann ég allt sumarið við það að moka
möl á bíla og fékk þá borgað út í pen-
ingum í fyrsta sinn.“
Skólagangan var lítil en Svavar var
meðal annars einn vetur á Laugum í
Reykjadal. ,,Þar var voðalega gaman.
Alls konar íþróttir. Sund og leikfimi,
fótbolti og dans, en þeir kenndu
manni ekkert. Þeir kenndu það sama
og síðasta árið í barnaskóla og það var
ekki erfitt að læra þennan vetur.“ Síð-
ar fór hann í Verzlunarskólann og út-
skrifaðist þaðan. ,,Það var nóg síld
1937 og 1938 og þá þénaði ég nóg til
þess að geta kostað skólagönguna,“
segir hann. ,,Ég þurfti að borga mán-
aðarlaun á togara, 200 krónur, í skól-
ann. Svo tók ég fiskimanninn í Stýri-
mannaskólanum.“
Fjöldi barnanna vakti athygli
Þegar Svavar var 37 ára ákvað
hann að flytja með fjölskylduna til
Kanada en hann og Sveinbjörg Har-
aldsdóttir áttu sex ung börn. Þau
fluttu 1953 og vestra bættist sjöunda
barnið við. ,,Við vorum í fyrsta
þorskastríðinu og það var ekkert
hægt að þéna á trollurunum. Okkur
stóð ekki annað til boða en fara í
braggann. Ég lét ekki bjóða þessari
átta manna fjölskyldu það og sagði:
Ég er farinn. Þetta var þjóðarskömm
að hafa fólkið í 20 til 30 ár í brögg-
unum eða þangað til ekkert var eftir
nema rifið.“
Vegna fjölskyldustærðarinnar gekk
illa að fá atvinnuleyfi í Kanada. ,,Kan-
adíski konsúllinn í Svíþjóð hafði öll
Norðurlöndin á sinni könnu. Hann
hafði aldrei séð sjó og var á þverrif-
unum, sagði mér að ég gæti ekki unn-
ið fyrir fjölskyldunni vestra. Því skrif-
aði ég til Ottawa og og mér var þvælt í
kerfinu og spurður margra vitlausra
spurninga. Sú fyrsta var hvað ég ætti
margar konur! Á þessum tíma var
tímakaupið 90 sent í Halifax, um 45
krónur samkvæmt genginu núna. Ég
gafst ekki upp og úr varð að ég fékk
vinnu á togara til reynslu í sex mán-
uði. Sama daginn og ég kom til Hali-
fax var ég farinn á sjóinn, á Stóra
banka við Nýfundnaland. Við bjugg-
um þarna í eitt og hálft ár og lífið var
auðvelt því hlutirnir kostuðu ekkert í
samanburði við verðið heima. Ég
borgaði 25 dollara fyrir húsnæði í
góðu húsi og engan skatt af fyrstu
1.000 dollurunum.“
Ekki er allt gull sem glóir. ,,Sigmar
Sigurbjörnsson var með mér að heim-
an og við vorum komnir að því að fara
heim vegna þess að heimafólkið tók
okkur ekki vel og gerði okkur ómögu-
legt að vinna. Það vildi ekkert með út-
lendinga hafa. Við ákváðum að fara
vestur að strönd og líta á lúðuna og ef
okkur litist ekki á blikuna ætluðum
við að fara heim. En okkur líkaði
hérna og við fórum aldrei heim.“
Mikil breyting
Reyndar fór Svavar í heimsókn til
Íslands fyrir fimm árum.
,,Ég fór til þess að sækja um elli-
launin og hafði ekki tíma til að hugsa
um það sem ég myndi sjá því ég var
kominn áður en ég vissi af. Flugið tek-
ur enga stund. En það var eiginlega
ómögulegt að koma heim. Og ekki
bætti talnakjaftæðið stöðuna. Þegar
ég kom í Leifsstöð setti ég kortið mitt
í vélina til að fá íslenska peninga en
vélin tók kortið. Þegar ég kvartaði var
mér sagt að kanna málið í næstu viku.
Ég var að koma til landsins frá út-
löndum á föstudegi og átti bara að
bíða. Það var ekkert verið að hugsa
um viðskiptin. Þau gátu beðið. Allir
sem höfðu eitthvert vald töluðu við
mann eins og hund – sögðu sestu og
þú settist – en bláókunnugt fólk á
Bjarni Tryggvason geimfari er einn þekktasti Kanadamaðurinn af ís-
lenskum ættum. Hann var sjö ára þegar hann flutti með fjölskyldu sinni
frá Íslandi til Nova Scotia í Kanada. Svavar Tryggvason, faðir hans, var
þá 37 ára og hefur búið í Kanada síðan eða í rúmlega hálfa öld. Steinþór
Guðbjartsson hitti sjómanninn Svavar á heimili hans í Vancouver.
Sjómaðurinn í
skugga geimfarans
Morgunblaðið/Steinþór
Svavar Tryggvason hefur búið í Kanada í rúmlega hálfa öld.
steg@mbl.is
JÓN Óli Jóhannesson frá Vest-
mannaeyjum hefur starfað sem
netagerðarmaður í Vancouver í
Bresku Kólumbíu í um 15 ár. ,,Ég
hafði starfað á netaverkstæði í Eyj-
um í 22 ár og langaði að breyta til,“
segir hann.
Árið 1989 ákvað Jón Óli að flytja
með eiginkonunni Ólöfu Andr-
ésdóttur og dætrunum Andreu
þriggja ára og Auði fjórtán ára til
Vancouver á vesturströnd Kanada,
þar sem hann hitti fyrir Jón Ara Sig-
urjónsson vélstjóra og Sigríði Gunn-
laugsdóttur. ,,Þessir góðu vinir okk-
ar frá Eyjum höfðu búið hérna í
nokkur ár og hugmyndin var að
vera hérna í þrjú til fjögur ár. Við
erum hér enn og förum ekki heim úr
þessu.“
Vinnan er töluvert öðruvísi en Jón
Óli átti að venjast úti í Eyjum.
,,Þetta er allt miklu minna í sniðum
hérna,“ segir hann. ,,Úti í Eyjum
vorum við að jöfnu í trollum og nót-
um, þar sem loðnunæturnar voru
upp í 40 tonn. Álagið var líka miklu
meira heima. Hér kemur fyrir að við
vinnum tvo til þrjá laugardaga í röð
en aldrei á kvöldin. Í Eyjum var al-
gengt að vinna í 36 tíma, síðan sex
tíma hvíld og svo önnur löng
skorpa.“
Vinnuálagið er minna en það var í
Eyjum en samt er alveg nóg að gera
og verkefni liggja fyrir fjóra mánuði
fram í tímann. Jón Óli vinnur hjá
Cantrawl Nets, eina trollverkstæð-
inu í Vancouver, og eru yfirleitt
tveir til fjórir menn á gólfinu. ,,Sjáv-
arútvegurinn er töluvert öðruvísi en
heima,“ segir hann og bætir við að
eftir að kvótakerfinu hafi verið
komið á fyrir nokkrum árum hafi
litlu bátarnir dottið út og nú séu um
50 til 60 bátar að trolla í stað um 110
áður út af vesturströndinni. ,,Hérna
erum við til dæmis að setja upp flott-
roll fyrir báta sem eru með niður í
350 hestafla vélar,“ segir Jón Óli
Upphaflega hugmyndin var að
flytja til Bellingham, rétt sunnan við
Vancouver, 1987, en Jón Óli fékk
ekki atvinnuleyfi í Bandaríkjunum.
,,Ég er eiginlega feginn að dæmið
gekk ekki upp því þó að stutt sé á
milli er allt evrópskara hérna megin
striksins og auðveldara að falla inn í
umhverfið.“
Óla og Jón Óli hafa verið virkir
meðlimir í íslensk-kanadíska félag-
inu í Vancouver frá komunni til
Kanada og eru í stjórn félagsins.
,,Skömmu eftir að við komum hing-
að fyrst fórum við á jólabasar í
kirkjunni og þar hittum við marga
af íslenskum ættum. Það kom okkur
á óvart hvað margir töluðu góða ís-
lensku og við náðum strax góðu
sambandi.“
Morgunblaðið/Steinþór
Jón Óli Jóhannesson netagerðarmaður kann vel til verka.
Nóg að gera
í netunum
Fréttir á SMS
strætinu, sem hafði ekkert með við-
skipti að gera, vildi allt fyrir mann
gera.“ En fólkið var ekki alls staðar.
,,Á Dalvík var ég til dæmis einn á
gangi. Allar götur malbikaðar. Ný hús
en eitthvað vantaði. Það var ekkert
fólk á gangi. Fólkið sem ég þekkti var
allt farið og hitt hagar sér allt öðru
vísi en ég átti að venjast. Það leikur
sér enginn lengur í fjörunni og enginn
gengur á götunni. Allir eru í bílum í
einum hvelli og enginn má vera að því
að stoppa. Ég sá ekkert fólk, bara
bílaumferð.“
Grét af gleði
Fyrstu fimm árin í Vancouver vann
Svavar við höfnina en fór í lúðutúra í
sumarfríum. ,,Á þessum tíma máttu
aðeins kanadískir ríkisborgarar
stunda laxveiðar og erfitt var að kom-
ast að í lúðuveiðunum,“ segir hann.
,,Við vildum koma börnunum í há-
skólanám og þau hafa öll spjarað sig
vel, verið upp í 10 ár í háskólum og
fengið ýmsar gráður. Bjarni lék sér
aldrei eins og aðrir krakkar heldur
var hann alltaf að búa til flugvélar.
Loftið í herberginu hans var allt þakið
af flugvélum. Ég hvatti hann til þess
að fara í flugherinn til þess að læra að
fljúga og ég var alltaf hlynntur því að
hann færi út í geiminn. Líka eftir að
geimferjan Challenger fórst. Þá benti
ég á að menn færust við það að fara á
norðurpólinn og suðurpólinn, á gangi
og í bílum. Alls staðar er hætta. Í
stríðinu vorum við eins og sitjandi
fuglar, vopnlausir úti á hafi með 50%
möguleika á að komast af. Flestir sem
voru með mér eru í sjónum. En hvað
um það. Ég var skipstjóri á tappatog-
ara, 100 tonna báti, og kom Bjarna í
vinnu í laxinum. Hann vann sér inn
mikla peninga, gat ekki eytt neinu og
þegar hann kom heim um haustið
lærði hann að fljúga. Síðan liðu mörg
ár. Ég var of lasinn til að fylgja honum
til Flórída þegar hann fór upp 1997 en
það segir mér fólk, sem sér geimskot,
að það gleymi því aldrei. Svo ógurlegt
er það. Systkini hans voru þar en ég
var hérna og fylgdist með í sjónvarp-
inu. Ég var með bjór í hendi og grét af
stolti þegar skotið reið af.“