Morgunblaðið - 02.04.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2005 31
MENNING
HOTSPRING
Rafmagns hitapottar
Bandarísk gæðaframleiðsla
Upplýsingar í síma 864 7877
Jetsetter er fullkominn
fyrir einn, tvo eða þrjá.
Bekkurinn er með mismunandi
nuddstúta fyrir bak, háls og axlir
og einnig fyrir fætur.
Jetsetter er einnig tilvalinn til að
setja á svalir þar sem hann er
mjög fyrirferðarlítill.
Tilboð 350.000 stgr.
BRESKI píanóleikarinn Philip Jenkins, sem
bjó og starfaði hér á landi um árabil, leikur á
tvennum tónleikum hér á landi í vikunni, ásamt
Einari Jóhannessyni klarínettuleikara. Þeir
Einar hafa lengi starfað saman, með hléum þó,
en Jenkins er nú yfirmaður píanódeildar tón-
listarháskólans í Glasgow. Fyrri tónleikar
þeirra verða í Duushúsum í Keflavík á morgun
kl. 15, en á þriðjudagskvöld kl. 20 leika þeir í
Norræna húsinu. Á efnisskrá eru báðar són-
ötur Jóhannesar Brahms fyrir klarínettu og
píanó, en þær eru síðustu kammerverkin sem
Brahms samdi, og meðal þess mikilfenglegasta
sem samið hefur verið fyrir klarínettu og pí-
anó. Auk þess leika þeir Fantasíu ópus 73 eftir
Róbert Schumann og fjöruga ungverska dansa
eftir ungverska tónskáldið Draskóczy.
Samið fyrir lítt þekktan snilling
„Við spilum enn saman á um fimm til tíu ára
fresti,“ segir Einar Jóhannesson um samstarf
þeirra Philips Jenkins. „Ég fann upptöku með
okkur uppi í Útvarpi frá tónleikum Tónlistar-
félagsins árið 1990, og síðan þá höfum við spil-
að einu sinni saman, í Hásölum í Hafnarfirði.
Það er eins og við þurfum alltaf að hittast til að
spila þótt langt líði á milli. Við höfum talað um
það í dálítinn tíma, að halda tónleika í Glasgow,
og nú er komið að því. Við verðum með tón-
leika í Konunglegu tónlistarakademíunni í
Glasgow 22. apríl, en fannst upplagt að byrja
hér.“
Einar kveðst aldrei áður hafa leikið Brahms-
sónöturnar báðar á sömu tónleikum, og segir
það mjög skemmtilegt. „Þetta er skemmtileg
upplifun, því sónöturnar eru svo ólíkar. Sú í f-
moll, er þétt og dramatísk, meðan Es-dúr són-
atan er lýrísk og yndisleg.“
Klarínettusónötur Brahms heyrast oft
leiknar á víólu og píanó. „Brahms gerði víólu-
útgáfuna sjálfur, og ég er ekki viss um að víólu-
leikarar myndu samþykkja orð þín um að klar-
ínettan „eigi“ þessi verk. Kveikjan að
verkunum var þó klarínettuleikarinn í hljóm-
sveitinni í Meiningen í Þýskalandi, sem hlýtur
að hafa verið alveg ótrúlegur. Brahms var
hættur að semja og búinn að leggja pennann
frá sér þegar hann heyrði í þessum manni, og
samdi í kjölfarið fjögur meistaraverk fyrir
klarínettuna.“ Einar segir að það eigi reyndar
við um flest bestu verk klarínettubók-
menntanna, að þau hafi verið samin fyrir
ákveðna klarínettuleikara. „Mozart, Weber og
Brahms höfðu allir afburða hljóðfæraleikara í
huga þegar þeir sömdu sín bestu verk fyrir
hljóðfærið.“
Leika frumútgáfu Fantasíu Schumanns
Fantasía Schumanns, eða Phantasiestücke
op. 73 fyrir klarínettu og píanó er líka vel
þekkt verk eins og sónötur Brahms. Einar og
Philip Jenkins munu þó ekki leika verkið í
sinni kunnuglegustu mynd. „Frumútgáfa
verksins, sem sjaldan er spiluð, heitir Soirée
Stücke upp á fransk-þýska vísu. Það kemur í
ljós að frumútgáfan er talsvert öðruvísi en sú
sem oftar heyrist. Lögin þrjú enda öðruvísi og
þau renna hvert inn í annað. Ég hef aldrei spil-
að verkið áður í þessari útgáfu, og hlakka til.
Oft eru það útgefendur sem ráða endanlegri
gerð verka, og ef til vill var talið að það myndi
seljast betur ef hægt væri að leika verkin stök,
hvert fyrir sig.“
Einar segir verk Schumanns góðan inngang
að sónötum Brahms, enda hafi líf þeirra tengst
mjög. „Fyrst þegar Schumann heyrði í
Brahms, kallaði hann hann örninn unga, og svo
fór hann á flug!“
Fyrir nokkrum dögum lék Einar Jóhann-
esson sónötur Brahms með Martin Berkovskíj
í Moskvu, en Berkovskíj bjó líka á Íslandi um
tíma. „Það er algjör tilviljun að ég leik þessi
verk með tveimur svo ólíkum píanóleikurum
svo að segja á sama tíma. Það víkkar mína sýn
á tónlistina mjög. Martin fer inn í hverja ein-
ustu nótu – liggur lengi í henni og íhugar, með-
an Philip notar stemninguna og andrúmið og
mjög fallegan píanótón. Litaskali Martins er
mjög breiður og hann er mjög voldugur pían-
isti. Hvort tveggja er svo sannarlega gott og
gilt, og svona snilldarmúsík þolir vel margs
konar túlkun.“
Philip Jenkins verður með masterklassa fyr-
ir píanónemendur á mánudagskvöld í Tónskóla
Sigursveins, en á móti ætlar Einar að gjalda í
sömu mynt hjá skoskum klarínettunemum í
Glasgow.
Tónlist | Einar Jóhannesson og Philip Jenkins leika Klarínettusónötur Brahms
Snilldarmúsík þolir margs konar túlkun
Morgunblaðið/Halldór KolbeinsPhilip Jenkins og Einar Jóhannesson.
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
STEINUNN Þórarinsdóttir opnar sýningu á skúlptúrum
sínum í New York-borg hinn 14. apríl næstkomandi, í The
Lab Gallery sem er í Roger Smith-hótelinu á Manhattan.
Sýningin ber yfirskriftina Journey eða Ferð og stendur yfir
í tíu daga.
Steinunn er kunn fyrir skúlptúra sína, en hún hefur meðal
annars gert nokkra þar sem manneskjur í fullri stærð koma
við sögu og sjá má víða um Reykjavík, þar á meðal fyrir
framan Hallgrímskirkju og í Bankastræti.
Góð staðsetning
„Þetta eru að hluta til ný verk; sum koma frá galleríinu
mínu í Toronto í Kanada og síðan verða einhver ný verk
héðan frá Íslandi,“ segir Steinunn í samtali við Morg-
unblaðið. Tildrög sýningarinnar eru þau að sýningarstjóri
The Lab Gallery kom til Íslands síðasta sumar og heimsótti
meðal annars vinnustofu Steinunnar. Í kjölfarið var henni
boðið að sýna í galleríinu í vor. Ýmsir aðilar, þar á meðal
ræðismannsskrifstofan í New York, Iceland Naturally og
umboðsmaður Steinunnar í Bretlandi, Peter Osborne, hafa
verið Steinunni innan handar varðandi skipulagningu og
kynningu á sýningunni.
Að sögn Steinunnar þekkti hún ekki til gallerísins áður,
en henni líst vel á þær myndir og teikningar sem hún hefur
þegar fengið. Galleríið er á horninu á 47. stræti og Lex-
ington Avenue og telur Steinunn þá staðsetningu mjög góða.
„Það fara þarna framhjá um 20.000 manns á hverjum degi.
Síðan eru mjög stórir gluggar á galleríinu, sem vísa út að
þessum tveimur götum. Mér skilst að þetta sé bara
skemmtilegur staður,“ segir hún. Hinn 15. apríl verður hald-
in formleg opnun, en galleríið stendur einnig fyrir sér-
stökum kvöldverði sem gagnrýnendum og sýningarstjórum
er boðið til. Steinunn segir þetta meðal ananrs gert til að
kynna listamanninn sem sýnir hverju sinni og hafi sú kynn-
ing reynst vel.
Fyrsta einkasýningin
Þetta er fyrsta einkasýning Steinunnar í New York-borg,
en hún hefur áður sýnt á samsýningum þar. Um sölusýningu
er að ræða núna og eru flest verkin sem í boði eru stórir
skúlptúrar í líkamsstærð eins og Steinunn er orðin þekkt
fyrir, þar af nokkrar heilar manneskjur. Steinunn segist
bjartsýn varðandi útkomu sýningarinnar, enda hafi mörgu
áhrifafólki í listheiminum verið stefnt á sýninguna. „En ann-
ars veit maður svosem aldrei. Það er bara spurning um að
sýna verkin. Meira getur listamaður ekki gert,“ segir Stein-
unn. „Annars hef ég selt dálítið af verkum einmitt til Banda-
ríkjanna upp á síðkastið. Í maí verður til dæmis sett upp
stórt útiverk eftir mig í Seattle og annað verk seldi ég til
Washington. Mörg af erlendum söluverkefnum mínum hafa
verið í Bandaríkjunum, þannig að það gæti hjálpað til.“
Í tilkynningu frá galleríinu segir um verk Steinunnar:
„Frá upphafi ferils síns hefur Steinunn Þórarinsdóttir skoð-
að og fylgst með hinu mannlega ástandi. Journey mun halda
áfram þeirri skoðun. List hennar, sem tekur form sitt frá
manneskjunni hvort sem hún er í hvíld, íhugun eða jafnvel
fjarlæg, mun ásækja galleríið og draga athyglina að því
mannlega ástandi sem einangrun hugans er. Þessi þöglu
form kalla einnig fram berskjöldun okkar gagnvart hinu
harða umhverfi heimsins, með öllum sínum efnislegu merkj-
um allt frá hæstu byggingum til vogskornustu stranda.
Verkin tengjast hvert öðru í sínum táknræna lit, bæði hinum
rauða lit fenjanna og hinu svarta hrauni heimalands hennar,
Íslands.“
Myndlist | Steinunn Þórarinsdóttir sýnir í The Lab-gallery í New York
Hin þöglu
form
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Steinunn Þórarinsdóttir við nokkra af skúlptúrum sínum.
VIÐ lifum að sögn á sjónrænum tím-
um æskudýrkunar þar sem allt þarf
að vera sýnilegt og „sexý“. Váleg tíð-
indi fyrir tónlist almennt, og sér-
staklega flytjendur. A.m.k. ef marka
má nýlega smáfrétt um að virt banda-
rísk óperusöngkona hafi farið í megr-
un til þess eins að fá næg verkefni við
sitt hæfi. „It ain’t over until the fat
lady sings“, eins og óperunnendur
vestan hafs sögðu áður fyrr, gildir
ekki lengur. Nú er það útlitið sem
tryggir innlitið í dísarhallir Vest-
urlanda.
Eitthvað á þessa leið voru for-
dómar undirritaðs þegar tvær lettn-
eskar hljómlistakonur gengu á svið
Salarins á fimmtudag. Bláókunnar
hér um slóðir, en hins vegar í fullum
æskublóma, enda var hátt í húsfyllir.
Hitt varð þó brátt deginum ljósara að
baltnesku stöllurnar áttu vel inni fyr-
ir aðsókn og undirtektum. Fleiri en
ég hljóta að hafa hugsað sömu hugs-
un: hvílíkt forskot – að kunna svona
mikið, svona ungur! Því frómt frá
sagt hefði margt sem heyrðist, bæði
hvað tækni og þroska varðar, getað
stafað frá tíu árum reyndara tónlist-
arfólki.
Dagskráin var fjölbreytt en heild-
stæð og hafði, auk ókunna en því for-
vitnilegra lettneska efnisins í fyrri
hluta, sér til ágætis að vera lang-
lokulaus. Mættu sumir tónleikahald-
arar kannski skrifa sér það bak við
eyrað, þá hugsað er til yngri hlust-
enda og þar með til framtíðar. Lettn-
esku tónskáldin komu í þessu úrvali á
óvart með kinnroðalaust rómantísku
og hlustvænu tónmáli sínu, sér-
staklega hinn eini núlifandi, Alvars
Kalejs (f. 1951). Kalejs átti tvo þætti
fyrir píanó úr bálkinum „Lágróma
árstíðir“ sem Dzintra Erliha frum-
flutti fyrir skömmu í heimalandinu og
lék hér af laufléttri snilld. „Gam-
aldags“ hátónöl stykki en samt furðu-
fersk – sérstaklega hið fyrra, er fyrir
skort á betri lýsingu hefði getað verið
samvinnuverk eftir Domenico Scar-
latti og Erik Satie. Ýmist ástríðufull
eða dreymin voru Etýða og Prelúdía
eftir Luciju Garuta (1902–77) í eins
konar aðskotablöndu af Debussy og
Rakhmaninoff. Garuta átti einnig
lokaatriðin fyrir hlé, Tvær píanópre-
lúdíur; enn átakameiri smíðar og
leiknar af nærri öldungsvitrum
þunga, þótt ekki vantaði heldur söng-
ræna mýkt úr slaghörpunni þegar
það átti við. Mazúrkurnar fjórar eftir
Chopin spönnuðu sömuleiðis vítt
tjáningarsvið þótt djarflega væri
stundum teflt rúbató-hróknum, en
oftast mjög skemmtilega.
Af þessu má skilja að meðleikurinn
undir söng Maiju Kovalevsku var í
öruggum höndum. Hún söng fyrst
tvö falleg smálög eftir Janis Medins
(1890–1966), og þurfti að sperra aug-
un til að átta sig á að þessa stæltu
sópranrödd ætti engin fimmtug
Wagner-valkyrja. Nokkru síðar
skartaði hún frábæru valdi á óþjálum
ferundarstökkum í Tunglbát, kín-
verskulegu lagi Garuta, en átti þó enn
meira eftir í klassísku óperuaríunum
eftir hlé. Fruntaerfið Cavatína
Normu úr óperu Bellinis náði að vísu
ekki 100% óaðfinnanlegu flugi í flúr-
köflunum, en Puccini-aríurnar Mi
chiamano Mimi og O mio babbino
caro voru aftur á móti í ótvíræðum
toppklassa. Kovalevska fór á
grimmdarfögrum kostum í Signore,
ascolte úr Turandot, og urðu stúlk-
urnar að taka tvö aukalög; síðast Sel-
igkeit Schuberts, er leysti ánægða
hlustendur út með vorið í fanginu.
Með vorið í fanginu
TÓNLIST
Salurinn
Tónlist eftir 4 lettnesk tónskáld ásamt
óperuaríum eftir Puccini og Bellini auk
píanóverka eftir Chopin. Maija Kova-
levska sópran, Dzintra Erliha píanó.
Fimmtudaginn 30. marz kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson