Morgunblaðið - 29.04.2005, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 29. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VORIÐ 1997 var sr. Hans Mark-
ús Hafsteinsson kosinn sóknar-
prestur í Garðasókn. Margt fólk
starfar í svo stórri sókn, sóknar-
prestur, prestur, djákni, meðhjálp-
ari, organisti, annað aðstoðarfólk
auk sóknarnefndar og annarra leik-
manna sem kallaðir eru til starfa.
Gengið hefur á
ýmsu í viðskiptum
sóknarprestsins við
samstarfsfólk sitt síð-
an 1997. Nú er svo
komið um samstarfs-
örðugleika hans að úr-
skurðarnefnd Þjóð-
kirkjunnar hefur mælt
fyrir um að sóknar-
presturinn skuli flutt-
ur til í starfi.
Sóknarnefnd hefur
um langa hríð veigrað
sér við að greina frá
málavöxtum í deilum í
Garðasókn á opinberum vettvangi
af hlífð við sr. Hans Markús en nú
verður ekki lengur hjá því komist.
Forsaga málsins er að djákni
kvartaði yfir því við sóknarnefnd á
fundi hennar hinn 29. janúar 2004
að sóknarprestur hefði ekki samráð
við sig um mál sem heyrðu undir
hana og tæki endurtekið af henni
ráðin. Málinu var vísað til sr. Gunn-
ars Kristjánssonar prófasts sem
hélt 12 sáttafundi með deiluaðilum.
Sátt náðist hinn 24. febrúar en var
rofin þremur dögum síðar. Í apríl
lýsti prófastur því yfir að hann gæti
ekki sætt deiluaðila. Hann sagði
djákna í fullum rétti að bera fram
kvörtun en krafa sr. Hans var að
djákna yrði vísað úr starfi. Sóknar-
nefnd vildi reyna til þrautar að
sætta deiluaðila og réð vinnustaða-
sálfræðing en allt fór á sömu leið.
Sálfræðingurinn taldi ekki um sam-
starfsvanda að ræða heldur væri
það sök sr. Hans hvernig komið
væri.
Í lýðræðissamfélagi gilda reglur
um ráðningu lærðra sem leikra og
um það hver heyrir undir annan.
Þessar reglur hefur sóknarprestur
ekki virt með endurteknum kröfum
sínum um frávikningu djákna,
sóknarnefndarmanna, starfsmanna
og leikmanna. Ekki hefur verið látið
steyta á þeim málum og reynt að
koma eins mikið til móts við kröfur
sr. Hans og hægt var með nokkurri
sanngirni. Sóknarnefnd tók fyrst að
spyrna við fótum við kröfuna um
brottvikningu djákna. Þegar ekki
var neinum sáttum við komið fór
sóknarnefnd fram á það við biskup
að sóknarprestur yrði færður til í
starfi. Er það með
trega þar sem sr. Hans
hefur vissulega gert
margt vel eins og til er
ætlast af presti, en
ekki verður lengur un-
að við yfirgang hans
við alla sína nánustu
samstarfsmenn.
Haustið 2004 vísaði
sóknarprestur sjálfur
deilumálinu til úr-
skurðarnefndar Þjóð-
kirkjunnar þar sem
hann fór ekki einungis
fram á brottvikningu
djáknans heldur og sr. Friðriks
Hjartar ásamt því að formanni og
varaformanni sóknarnefndar, sem
reynt höfðu að skýra málin með
greinargerðum, yrði veitt áminning.
Samkvæmt áliti úrskurðarnefnd-
ar er ljóst af gögnum málsins að
sóknarprestur átti sinn þátt í því að
sáttargjörðin frá 24. febrúar rofn-
aði. Þá liggur fyrir að hann þáði
ekki tilboð biskups um starfshand-
leiðslu. Hann hefur hafnað boði
biskups um flutning í annað starf
sem leið til að laga samstarfsvand-
ann í Garðasókn. Fjölmörgum til-
raunum til sátta og lausnar á málinu
hefur því verið hafnað af hálfu
sóknarprests. Að virtum gögnum
málsins telur úrskurðarnefndin því
að sóknarprestur beri mesta ábyrgð
á því að sættir hafa ekki náðst í mál-
um þeim sem í gangi hafa verið í
Garðasókn.
Úrskurðarnefnd telur einnig að
með því að dreifa gögnum úr máli
þessu til sóknarbarna hafi sókn-
arprestur misnotað stöðu sína til að
fá fram stuðning eða samúð sóknar-
barna og annarra, í hagsmunaskyni
fyrir hann sjálfan, m.a. til þess að
afla stuðnings við sig í þeim ágrein-
ingi sem uppi var meðal nokkurra
starfsmanna sóknarinnar og
sóknarnefndar. Með því hafi hann
verið að misnota stöðu sína sem
sóknarprestur því prestsþjónustan
er óskilyrt, og telja verði að presti
sé óheimilt að óska eftir opinberum
stuðningi fyrir veitta sálusorgun,
þegar um mál af þessu tagi er að
ræða. Með þessari háttsemi verði að
telja að sóknarprestur hafi brotið
grein 2.5. í siðareglum presta. Þá
verði að telja að hann hafi með þess-
ari háttsemi brotið gegn þagnar-
skylduákvæði 4.1. í sömu siða-
reglum. Þessi brot teljast bæði aga-
og siðferðisbrot.
Eins og úrskurður þessi ber með
sér þá hefur ekki verið um aðför að
sóknarpresti að ræða af hálfu sókn-
arnefndar, formanns eða varafor-
manns. Matthías G. Pétursson, for-
maður sóknarnefndar, var stuðn-
ingsmaður og kosningastjóri sr.
Hans Markúsar þegar hann sóttist
eftir kjöri sem sóknarprestur. Það
segir sína sögu að nú telur sókn-
arprestur formanninn höfuðand-
stæðing sinn. Sjálf hef ég ítrekað
setið undir ámælum sóknarprests-
ins þar sem hann hefur farið fram á
að ég hætti í sóknarnefnd til að
víkja fyrir nýju fólki. Ég hef bent
honum á í allri vinsemd að það væri
ekki í hans verkahring að ráða og
reka fólk úr sóknarnefnd.
Er óskandi að lyktir náist í máli
þessu sem fyrst svo að eðlilegt safn-
aðarstarf geti hafist að nýju. Mál af
þessu tagi eru gjörvallri kirkjunni
og þjónum hennar til vansa. Ég
hvet alla sem kynnast vilja stað-
reyndum í málinu að sækja safn-
aðarfund í safnaðarheimilinu
Kirkjuhvoli fimmtudaginn 28. apríl
kl. 20 þar sem úrskurður úrskurð-
arnefndar Þjóðkirkjunnar verður
kynntur.
Deilur í Garðasókn
Kristín Bjarnadóttir fjallar um
samskipti prests og sóknar-
nefndar í Garðabæ ’Að virtum gögnummálsins telur úrskurð-
arnefndin því að sóknar-
prestur beri mesta
ábyrgð á því að sættir
hafa ekki náðst í málum
þeim sem í gangi hafa
verið í Garðasókn.‘
Kristín Bjarnadóttir
Höfundur er ritari sóknarnefndar
Garðasóknar.
MÖRGUM verður tíðrætt nú á
dögum um ýmiss konar efnahags-
legt gildi vísinda. Mönnum er til
dæmis ljóst að vísindin eru hagnýtt
í atvinnulífinu til hvers konar hag-
ræðingar og vinnusparnaðar, og
auk þess til að gera hluti sem ann-
ars væru ógerningur.
Sömuleiðis vita margir
að vinna við sköpun
vísindalegrar þekking-
ar og nýtingu hennar
er afar arðbær, bæði
fyrir þjóðfélagið og oft
fyrir einstaklinga og
fyrirtæki sem starfa á
þessum sviðum.
Í gamla daga var
sagt að bókvitið yrði
ekki í askana látið en
nú eru liðin um 30 ár
síðan stúdentar við
Háskóla Íslands sneru
þeim málshætti við og
héldu upp á 1. desem-
ber undir kjörorðinu
„Bókvitið verður í ask-
ana látið“. Og nú er
svo komið að fáir
munu andmæla því.
En þó að vísindin
verði vissulega í ask-
ana látin má hitt ekki
gleymast að önnur
undirrót þeirra er for-
vitni mannanna, þörf
okkar fyrir að þekkja
og skilja umhverfi
okkar og okkur sjálf.
Sá sem kann góð skil á
tilteknum vísindum er
ekki aðeins gjaldgeng-
ur starfskraftur út á
það, heldur þekkir
hann og skilur um-
hverfi sitt með ýmsum
hætti betur fyrir
bragðið. Þessi þekking
getur hjálpað mönnum
á ýmsan hátt í amstri daganna en
hitt er ekki síður mikils um vert að
hún veitir margvíslega ánægju í
daglegu lífi, lífsfyllingu sem er
helst að líkja við að njóta góðrar
listar eða bókmennta.
Þegar við vöknum á morgnana í
myrkri byrjum við á að kveikja raf-
ljós sem byggist að sjálfsögðu á
þekkingu eðlisfræðinnar á raf-
magni og ljósi. Við notum vatnslás í
hreinlætistækjum okkar sem er
einföld en snjöll uppgötvun og hef-
ur breytt afar miklu í daglegu lífi
manna og hreinlæti. Í tannkreminu
eru sérstök efni sem ætluð eru sér-
staklega til að hreinsa tennurnar
og svipað má segja um handsáp-
una. Við öflum okkur orku með
morgunmatnum og
notum hana síðan til
hreyfinga og starfa yf-
ir daginn. Ef rafmagn-
ið skyldi bila þegar við
erum að hita kaffi-
vatnið er betra að vita
hvar rafmagnstaflan
er, hvert hlutverk
hennar er og hvernig
á að tjónka við hana.
Margir fara á bíl til
vinnu en hugsa
kannski ekki út í það
að bílvélin breytir
efnaorku eldsneytisins
í hreyfiorku bílsins en
hún eyðist síðan þegar
hemlað er. Hemlun og
stýring bíls byggist á
núningi milli hjóla og
vegar og mættu marg-
ir kynna sér þá hluti
betur en yfirleitt er
gert; kannski gæti sú
þekking fækkað slys-
um og dregið úr
óþarfa óþægindum.
Þegar komið er á
vinnustað fá sumir sér
kaffi sem hitað er í ör-
bylgjuofni. Hann er
eitt af furðuverkum
tækninnar því að hann
hitar vatnið án þess að
bollinn hitni um leið.
En svo hringir
kannski farsíminn og
þá kemur í ljós að raf-
hlaðan í honum er að
verða tóm. Enn er það
eðlis- og efnafræðin
sem skýrir þetta. En hvernig
skyldi annars standa á því að við
getum talað í farsíma og tekið við
tali annarra án þess að næsti mað-
ur heyri það í sínum farsíma? Dag-
arnir eru ýmist stuttir eða langir
hjá okkur á norðurslóð og tunglið
skiptir sífellt um kvartil. Auðvelt er
að skilja þetta út frá einföldum at-
riðum í hreyfingu himinhnattanna.
En hvernig skyldi standa á því að
sum lönd eru heitari en önnur?
Eðlisvísindin geta líka svarað
ýmsum spurningum um hag-
kvæmni í daglegu lífi okkar. Vita
menn til dæmis almennt hvaða
heimilistæki eru orkufrek og dýr í
rekstri og hver ekki? Hvort er
ódýrara að sjóða kartöflur í vatni
eða baka þær í örbylgjuofni?
Hvaða kostir og gallar fylgja því að
nota gas við matargerð á heim-
ilum? Hvenær borgar sig að vanda
til einangrunar til að spara hit-
unarkostnað?
Margir kjósa að slaka á að lokn-
um vinnudegi með hreyfingu og
hvíld. Af hverju fljótum við næstum
því í vatninu í sundlauginni? Þegar
við kveikjum á kerti að kvöldi
myndast bæði ljós og hiti en hvers
vegna ósar kertið?
Um spurningar og svör af þess-
um toga verður fjallað nánar í fyr-
irlestri í röðinni „Undur veraldar“
sem haldinn verður núna á laug-
ardaginn 30. apríl kl. 14:00 í sal 1 í
Háskólabíói. Þar ætla þeir Ari
Ólafsson og Ágúst Kvaran að segja
okkur frá „Eðlisvísindum í hvers-
dagslífi Ragnars Reykáss“. Þeir
fylgjast með einum tilteknum degi í
lífi Ragnars, alveg frá því að hann
vaknar og kveikir ljósið þar til
hann sofnar fyrir framan sjónvarp-
ið.
Eðlisvísindi og
daglegt líf
Ágúst Kvaran og Þorsteinn
Vilhjálmsson minna á fyrir-
lestur sem ber heitið „Undur
veraldar“
Ágúst Kvaran
’Eðlisvísindingeta líka svarað
ýmsum spurn-
ingum um hag-
kvæmni í dag-
legu lífi okkar.‘
Höfundar eru prófessorar við Há-
skóla Íslands, Ágúst í efnafræði og
Þorsteinn í eðlisfræði og vísindasögu.
Þorsteinn
Vilhjálmsson
FYRIR Hæstarétti liggur nú
endurupptökumáli á mínum veg-
um vegna dóms um að hafa dreg-
ið mér 500.000,00 kr. Það verður
þá í fjórða sinn sem dæmt verður
í máli þessu.
Nær tveir tugir dómara, og
meðdómara þeirra, löggiltra end-
urskoðenda, hafa samtals sex
sinnum, þrisvar í héraði og þrisv-
ar í Hæstarétti, dæmt mig sekan
um þetta brot.
Hinn 20. desember síðastliðinn
fékk ég afhent dómkvatt mat lög-
gilts endurskoðanda þar sem ég
var hreinsaður af þeim áburði að
hafa tekið mér með fjárdrætti
hálfa milljón króna úr sveitar-
sjóði Vestur-Landeyjahrepps.
Fyrir Héraðsdómi Suðurlands
liggur einkamál á mínum vegum,
vegna kröfugerðar. Ég var lát-
inn, með rangindum, greiða lög-
mætar milljónaskuldir Vestur-
Landeyjahrepps úr eigin vasa.
Ennfremur er krafa um vangold-
in laun. Þessu máli var búið að
áfrýja til Hæstaréttar. Hæsti-
réttur ómerkti málið í febrúar
síðastliðinn og vísaði því heim í
hérað til dómsuppkvaðningar að
nýju. Var rétturinn þá nýbúinn
að fá í hendur hið dómkvadda
mat. Matið staðfestir að allar
kærur gegn mér voru rangar og
uppspuni frá rótum.
Ríkislögreglustjóri meðtók í
febrúar 1999 kæru frá 9 sveit-
ungum mínum þar sem ég var
borinn þungum sökum. Ríkislög-
reglustjóri var fljótur að taka
kæruna til greina sem studd var
af minnihluta hreppsnefndar.
Það átti eftir að koma í ljós að
farið hafði verið að mér með upp-
lognum sökum.
Með bréfi til ríkislögreglu-
stjóra, dags. 28. maí 2001, þegar
mál höfðu skýrst, óskuðu aðrir 9
sveitungar mínir eftir opinberri
rannsókn á fjárreiðum sveitarfé-
lagsins, vegna uppkveðinna
sýknudóma að hluta. Ríkislög-
reglustjóri sagði nei, með bréfi
frá 24. ágúst 2001.
Óskað var eftir við ríkissak-
sóknara með bréfi að úrskurði
ríkislögreglustjórans frá 24.
ágúst yrði hrundið. Ríkissak-
sóknarinn sagði nei 11. desember
2001.
Bréf var sent dómsmálaráðu-
neytinu og viðræður fóru fram
við ráðherra, að viðstöddum
ráðuneytisstjóra, þar sem borin
var fram ósk um að ráðuneytið
hlutaðist til um opinbera rann-
sókn.
Með bréfi 15. mars 2002 sagði
dómsmálaráðuneytið nei.
Eggert Haukdal
Hálft sjöunda ár
í dómskerfinu
Höfundur er fv. alþingismaður.
TIL umfjöllunar er
nú á Alþingi stjórn-
arfrumvarp um að
skattleggja orkuveitur
í landinu, en þær eru
nær eingöngu í eigu
ríkis og sveitarfélaga.
Ekki einungis á að
skattleggja hagnað
þeirra af framleiðslu,
dreifingu og sölu raf-
orku heldur verða hita-
veitur og vatnsveitur
skattlagðar með sama
hætti.
Færa má rök fyrir
því að raforkufram-
leiðsla verði skattlögð
þar sem nýleg lög gera
ráð fyrir því að raf-
orkuframleiðsla fari á
samkeppnismarkað.
Ekkert slíkt er fyr-
irhugað um hitaveitur
sem hafa einkaleyfi til
starfsemi sinnar og enn
síður vatnsveitur sem
að langmestu leyti er
lögskyld starfsemi
sveitarfélaga.
Það að flutt skuli stjórnar-
frumvarp um að skattleggja skuli
hitaveitur og vatnsveitur er ótrúleg
gjörð. Ekki einu sinni tilskipun frá
Evrópusambandinu krefst þess að
það verði gert. Ljóst er
að ef frumvarp um
skattlagningu
orkufyrirtækja verður
samþykkt mun það í
næstu framtíð hafa
verulega hækkun
orkugjalda og vatns-
gjalds í för með sér
fyrir íbúa og atvinnulíf.
Orkufyrirtækin hafa
flest í raun sýnt litla
andstöðu við þetta
frumvarp heldur fyrst
og fremst bent á afleið-
ingarnar. Orkuveita
Reykjavíkur lýsti sig
andvíga markmiðum
frumvarpsins, m.a. á
þeim forsendum að
skattlagningin myndi
óhjákvæmilega leiða til
hækkunar orkuverðs.
Stjórnendur þeirra
vita sem er að þeim er í
lófa lagið að hækka
gjaldskrár sínar í kjöl-
far nýrrar skattlagn-
ingar og senda reikn-
inginn til viðskiptavina
sinna.
Alþingi á villigötum
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
fjallar um fyrirhugaða skatt-
lagningu orkuveitna
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
’Það að fluttskuli stjórnar-
frumvarp um að
skattleggja
skuli hitaveitur
og vatnsveitur
er ótrúleg
gjörð.‘
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður Sambands íslenskra
sveitarfélaga.