Morgunblaðið - 07.10.2005, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 7. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sameinist öll þausveitarfélög semsameiningarnefnd
leggur til, og kosið verð-
ur um á laugardag, verða
47 sveitarfélög á Íslandi
að loknum sveitarstjórn-
arkosningum næsta vor.
Sveitarfélögin eru nú 101
talsins en urðu flest 229
talsins árið 1950.
Athyglisvert er að skoða upp-
lýsingar um skiptingu og sam-
einingu sveitarfélaga frá árinu
1905 og til 1. ágúst 2004. Þar
sést að á fyrri hluta 20. aldar
urðu 34 sinnum breytingar á
sveitarfélögum, í 32 tilvikum var
sveitarfélagi skipt upp í tvö eða
þrjú smærri sveitarfélög. Aðeins
tvisvar var um sameiningar að
ræða á tímabilinu.
Um miðja 20. öldina verður
langt hlé á sveitarfélagabreyt-
ingum en í byrjun 8. áratugarins
verða þrjár sameiningar. Á 9.
áratugnum verða 13 sameining-
ar, flestar í lok áratugarins.
Í upphafi kjörtímabilsins
1990–94 voru sveitarfélögin 204
talsins, 30 bæir og 174 hreppar.
Mikið átak var gert 1993 þegar
lagt var til að sveitarfélögin
yrðu alls 43 talsins. Í lok kjör-
tímabilsins voru sveitarfélögin
orðin 171.
Fæstar sameiningartillagn-
anna fengu framgang 1993, en
engu að síður hófst mikið sam-
einingarskeið sveitarfélaga í
kjölfarið. Grunnskólinn var
færður til sveitarfélaganna frá
ríkinu árið 1996 og gæti það
hafa átt þátt í að í upphafi nýs
kjörtímabils 1998 voru sveitar-
félögin 124 talsins og hafði því
fækkað um 80 frá 1990.
Við upphaf yfirstandandi kjör-
tímabils sveitarstjórna voru
sveitarfélögin orðin 105 og hafði
fækkað um 19 frá kjörtímabilinu
á undan.
Frumkvæði sveitarfélaga
Frumkvæðið að samein-
ingarátakinu nú er komið frá
Sambandi íslenskra samvinnu-
félaga, en landsþing sambands-
ins og fulltrúaráð höfðu ályktað
um nauðsyn þess að efla sveit-
arstjórnarstigið. Markaði sam-
bandið þá stefnu 2002 að á þessu
kjörtímabili sveitarstjórna
skyldi unnið að stækkun sveitar-
félaga með frjálsum sameining-
um. Þegar nýr félagsmálaráð-
herra tók við 2003 leitaði
sambandið eftir samstarfi við
ráðuneytið um sérstakt átak í
sameiningu sveitarfélaga. Ráð-
herra skipaði verkefnisstjórn og
sameiningarnefnd, þar sem sitja
m.a. formaður Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga, alþingis-
menn, sveitarstjórnarmenn og
fulltrúi félagsmálaráðuneytisins.
Þessar nefndir skiluðu sam-
einingartillögum sem unnar
voru í samráði við sveitarstjórn-
armenn og voru kynntar í mars
síðastliðnum. Tillögurnar byggja
á stefnu íslenskra sveitarfélaga
um að sveitarfélögin myndi
heildstæð atvinnu- og þjónustu-
svæði, að því er fram kemur í
grein Róberts Ragnarssonar,
verkefnisstjóra átaks um eflingu
sveitarstjórnarstigsins, í Morg-
unblaðinu í gær.
Hjálmar Árnason, alþingis-
maður og formaður verkefnis-
stjórnar átaksins, hefur bent á
það að ríkisvaldið fari með um
70% af verkefnum hins opinbera
hér á landi, á meðan sambæri-
legur hlutur ríkisins í nágranna-
löndum okkar er um 30%.
Ástæða þess hve sveitarfélögin
fara með fá verkefni hér, miðað
við það sem gildir um verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga í
nágrannalöndum, er m.a. fjöldi
lítilla sveitarfélaga hér á landi
og mikill munur á stærð og getu
sveitarfélaganna. Um helmingur
sveitarfélaga hér á landi er með
færri en 500 íbúa og segir það
sína sögu að í þessum helmingi
sveitarfélaga skuli búa um 3%
þjóðarinnar.
Heildstæð svæði
Fámenn sveitarfélög eru van-
megnug að axla þunga þjónustu-
byrði og því hafa þau mörg grip-
ið til þess að semja við
nágrannasveitarfélög um að
kaupa af þeim ýmsa félagslega
þjónustu, hafa samstarf um
skólamál og fleira. Þar með hafa
íbúar þeirra sveitarfélaga, sem
fá þjónustu frá öðrum, engin
áhrif á ákvarðanatöku eða val
kjörinna fulltrúa sem síðan móta
þjónustuframboðið. Sums staðar
er samstarfið orðið svo náið að
fulltrúar eins sveitarfélags eiga
sæti í nefndum nágrannasveit-
arfélagsins.
Markmið Sambands íslenskra
sveitarfélaga miðast ekki við
lágmarks íbúafjölda í hverju
sveitarfélagi, heldur að sveitar-
félögin nái yfir heildstæð svæði
og verði nægilega öflug til að
sinna lögbundnum verkefnum.
Eins er sameining sveitarfélaga
talin forsenda þess að aukin
verkefni verði færð frá ríkinu til
sveitarfélaganna. Þær raddir
hafa heyrst meðal sveitarstjórn-
armanna að ekki sé nóg að boða
aukinn verkefnaflutning. Frá
upphafi þurfi að vera ljóst hvaða
fjármagn flytjist með verkefn-
unum.
Í tengslum við sameiningar-
átakið nú verður allt að 2,4
milljörðum króna varið til sam-
einingarframlaga í gegnum
Jöfnunarsjóð sveitarfélaga.
Þeim fjármunum verður m.a.
varið til að byggja upp ný sveit-
arfélög og styrkja innviði þeirra.
Fréttaskýring | Sameiningarkosningarnar
Þörf á sterk-
ari einingum
Sveitarfélögum hefur fækkað mikið frá
árinu 1950 þegar þau voru 229 talsins
Tillaga um nýja skipan sveitarfélaga.
Um 70 þúsund á kjörskrá í
sameiningarkosningum

Kosið verður um 16 tillögur
um sameiningu sveitarfélaga
næstkomandi laugardag, 8. októ-
ber. Tillögurnar ná til 61 sveitar-
félags þar sem búa um 96 þúsund
manns víðsvegar um landið. Á
kjörskrá eru 69.144. Fæstir kjós-
endur eru í Mjóafjarðarhreppi,
eða 32, en flestir í Hafnarfirði,
15.570. Kjörstaðir í sveitarfélög-
unum verða 80 og er skrá yfir þá
aðgengileg á vefsíðu félagsmála-
ráðuneytisins.
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
����� ������� �������
����������� � �����������
Borgartúni 21 105 Reykjavík Sími: 569 6900 - 800 6969 Fax: 569 6800
�
�
�
�
��
�
�
��������������� lokar á hádegi
í dag vegna árlegs starfsdags
hjá starfsfólki Íbúðalánasjóðs.
��������������� �����
��� �� � ���� ��������
Blönduós | Engu er líkara en gæsirnar þrjár sem eru að
hefja sig til flugs af Hnjúkabyggðinni á Blönduósi séu að
stíga dans. Þetta gæti þess vegna verið síðasti dans
þeirra áður en þær leggja í langferðina til Bretlandseyja.
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Dans gæsanna á Blönduósi