Morgunblaðið - 19.10.2005, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 19.10.2005, Blaðsíða 22
22 MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ MENNING Ljósið kemur, langt ogmjótt …“ Tær sópr-anröddin berst út í salinn.Gestirnir, barítonsöngv- arinn kunni Vladimir Chernov, með- limir Terem-kvartettsins, og fylgd- arlið þeirra, líta í kringum sig. Það er enginn á sviðinu. Þá birtist hún, Diddú, og yfirtekur rýmið í sömu andrá með nærveru sinni. Gefa á hin- um góðu gestum sýnishorn af ís- lenska sönglaginu. Að söng loknum leiðir Diddú þá í sannleikann um það úr hvaða jarðvegi þessi tónlist er sprottin. Blásnauð bændaþjóðin þurfti að þreyja veturinn við kröpp kjör, kulda, trekk og umfram allt – myrkrið. Þá var ljóstíran frá olíu- lampanum eina glætan. Glætan sem hélt lífi í þessari þjóð og gaf henni von um að veturinn tæki um síðir endi. Og Diddú er hvergi nærri hætt. Jónas Ingimundarson er sestur við flygilinn og saman renna þau í hverja perluna af annarri, Á Sprengisandi, Sofðu unga ástin mín og Svanasöng á heiði. Allt er þetta flutt með miklum ágætum – eins og við var að búast. Það er ekki amalegt að eiga slíka full- trúa, þegar gefa þarf útlenskum au- fúsugestum innsýn í þjóðararfinn. Og viðbrögðin láta ekki á sér standa. „Braví,“ hrópar Chernov hátt og snjallt að flutningi loknum. Diddú og Jónasi er klappað lof í lófa. „Maestro, þetta var yndislegt,“ segir Rússinn þegar hann heilsar Jónasi með virkt- um. Og Diddú. Á hana dugar ekkert minna en hlýtt faðmlag og koss, einn á hvorn vanga. Hún er þeirrar gerð- ar, íslenska dívan. „Þú ert alveg frá- bær,“ segir hann. „Þetta var dásam- legur söngur. Og það er greinilegt að þú ert góð leikkona. Ertu heima í óp- erubókmenntunum líka?“ Diddú staðfestir að hún hafi komið víða við á ferlinum. Samt syngi hún ekki á rúss- nesku. „Það gerir ekkert til,“ segir Chernov, „ég get heldur ekki sungið á íslensku.“ Þau hlæja að þessu og kveðjast. Framúrskarandi gestrisni Að því búnu komum við Vladimir Chernov okkur fyrir á kaffistofu Sal- arins. Hann býður mér kaffi sem ég neyðist til að afþakka. Nýbúinn að drekka bolla og treysti mér ekki í annan strax. Hann er líka vel haldinn. Chernov er viðmótsþýður maður. Bersýnilega sigldur en samt alþýð- legur. Berst ekki á. Diddú er honum enn þá efst í huga. „Ljómandi góð og elskuleg söng- kona,“ segir hann og bætir við að það komi sér svo sem ekki á óvart. „Það eru allir svo hlýir og vingjarnlegir hérna á þessum framandi stað, meira að segja veðrið er prýðilegt. Ég hafði ákveðnar áhyggjur af því. Vissi ekki hvernig föt og skó ég átti að hafa meðferðis en svo er bara alls ekkert kalt, mesta hæglætisveður. Og gest- risni ykkar Íslendinga er fram- úrskarandi.“ Chernov líst vel á aðstæður í Saln- um. „Hljómburðurinn í þessum litla og vinalega sal er mjög góður og það er greinilegt að mikið hefur verið í þessa byggingu lagt. Hönnuðirnir eiga lof skilið. Við eigum reyndar enn eftir að prófa salinn með áheyr- endum en vonandi breytir það engu.“ Rússnesk tónlist verður, svo sem gefur að skilja, áberandi á tónleik- unum í kvöld, þar sem Chernov kem- ur fram ásamt hinum rómaða Terem- kvartett. „Tónleikarnir eru liður í Rússneskri menningarhátíð sem nú stendur hér yfir og stjórnendur hennar báðu okkur að hafa rúss- neskar áherslur, sem hentar okkur auðvitað vel.“ Á fyrri hluta tónleikanna verður einkum rússnesk tónlist samin á ár- unum eftir seinna stríð. „Þetta er vin- sælt tímabil í rússneskri tónlist- arsögu sem gat af sér ógrynni fallegra laga. Það ríkti mikil gleði í Sovétríkjunum eftir sigurinn á Þjóð- verjum, fólk hafði snúið aftur til eðli- legs lífs eftir hörmungar stríðsins og bjartsýni var ríkjandi. Þennan anda var tónskáldunum í lófa lagið að fanga. Það er úr hundruðum laga að velja frá þessum tíma en því miður getum við aðeins flutt brot af þeim á þessum tónleikum.“ Á síðari hluta tónleikanna verður áherslan ítölsk. „Ástæðan er sú að ítölsk tónlist hæfir þessari óvenju- legu samsetningu okkar Terem- manna vel. Þar að auki hef ég um langt árabil verið heillaður af ítalskri tónlist. Hún er engu lík.“ Hiti og ástríða Terem-kvartettinn, sem stofnaður var í Pétursborg 1986, hefur frá upp- hafi fetað ótroðnar slóðir í tónlist- arflutningi sínum. Segja má að með- limir hans, þeir Andrey Konstantinov (sópran-domra), Alexey Barshchev (alt-domra), Andrey Smirnov (bayan- harmónika) og Mikhail Dzyudze (balalaika), hafi fundið upp nýjar að- ferðir við að laða fram hvers kyns tónlist úr rússneskum alþýðu- hljóðfærum. Kvartettinn hefur nú í tuttugu ár fært hlustendum um allan heim hitann og ástríðuna sem sprott- in er úr rússneskri þjóðarsál. Margt hefur stuðlað að langlífi Terem-kvartettsins. Sköpunargleðin er eitt, sambland alþýðlegra hefða og akademísks aga annað, ásamt kímni hópsins, kæti hans og leikrænum til- þrifum. Chernov lýkur lofsorði á Terem- kvartettinn. Hann sé skipaður af- burða tónlistarmönnum og efnisskrá hans spanni ótrúlega vítt svið. „Við höfum þekkst síðan 1988 og komum víða við í samstarfi okkar sem við er- um sammála um að sé sérstakt. Til- gangurinn er að laða fram það besta í okkur öllum. Það er gefandi að vinna með þessum hópi en því miður höfum við ekki haft tök á því að koma nægi- lega oft saman hin síðari ár. Aðallega vegna anna hjá mér en ég vonast til að vinna meira með hópnum á kom- andi misserum.“ Gjöf frá Guði Þó Chernov sé enginn nýgræð- ingur á sviði ljóðatónlistar er hann fyrst og fremst þekktur sem óp- erusöngvari. Söngvari sem um árabil hefur staðið á sviðum helstu óp- eruhúsa heims, Metropolitan, La Scala, Covent Garden og svo mætti lengi telja. „Ég hef verið svo heppinn að stóru óperuhúsin hafa viljað nýta krafta mína. Það er samt ekkert lyk- ilatriði í mínum huga. Ég get sungið hvar sem er ef fólk vill hlusta á mig, gildir þá einu hvort húsið heitir Sal- urinn eða La Scala.“ Chernov hóf söngnám seint, 21 árs að aldri. „Ég kem frá litlu þorpi í Suð- ur-Rússlandi sem heitir Krasnodar og foreldrar mínir hvöttu mig alltaf til að læra tónlist. En hvert átti ég að fara? Krasnodar er fjarri öllum stór- borgum og það blasti hreint ekki við að hleypa heimdraganum til að læra söng. Samt sem áður varð mér snemma ljóst að Guð hafði gefið mér gjöf og ég gæti ekki látið hjá líða að reyna á getu mína. Sumt fólk er fætt til að syngja og verður að hlýða sinni köllun. Og ég sé ekki eftir neinu. Ef ég fengi annað tækifæri myndi ég engu breyta.“ Chernov hóf nám sitt í Stavropol en þaðan lá leið hans í Tsjajkovskíj- tónlistarháskólann í Moskvu, þar sem Gyorgi Selesnev og Gugo Tiz voru hans helstu kennarar. Í fyrstu hafði hann lítinn áhuga á óperu. „Ég hafði engin áform um að verða óp- erusöngvari. Ég skyldi það listform hreinlega ekki. Í mínum huga var leikur eitt og söngur annað. Í tónlist- arháskólanum fór þetta hægt og bít- andi að breytast og þegar Kirov- óperan í Pétursborg bauð mér samn- ing 1981 sló ég til. Þá var sú tilfinning byrjuð að brjótast um í mér að ég hefði eitthvað til brunns að bera enda vann ég um þær mundir hverja keppnina á fætur annarri. Ég var hins vegar orðinn fertugur þegar mér varð endanlega ljóst að ég hefði afburða hæfileika sem söngvari. Það var auðvitað ákveðinn léttir, staðfest- ing, en breytti svo sem ekki miklu. Ég vissi að ég yrði áfram að vinna hörðum höndum, bæta í seglin frekar en hitt. Miklum hæfileikum fylgir nefnilega mikil ábyrgð.“ Heppinn, jafnvel ofdekraður Fyrst um sinn söng Chernov eink- um í Sovétríkjunum og helstu ná- grannalöndum þeirra. Árið 1987 sló hann hins vegar í gegn með Kirov- óperunni í Covent Garden og fékk upp frá því fleiri tækifæri á Vest- urlöndum. „Samt lít ég á uppfærslu Söruh Caldwell á La bohème í óp- erunni í Boston tveimur árum síðar sem mitt eiginlega „debút“ á Vest- urlöndum. Þar með opnuðust dyrnar inn í helstu óperuhús heims. Ég hef verið mjög heppinn, jafnvel ofdekr- aður.“ En líf óperusöngvarans er enginn dans á rósum. „Líf okkar virðist kannski átakalaust og ljúft en það er öðru nær. Það er vinna á vinnu ofan. Sonur minn hefur sagt að hann vilji ekki verða söngvari því það sé tómt streð. Þar talar hann af reynslu eftir að hafa fylgst með mér. En svo kem- ur hann á tónleika hjá mér og verður ógurlega stoltur af pabba sínum. Sér mig uppskera laun erfiðisins. En þetta starf er sannarlega ekki fyrir alla enda þótt hæfileikarnir séu til staðar.“ Chernov hefur unnið með flestum helstu óperustjörnum samtímans en segir aðspurður ógerlegt að taka ein- hverja út úr þeim hópi. „Ég hef lært af öllum söngvurum sem ég hef unnið með um dagana, stórum og smáum. Ég lít enn þá á mig sem nemanda enda þótt ég hafi staðið á óperusviði í þrjá áratugi og kenni sjálfur ungum söngvurum, sem bráðnauðsynlega þurfa á aðstoð að halda, ekki bara hvað varðar tækni, heldur líka fram- komu, túlkun, allt. Maður verður aldrei fullnuma. Til þess er lífið of stutt.“ Chernov hefur hljóðritað fjölda geislaplatna gegnum tíðina en gerir samt ekki mikið úr því framlagi sínu. „Upptökur veita mér ekki nægilega mikla ánægju. Plötur koma aldrei í staðinn fyrir tónleika. Það er raunar óhætt að hljóðrita sinfóníska tónlist en öðru máli gegnir um sönginn. Þú verður að njóta hans á staðnum. Allt annað er plat.“ Ég bendi honum á að það sé eigi að síður fengur í geislaplötum söngvara á hans mælikvarða fyrir afskekkta eyjarskeggja eins og Íslendinga, sem detti ekki daglega inn úr dyrum helstu óperuhúsa. „Það er vissulega rétt,“ segir hann brosandi. „Í þessu samhengi eiga söngupptökur rétt á sér – í eins konar fræðsluskyni. Ég fellst á það.“ Óperusöng hefur hrakað Chernov er þeirrar skoðunar að óperusöngvurum hafi farið aftur und- anfarna öld eða svo. Skýringin er ein- föld. „Tæknin er ekki nægilega góð. Auðvitað má að hluta til skella skuld- inni á hljóðnemann en aðalástæðan er samt sú að nútímamanninum ligg- ur svo mikið á. Hann er stöðugt á ferðinni, þarf helst að gera allt í einu og má fyrir vikið ekki vera að því að nostra við hæfileika sína. Fyrir hundrað árum gáfu menn sér meiri tíma til að þróa tæknina og náðu fyrir vikið fullkomnu valdi á röddinni. Það þekkist varla í dag. Söngvari getur ekki skilið hversdagslífið eftir þegar hann stígur á svið og þess vegna skín allt í gegn. Óperusöngvarar eru gegnumsneitt yngri í dag en áður hefur þekkst, sem er að mörgu leyti ágætt, en staðfestir það sem ég er að segja. Alltof margir söngvarar verða aldrei annað en efnilegir. Þegar kem- ur að því að stíga skrefið til fulls bregst tæknin þeim og þeir hverfa af sjónarsviðinu. Þetta er synd.“ Á þessu eru þó undantekningar. „Minn ágæti vinur Placido Domingo. Hann er enn í toppformi, kominn fast að sjötugu. Hvers vegna? Hann æfir sig daglega af kappi og nostrar við tæknina. Domingo er lifandi dæmi um það hvernig söngvari á að vera. Má ég leyfa mér að segja hinn full- komni söngvari. Og það er svo sann- arlega ekki allt meðfæddum hæfi- leika að þakka, Domingo er ótrúlegur dugnaðarforkur og agaður listamað- ur.“ Chernov tekur ekki svo djúpt í ár- inni að óperan sé í kreppu en vissu- lega beri mönnum að staldra við og velta þessum hlutum fyrir sér. „Við verðum að læra af reynslunni. Færa okkur í nyt það sem sagan hefur kennt okkur. Ef við erum skynsöm og gerum það mun óperan lifa um ókomna tíð. Það er líka eins gott: Hvar værum við án hennar?“ Miklum hæfileikum fylgir mikil ábyrgð Einn helsti barítonsöngvari samtímans, Rússinn Vladimir Chernov, kemur fram á tónleikum í Salnum í kvöld ásamt Terem-kvartettinum rómaða. Í samtali við Orra Pál Ormarsson kveðst hann enn þá líta á sig sem nemanda í sönglistinni. „Maður verður aldrei fullnuma. Til þess er lífið of stutt.“ Chernov í Rakaranum í Sevilla í Los Angeles. Morgunblaðið/Þorkell Vladimir Chernov og Terem-kvartettinn á æfingu í Salnum í gær. Tónleikarnir í Salnum í kvöld hefj- ast kl. 20 og verða endurteknir á föstudag á sama tíma. Annað kvöld verður Terem-kvartett einn á ferð í Salnum kl. 20. orri@mbl.is

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.