Morgunblaðið - 19.10.2005, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í MORGUNBLAÐINU 8. sept-
ember segir Sigurjón Þórðarson
grein mína frá 5. ágúst um samband
nýliðunar og hrygningarstofns
þorsksins illskiljanlega, og að ég út-
skýri ekkert hvað afl-
inn komi málinu við.
Þeir sem vita það sem
aðrir vita ekki um sam-
band nýliðunar og
hrygningarstofns bæði
á Íslandi og í Fær-
eyjum og betur en
Hafró og ráðuneytið
hvernig stunda eigi
fiskveiðarnar ættu
samt að skilja og geta
gert einfalt dreifirit yf-
ir samband nýliðunar
og hrygningarstofns.
Dreifiritið sýndi nýlið-
un í hlutfalli við hrygningarstofn
með hlutfallsstuðli 0,83 kg–1. Þá gef-
ur hvert kg af hrygningarfiski af sér
0,83 nýliða á ári að meðaltali, 300
þúsund tonna hrygningarstofn 250
milljón nýliða o.s.frv. Það sem Sig-
urjóni finnst óskiljanlegast er að
hægra megin á dreifiritinu var mæli-
kvarði yfir afla. Það er ekki afli hvers
árs eins og Sigurjón endurtekur
margsinnis í grein sinni heldur heild-
araflinn úr árganginum eða eins og
hann var kallaður í lokamálsgrein-
inni, væntanlegur framtíðarafli. Við
ætlum væntanlega að veiða einhvern
tímann þessa nýliða sem hrygning-
arstofninn gefur af sér en að kostn-
aðarlausu má nota þá fyrst til stofn-
stækkunar. Því fleiri nýliðar, því
meiri afla má taka án þess að ganga
á stofninn.
Þeir sem gluggað hafa í skýrslur
Hafró eða hlustað á fiskifræðinga
ættu að vita að hver nýliði þorsks
gefur af sér um 1,6 kg afla að með-
altali. Hrygningarstofninn gefur
okkur nýliða og nýliðarnir gefa okk-
ur afla (og/eða stofnstækkun). Hvert
kg af hrygningarfiski gefur sem sagt
rúmlega 0,8 nýliða á ári og hver
þeirra stendur nú undir 1,6 kg af
sjálfbærum afla (aðeins meira áður
fyrr þó að fleiri nýliðar væru þá að
bítast um fæðuna). Meðalhrygning-
arstofninn undarfarinn aldarfjórð-
ung hefur verið 180 þúsund tonn
sem gefur þá 180*0,83*1,6 = 240
þúsund tonna afla eða
stofnstækkun. En
veidd hafa verið 290
þúsund tonn/ári að
meðaltali undanfarinn
aldarfjórðung og því
hefur þorskstofninn
ekkert stækkað á þess-
um tíma.
Hvernig má þá auka
nýliðunina og þar með
framtíðaraflann? Með
því að stækka hrygn-
ingarstofninn og sjá til
þess að hann stækki í
leiðinni golþorska-
stofninn, hinn raunverulega hrygn-
ingarstofn. Ef það er þá ekki orðið of
seint því þetta þarf að gerast áður en
ofveiðarnar eru búnar að erfða-
breyta þorskinum, lækka kyn-
þroskaaldur hans og útrýma und-
irstofnum eins og þær hafa gert í
rækjunni. Þeir stofnar verða ekkert
byggðir upp í bráð ef þá nokkurn
tímann. Í hæsta máta óvið-
urkvæmilegt er að fiskifræðingar
Hafró skuli koma í blöðin og fullyrða
að þorskurinn hafi útrýmt rækjunni
sem þeir hafa sjálfir mælt með að út-
rýmt yrði. Þorskurinn!? Áratuga
gamall þorskur hefur lifað hér, ef
ekki í sátt og samlyndi, með áratuga
gamalli rækju svo lengi sem Ísland
hefur verið til! Þetta var mín rækja
og ég heimta fullar bætur. 10 milli-
arða á ári að eilífu eða þar til stofn-
arnir hafa verið byggðir upp.
Er þetta svo torskilið? Því fleiri
kindur sem eru á vetur settar, því
fleiri lömb fær bóndinn að vori. Eitt
til tvö lömb á ári á hverja kind. Sig-
urjón fullyrðir að þessu sé öfugt far-
ið með fiska. Ef það væri jákvætt
samband milli nýliðunar og hrygn-
ingarstofns þá mundi hafið fyllast af
þeirri fisktegund sem mest væri af
segir hann. Vissulaga bauð Drottinn
bæði mönnum og þorskum að vera
frjósamir og uppfylla jörðina og haf-
ið. Það er mest gott um það að segja
ef hafið fyllist af fiski og mér finnst
þessar áhyggjur rökleysa og líf-
fræðileg della fyrir ofveidda fiski-
stofna. Það þarf reyndar ekkert að
deila um það hvort þetta sé della eða
ekki. Mælingar Hafró sýna einfald-
lega að nýliðun og afli þorska stend-
ur í réttu hlutfalli við hrygning-
arstofninn. En sá afli er ekki í hendi
fyrr en æði mörgum árum eftir að
hrygningarstofninn er í hafi.
Sigurjón birtir línurit yfir nýliðun
og hrygningarstofn en segir bara án
reikninga eða rökstuðnings að það
sýni neikvætt samband nema 1980
þegar það sýndi risatopp í hrygning-
arstofni og topp í nýliðun. En sá
risatoppur var ekkert hér! Megnið
af þessum hrygningarfiskum (73 ár-
gangurinn) var eins og aflatölur
sýna við Grænland á þessum tíma og
þeir gáfu ekki risatopp í nýliðun fyrr
en 1983–1984.
Sigurjón segir að reiknikúnstir
með óvissar tölur flæki bara um-
ræðuna. Hann ætti þá ekkert að
vera að leika sér með færeyskar töl-
ur sem hann hefur enga trú á. Síst af
öllu að nota einhverjar kúnstir til að
búa til neikvæða fylgni þar sem eng-
in eða jákvæð fylgni er fyrir. Að nota
svo slíkan tilbúning til að heimta
aukna sókn og minnkaða fiskistofna
og að ráðleggingar fiskifræðinga séu
virtar að vettugi, er ábyrgðarhluti.
Ég vona að nýi sjávarútvegs-
ráðherrann taki ekki meira mark á
slíku en sá gamli.
Samband hrygningarstofns,
nýliðunar og afla
Einar Júlíusson svarar Sigurði
Þórðarsyni alþingismanni ’Sigurjón segir að reiknikúnstir með
óvissar tölur flæki bara
umræðuna. ‘
Einar Júlíusson
Höfundur er eðlisfræðingur.
VIÐ þurfum ekki að fara nema 10
ár aftur í tímann til þess að sjá að
hreyfing var mun stærri þáttur af
hinu daglega lífi okkar en hún er í
dag. Tækninni hefur fleygt fram og
það eru til tölvur og
bílar á nánast hverju
einasta heimili. Oft
byrjuðu unglingar sín
fyrstu spor á vinnu-
markaðnum sem
sendlar á hjóli og
þeystust út um allan
bæ með bréf og póst.
Þessi vinna er nú fram-
kvæmd að mestu í
gegnum tölvuna, sem
betur fer segja sumir.
Að sjálfsögðu fögn-
um við þeim fram-
förum sem verða á
sviði tækninnar en við
verðum líka að átta okkur á þeim
breytingum sem verða í kjölfarið.
Því miður er það oft á kostnað hreyf-
ingarinnar. Með almennri og aukinni
bílaeign, dekra foreldrar enn frekar
við börnin sín og skutla þeim í skól-
ann, í tómstundir og á íþrótta-
æfingar.
Það hefur verið margsannað að
regluleg hreyfing og hollt mataræði
er forvarnarstarf sem minnkar lík-
urnar á t.d. beinþynningu, hjarta- og
æðasjúkdómum, bætir andlega líðan
okkar og er þjóðhagslega hagkvæm
þar sem fjarvistir úr skóla minnka
og afköst aukast. Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunin (WHO) mælir með
30 mínútum á dag sem lágmarks-
hreyfingu til að koma í veg fyrir
sjúkdóma.
Undirrituð hefur starfað í Íþrótta-
skóla Fram fyrir börn á aldrinum
3–6 ára í 10 ár þar sem fjöldi iðkenda
hefur aldrei verið meiri en einmitt
nú. Foreldrar yngri
barna eru mjög meðvit-
aðir um að aukinn
hreyfiþroski getur auð-
veldað börnunum síðar
í námi og að hreyfing
er mikilvægur þáttur í
uppeldi barnanna. En
hvað gerist svo þegar
börnin okkar verða að
unglingum?
Í spjalli mínu við 12
ára nemendur mína
kom í ljós að þegar þeir
koma heim úr skól-
anum setjast þeir flest-
ir undartekningarlaust
við tölvuna og gleyma sér í tölvuleik
eða MSN. Þar sitja þeir í 2–3 tíma,
þangað til foreldrarnir koma heim.
Þá á eftir að læra og varla fara for-
eldrarnir að reka börnin sín út að
leika og hreyfa sig þegar þeir eru
nýkomnir heim til þess að vera með
börnunum sínum. Það er einmitt á
þessum aldri sem líkaminn er að
byggja upp beinmassa þar sem
hreyfing og góð næring er nauðsyn-
leg fyrir unglingana okkar.
Því miður sýnir landskönnun
Manneldisráðs á mataræði frá árinu
2002 að gos og sykurneysla ungs
fólks er vægast sagt gífurleg, sér-
staklega hjá strákum 15–19 ára. Þeir
drekka að meðaltali tæpan lítra af
gosi á dag. Einnig kemur þar fram
að ungar stúlkur ná ekki ráðlögðum
dagskammti af kalki og D-vítamíni.
En þetta eru þau næringarefni sem
eru mikilvægust fyrir beinin. Kann-
anir á íþróttaiðkun sýna að brottfall
unglinga byrjar á aldrinum 13 ára og
nær hámarki þegar þau eru15 ára.
Foreldrar, við berum ábyrgð á
heilsu barna okkar. Við þurfum að
fylgjast enn betur með þeim og sjá
til þess að þau borði hollan mat og
hreyfi sig nóg. Oft þarf ekki að kosta
miklu til. Fara saman að hjóla, á
línuskauta, í sund eða út að ganga.
Hjálpum þeim að finna það sem þau
hafa áhuga á og fylgjum þeim eftir
eins og við gerðum þegar þau voru
lítil í íþróttaskólanum. Líkurnar á
því að þau haldi áfram að stunda
íþróttir aukast þegar þau finna að
foreldrarnir styðja þau og fylgjast
með þeim. Samverustundir fjöl-
skyldunnar verða fleiri, umræðuefn-
ið er börnin sjálf og áhugamál þeirra
og sú minning sem eftir lifir er dýr-
mæt þegar við verðum eldri. Gefum
þeim meiri tíma. Höfum hreyfingu
inn á okkar daglegu stundaskrá og
gerum hana að jafnsjálfsögðum hlut
eins og að bursta tennurnar.
Hugum að heilsu
unglinganna
Jóna Hildur Bjarnadóttir
skrifar í tilefni af Alþjóðlega
beinverndardeginum
’… þegar þeir komaheim úr skólanum setj-
ast þeir flestir undan-
tekningarlaust við tölv-
una og gleyma sér í
tölvuleik eða msn.‘
Jóna Hildur
Bjarnadóttir
Höfundur er grunnskólakennari og
sviðstjóri almenningsíþróttasviðs ÍSÍ.
Fréttir í tölvupósti