Morgunblaðið - 19.12.2005, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. DESEMBER 2005 19
Meira en fjórðungur allra
Íslendinga er með
háþrýsting og um 40%
Íslendinga um sextugt,
en tíðni hans eykst með
hækkandi aldri.
Hvernig er
blóð-
þrýstingurinn?
LH-mjólkurdrykkurinn
er fersk, sýrð
mjólkurvara.
Lífvirku
peptíðin
í honum geta
hjálpað til við
stjórn á blóðþrýstingi.
Sjá nánar áwww.ms.is
Náttúruleg hjálp við
stjórn á blóðþrýsting
i
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
Síðumúla 21. Reykjavík.
Sími 581 1100. reykjavik@beostores.com
www.bang-olufsen.com
Bang & Olufsen óska þér
gleðilegra jóla!
BeoSound 1:
BeoSound 1 er hin fullkomna jólagjöf fyrir vini, fjölskyldu eða
sjálfa(n) þig. Úr glæsilegri hönnun berst afbragðs hljóm-
burður - hvort sem þú hlustar á uppáhalds geisladiskinn þinn
eða útvarpið. Komdu við hjá Bang & Olufsen og upplifðu.
Gefðu þínum nánustu hina fullkomnu jólagjöf
frá B&O.
BeoCom 6000:
BeoCom 6000 er ekki eingöngu þráðlaus sími. Hann sýnir
þér hver er að reyna að ná í þig - og þú ákveður hvort þú vilt
svara! Einnig getur þú tengt 6 önnur símtæki við og haft þína
eigin símstöð á heimilinu.
BeoVision 6:
Fullkomin LCD mynd og kraftmikill hljómur samtvinnuð
í fyrirferðalítilli, fullbúinni lausn. Komdu og skoðaðu
BeoVision 6 í verslun okkar.
VIÐ ELDRA fólkið erum sífellt að
segja að heimurinn sé að fara til
fjandans og að frelsið og kröfurnar
sem unga fólkið lifi við geri það
stressað og óábyrgt. Á sama tíma og
við ætlumst til að allir fari í fram-
haldsskóla þá er stór hópur ung-
menna sem ekki lýkur við nám sitt á
réttum tíma eða hættir alveg. Mörg
þeirra hafa ekki úthald í að vera í
skóla samhliða vinnu og skemmt-
analífinu.
Ég veit að margir foreldrar fara
dyggilega eftir landslögum um útivist
barna og ungmenna framan af en
þegar í framhaldsskóla kemur er eins
og fjandinn sé laus. Allt í einu þarf að
vinna með skóla auk þess sem fram-
boð af alls kyns uppákomum hefur
aldrei verið meira. Að sjálfsögðu
skipta vinir miklu máli á þessum ár-
um og oft er verið að velja sér vini
fyrir lífstíð. En mér er spurn; er
nauðsynlegt að ungmenni séu úti
heilu og hálfu næturnar? Hvaða áhrif
hefur það á geðheilsu ungmenna að
vaka fram eftir tvær til þrjár nætur
kringum hverja helgi? Vitað er að ef
einstaklingur á að standa sig vel í
skóla eða vinnu er nauðsynlegt að
hann fái nægilegan svefn.
Tvo sólarhringa að jafna sig
Sá sem vakir heilu næturnar og er
kannski samhliða að neyta áfengis
eða annarra vímuefna er um það bil
tvo sólarhringa að jafna sig. Það þýð-
ir að hann er orðinn sæmilega skýr á
þriðjudegi og getur unnið vel þann
dag og þann næsta en svo kemur til-
hlökkun fyrir helgina á fimmtudegi
þannig hann er ófær um að sinna
náminu sem skyldi. Ekki bætir úr ef
hann er einnig að vinna með skól-
anum eða hangir í tölvu á nóttunni.
Þá er erfitt að vakna til að fara í skól-
ann. Undanfarin ár hafa veitingahús
borgarinnar keppst við að hafa opið
fram á morgun. Nóg eftirspurn virð-
ist vera því alltaf er rætt um að fullt
sé á skemmtistöðum. Það er enginn
maður með mönnum nema geta sagt
það í skólanum á mánudegi að hann
hafi verið á djamminu til klukkan
fimm eða helst sex alla helgina. Ég
velti fyrir mér hvernig einbeiting er
hjá þeim sem snúa sólarhringnum
við? Getur verið að brottfall úr skól-
um eigi sér rætur sínar í því að ung-
menni eru of upptekin í vinnuþjarki
eða djammi. Einnig er það umhugs-
unarefni hvort ekki sé mun auðveld-
ara fyrir fíkniefnasala að ná til ung-
menna sem hafa svona langan tíma í
útivist. Of mörg ungmenni lenda í
vanda með vímuefni eða í klóm
nauðgara og bíða ævarandi skaða af.
Nú gæti einhver sagt að það væri
ekki á ábyrgð skemmtistaða hverjir
þá sæktu heldur verði foreldrar að
hafa hemil á börnum sínum. Auðvitað
er það þannig að foreldrar eiga að
vera fyrirmyndir og í raun ætti besta
forvörnin að eiga sér stað inni á heim-
ilunum og langoftast er það þannig.
En stundum er álagið of mikið eða
samskiptin ekki nógu traust. Mörg
ungmenni eru líka í sjálfstæðisbar-
áttu og láta foreldra vita að þau séu
fullfær um að sjá um sig sjálf.
Vakandi heilu og hálfu næturnar
Hvernig líður foreldrum þessara
ungmenna? Er öllum sama eða getur
verið að margir foreldrar sé vakandi
heilu og hálfu næturnar að bíða eftir
börnum sínum? Hvernig áhrif hefur
það á geðheilsu þeirra? Getur verið
að ef andvökunóttum foreldra fylltar
kvíða og áhyggjum myndi fækka þá
yrðu færri þunglyndir? Gæti verið að
ef ungmenni fengju nógan svefn og
hefðu meiri eirð heima fyrir ættu þau
auðveldara með að einbeita sér og þá
myndu færri detta út úr framhalds-
skóla? Ég tel að það sé umhugsunar-
efni fyrir samfélagið hvernig við bú-
um í haginn fyrir þá sem erfa eiga
landið. Nú er oft rætt um að það þurfi
heilt þorp til að ala upp einn ein-
stakling. Ég vil því ganga svo langt að
segja að það ætti að vera sameiginleg
ákvörðun að líða ekki ungmennum að
vera úti alla nóttina og eiga á hættu
að eyðileggja framtíðardrauma sína.
Þar gæti t.d. Reykjavíkurborg verið í
forsvari með því að stytta á nýjan leik
opnunartíma skemmtistaða og hlúa
þannig betur að fjölskyldunni.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Landlæknisembættið
Úti alla nóttina
Sá sem vakir heilu næturnar og er kannski samhliða að neyta áfengis eða
annarra vímuefna er um það bil tvo sólarhringa að jafna sig.
Salbjörg Bjarnadóttir, verk-
efnastjóri Þjóðar gegn þunglyndi,
Landlæknisembættinu.
DAGLEGT LÍF
KVÍÐI og streita getur
myndast hjá börnum fyrir
hátíðirnar rétt eins og hjá
þeim fullorðnu en for-
eldrar geta veitt börnum
sínum aðstoð þegar svo er
komið, eins og bent er á á
heilsuvef MSNBC.
Sumir fullorðnir finna
fyrir streitu eða sorg í
kringum jólin og það á við
um sum börn líka eins og
sálfræðingurinn Jonathan
Dalton segir í samtali við
MSNBC.
Illt í maganum
Vandamálið er hins vegar að börn-
in segja oft ekki frá streitu sinni og
tjá kvíðann allt öðruvísi en full-
orðnir. Börn undir 8–9 ára aldri upp-
lifa streitu meira líkamlega en full-
orðnir, þ.e. þeim er t.d. illt í
maganum. Einnig geta þau orðið
pirruð, fara að slást við systkini og
vini og eiga erfitt með svefn. Þegar
börn verða eldri og nálgast tánings-
aldur eykst tilfinningainnsæi þeirra
og þau geta látið vita af því að þau
séu kvíðin.
Líf í föstum skorðum
Foreldrar geta gert ýmislegt til að
koma í veg fyrir að börnin verði fyrir
barðinu á streitu og kvíða í tengslum
við hátíðirnar. Fyrst og fremst þurfa
foreldrar að muna að börn þurfa
reglu og rútínu allan ársins hring,
t.d. hvað varðar matmálstíma og
háttatíma.
Barnageðlæknirinn David Fassler
bendir á að ræða þurfi áætlun varð-
andi ferðalög um jólin við börnin
mjög tímanlega. Ákvarðanir á síð-
ustu stundu eða sífelldar breytingar
á áætlunum geta ýtt undir streitu
hjá börnum.
Ræða þarf við börnin um hvað er í
vændum, þ.e. hvert er verið að fara,
hvers konar boð er um að ræða og til
hvers er ætlast af börnunum, þ.e.
hvort þau eigi að sitja til borðs með
fullorðnum eða megi leika sér með
öðrum börnum.
Börn sem nýlega hafa orðið fyrir
áfalli vegna ástvinamissis, skilnaðar
eða náttúruhamfara, eru sérstaklega
viðkvæm fyrir hátíðarstressi. Börn
geta vanist alls kyns breytingum en
það er erfitt fyrir alla að venjast óör-
yggi, eins og Fassler bendir á.
Hefðir í tengslum við jólin eru
börnum mikilvægar eins og regla og
rútína og foreldrar ættu að reyna að
halda í þær til að auka öryggi
barnanna.
 HEILSA
Jólakvíði hjá börnum
Börn þurfa reglu og rútínu allan árs-
ins hring, t.d. hvað varðar matmáls-
tíma og háttatíma, líka um jólin.
Morgunblaðið/Kristinn