Tíminn - 01.07.1973, Blaðsíða 9

Sunnudagur 1. júlí 1973
TÍMINN
9
Frægar byggingar
byggja dómkirkju, sem átti að
verða svo stórkostleg, að hinar
kirkjurnar á eynni urðu að vikja
ásamt nokkrum klaustrum i
grenndinni.
Byggingameistarar þeirra
tima hljóta að hafa verið snill-
ingar i stærðfræðilegum útreikn-
ingum og hljóta einnig að hafa
haft mikilfengleg verkfæri undir
höndum, til að geta unnið slikt
verk. Þúsundir Parisarbúa unnu
alla sina ævi við kirkjubygg-
inguna, við að höggva steininn og
flytja hann út á eyjuna.
Alexander páfi III lagði horn-
stein kirkjunnar 1163 og um 1240,
tæpum 80 árum siðar, var kirkjan
næstum tilbúin, samkvæmt
áætlun Sullys biskups. Hver
arkitektinn var, er ekki vitað, en
andstætt við svo margar aðrar
kirkjubyggingar, virðist Notre
Dame hafa verið byggð
samkvæmt áætlun, sem haldin
var.
Veggir, dyr og gluggaskot voru
rikulega skreytt lágmyndum og
alls kyns styttum. Dómkirkjur
miðalda voru fyrst og fremst
stórar myndabibliur úr steini og
sögðu bibliusögur þeim, sem ekki
gátu lesið sjálfir. Hvað Notre
Dame viðkemur, er það fyrst og
fremst saga Mariu guðsmóður,
þar sem kirkjan var reist henni til
heiðurs. En þar getur einnig að
lita margt annað — allt frá
sköpun heimsins til dómsdags.
Hinir stóru gluggar voru skreyttir
miklum málverkum, sumir
teknir úr kirkjum, sem rifnar
höfðu verið.
öll þessi dýrð fékk að vera i
friði i þrjú hundruð ár, eða þar til
arkitekt Lúðviks 14. fékk leyfi til
að „endurbæta” hana. Hann vildi
gera kirkjuna á svip eins. Versali
fulla af glitrandi dýrð. En
vinsældir hennar dvinuðu við það
og fleira fylgdi á eftir. Ýmsar
trúarstefnur urðu til þess að sum
listaverkin voru tekin og
eyðilögð, m.a. súla ein mikil, sem
var kristslikneski. betta var á
miðri átjándu öld, en þó var
nægilega mikið skilið eftir til að
byltingarmenn gætu eyðilagt eitt-
hvað um 1790. Kóngasalurinn
með 28 miklum styttum var þá
fjarlægður og afgangurinn af
eigum kirkjunnar i fjársjóðum,
var ýmist seldur að bræddur upp
til að útvega peninga i byltingar-
kassann. Guðsþjónustum fækkaði
og i stað altars var reist mikil
stytta af skynsemisgyðjunni og
henni til heiðurs voru svo haldnar
veizlur, sem liktust mest kjöt-
kveðjuhátið eða grimudans-
leikjum.
öll var kirkjan nú svo illa farin,
að ákveðið var að selja hana til
niðurrifs. En eins og áður segir,
urðu mistök i formsatriðunum,
þannig að kaupandinn fékk leyfi
til að nota kirkjuna sem pakkhús I
staðinn. Eins og Frakka sæmir,
geymdi hann þarna 1500 stórar
vinámur. Verra gat ástandið
varla orðið. Allt var horfið, meira
að segja klukkurnar hans
Quasimodos og veður og vindar
áttu greiðan aðgang út og inn.
Aftur til
upprunans
Um 1800 tók hin gamla Notre
Dame að vakna til lifsins á ný.
Kaþólska kirkjan tók i sinar
hendur, það sem eftir var af hinni
fyrrum glæstu dómkirkju og
Napóleon gerði henni þann
heiður, að láta krýna sig þar til
keisara árið 1804. Það var
einkennileg athöfn: Napóleon
þvingaði Pius páfa til að koma til
Parisar til að krýna sig, en á
siðustu stundu lækkaði hann
Veggirnir eru heii biblía úr steini, sem kom þeim til góöa, sem ekki
gátu lesið sjálfir.
páfann eitthvað i tign með þvi að
taka af honum kórónuna og krýna
sig sjálfur.
Notre Dame var ennþá aðeins
skugginn af sjálfri sér og
franskur almenningur virti hana
litils, þegar Victor Hugo tók upp
hjá sjálfum sér að gera eitthvað i
málinu. Hann hóf athuganir og
skrifaði bókina, sem áður er
nefnd og eftir það var kirkjan á
allra vörum. Eftir miklar
umræður var ákveöið, að færa
kirkjuna i fyrra form og verk-
efnið var falið arkitektinum og
sagnfræðingnum Viollet-le-Duc,
sem endurskapaði dýrð miðalda
styttu fyrir styttu og stein fyrir
stein.
Ekkert af þvi,sem sjá má nú i
Notre Dame, er ekta miðaldalist,
frá fyrstu öldum kirkjunnar. I
bezta falli eru hlutirnir gerðir úr
rústum, sem fundust i kirkjunni,
eða eru eftirlikingar af sams
konar hlutum i Reims, Amiens
eða öðrum gotneskum kirkjum.
En verkið er af slikum hagleik
gert, að jafnvel allra hæfustu
menn eiga erfitt með að sjá
muninn.
Þrengingum Notre Dame var
þó ekki lokið enn. Parisarkomm-
únan reyndi árið 1871 að rifa og
brenna kirkjuna, en sjálfboða-
liðar frá sjúkrahúsi i grenndinni
komu i veg fyrir það á siðustu
stundu.
1 heimsstyrjöldinni siðari var
frelsun Parisar haldin hátiðleg
með hámessu i Notre Dame i
ágúst 1944. Þá skaut leyniskutta á
De Gaulle inni i kirkjunni, og her-
menn niðri i garðinum skiptust á
skotum við félaga hans uppi i
turnunum.
Þegar komið er inn i Notre
Dame úr sólskininu úti á torginu,
liður dálitil stund, þar til augun
venjast myrkrinu fyrir innan og
hægt og hægt opinberast dýrðin
manni. Maður sér gegn um hið
130 metra langa miðskip kirkj-
unnar hina risavöxnu glermósaik
á austurgaflinum. Hér og þar
loga kerti undir dýrlingastyttum,
flest undir Notre Dame, verndar-
dýrlingi kirkjunar. Fegurstu
listaverkin i kirkjunni eru
rósirnar þrjár, griðarstórir
kringlóttir gluggar úr glermósaik
i hreinum, sterkum litum, sem á
töfrandi hátt breyta dagsljósinu i
himneska fegurð.
En annars er Notre Dame
fátæk að heimsins gæðum, I
samanburði við margar aðrar
kirkjur i Evrópu. Það er
byggingin sjálf, sem er mesta
listaverkið, hinn hreini, gotneski
still, sem varð fyrirmynd flestra
gotneskra dómkirkna i Evrópu,
allt frá Saint Nicosia á Kýpur, til
Uppsala i Sviþjóð.
—SB
Saab99
ÁRGERÐ 1973
LÚXUS OG ÖRYGGI
í allri byggingu og frógangi ber SAAB
99 örugg einkenni fógaðrar formmenn-
ingar, samfara því að vera glæsilegur
fulltrúi einkunnarorða SAAB-verk-
smiðjanna „öryggi framar öllu".
„ÖRYGGI FRAMAR öLlU"
SAAB 99 er öruggur bíll. Stálbitastyrkt
yfirbygging verndar ökumann og
farþega. Fjaðrandi höggvari varnar
skemmdum — SAAB þolir ákeyrslu á
8 km. hraða án þess að verða fyrir
tjóni.
Ljósaþurrkur tryggja fullt Ijósmagn
ökuljósa við erfiðustu skyggnis-
aðstæður.
SAAB 99 liggur einstaklega vel á vegi,
er gangviss og viðbragðsfljótur.
SAAB er traustur bíll, léttur í viðhaldi
og í háu endursöluverði.
Lúxus
og
oryggi
BJÖRNSSON
SKEIFAN 11 SÍMI 81530