Tíminn - 01.07.1973, Blaðsíða 26

26
TÍMINN
Sunnudagur 1. júli 1973
TRISTAN DA CUNHA
— einangraðasta eyja heimsins
Þegar eldgos varð á Tristan da Cunha
árið 1961, voru íbúarnir, 262 að tölu,
fluttir í ofboði til Bretlands. En þeir
gátu ekki lagað sig að
velferðarþjóðfélaginu og vildu
snúa aftur.
Loks fengu þeir það og nú una þeir
glaðir við sitt á litlu hrauneyjunni,
1200 mílur frá næsta landi.
Þeireru varalaust margir, þjakaöir borgarbúarnir, sem heföu gott af aö dveijast i þessu umhverfi —
svo viðs fjarri heimsins glaumi.
Þar sem hinn heiti suöur-
hvelsvindur ber i ser svo mikinn
raka, er ekki hægt að koma auga
á Tristan da Cunha fyrr en mað-
ur er fimm kilómetra frá henni.
Þá kemur allt i einu i Ijós dökkur
skuggi og smátt og smátt tekur
maður eftir öldunum, sem brotna
á klettóttri ströndinni. Þá sér
maður Herald Point og loks topp-
inn. Ofan við hrjóstrugaströndina
kemur maður auga á byggðina,
fimmtiu ára gamalt, fátæklegt
þorp.
Akkeri er varpað um 500 metra
frá landi og siðan er gefið merki,
þrjú flaut. „Ship O’hoi” er kallað
úr landi og greinilega má sjá
Ibúana hlaupa niður að strönd-
inni Bandariski fáninn er dreg-
inn að húni i þorpinu. Þegar gest-
ir koma til Tristan da Cunha, er
það tilefni til að flagga, þvi þetta
er áreiðanlega einangraðasta
eyja heimsins.
Þremur litlum bátum er hrund-
ið út og knálegir ungir menn
stökkva um borð. Bátarnir
skoppa á öldunum og ekki liöur á
löngu, unz þeir eru komnir út að
skipi gestkomenda. Það tekur
ekki langan tima að flytja gestina
og farangur þeirra til lands i
nokkrum ferðum.
Tristanir geta virzt þumbara-
legir við fyrstu sýn, en um leið og
trúnaður þeirra er unninn,
breytast þeir og verða vingjan-
legir og opinskáir. Þau skipti eru
óteljandi, sem þeir hafa hætt lífi
og limum til að bjarga áhöfnum
skipa úr sjávarháska. Ötal sinn-
um gegn um tiðina hefur það
gerzt, að allra þjóða skip hafa
komið of nálægt hinu mikla brimi
viö Tristan da Cunha og hefðu lik-
lega orðið að gefast upp fyrir
náttúruöflunum, ef ibúar Tristan
hefðu ekki ætið verið reiðubúnir.
Tristanir eru jafn vingjarnlegir
við alla, af þeirri einföldu ástæðu,
að þeir hafa aldrei átt að mæta
óvild frá neinni þjóð. Þeir eru
ætið reiðubúnir að deila öllu, sem
þeir eiga með þeim, sem kunna
að koma til eyjarinnar.
Ibúar Tristan da . Cunha
virðast allt annað en brezkir,
þrátt fyrir brezkan uppruna sinn.
Andlitsdrættirnir eru grófir og
kinnbeinin há. Hörundsliturinn er
allt frá þvi ljósasta ljósa til hins
dekksta dökka. Málið, sem þeir
tala, minnir litiðá ensku. Þetta er
eins konar sjómannamál, byggt á
leifum máls þess, sem þjónustu
fólk talaði á öldinni sem leið.
Klæönaðurinn minnir á þá tima,
sem Bretland var heimsveldi.
Karlmenn ganga i stórum,
hangandi fötum og konur i síöum,
viðum kjólum, með stór sjöl og i
hælaháum skóm.
Sumir eru meira að segja svo
einkennilega klæddir, að þeir
gætu eins verið frá annarri reiki-
stjörnu. 1 þvi sambandi má geta
þess, að prestfrú ein, sem dvaldi i
þrjú ár á eynni, sagði að það væri
eins og að vera á tunglinu, að
vera á Tristan.
Eldgosiðn mikla
Tristan da Cunha, einmana
útvörður i Suður-Atlantshafinu,
er liklega einangraðasta eyja
heimsins. Hún er 1700 milur frá
Höfðaborg, 2100 milur frá Rio de
Janeiro og 1200 mílur eru til
næsta lands, eyjarinnar Sankti
Helenu, sem þekkt er úr
mannkynssögunni. Ibúarnir, sem
að verulegu leyti eru afkomendur
skipsbrotsmanna, hafa haldið
þarna uppi eins konar menningu
gegnum árin.
Frá ómunatið hefur fólkið á
Tristan lifað næstum i algjörri
einangrun. En þessi rólega til-
vera tók enda, þegar eldfjall, sem
ekki hafði látið á sér kræla i 4000
ár, tók allt i einu að gjósa og
minnstu munaði að allir ibúarnir
færust. Eina vonin um áfram-
hald, var i Bretlandi. Þangað
fluttu þeir eftirlifandi sig, 6000
milna leið og 100 ár fram i
timann, sem er næstum ofur-
mannleg raun.
Tristanir undu heldur ekki og
fluttu aftur til eyjarinnar sinnar
eftir hálft annað ár i Bretlandi.
Þeir vildu heldur lifa með ógn
dauðans bókstaflega yfir höfðum
sér, heldur en i Bretlandi, sem
var svo ólikt þeirra heimi.
Tristan Da Cunha er engin
suðurhafsparadis, ef einhver
skyldi halda það og það voru
margir, sem skildu hreint ekkert i
þvi að ibúana skyldi geta langað
aftur til baka þangað. Þó að
hitinn fari sjaldan undir fjögur
stig, er þetta veðraður hraun-
klettur, sem teygir sig upp úr haf-
inu. Snjór er á efstu tindum og
þokubelti jafnan i fjöllunum.
Gróður er fábreyttur og þarna
rignir i 20 daga i hverjum einasta
hinna sex sumarmánaða. Þungur
sjór kemur auk þess i veg fyrir að
skip geti komið nálægt eynni
mestan hluta ársins. Það er þvi
ekki alveg að ástæðulausu, að
Tristan da Cunha hefur verið
kölluð „hið foreldralausa barn
Englands”.
Gamalt og nýtt
Þorpið fékk nafnið Edinburgh
eftir að hertoginn af Edinburgh
kom eitt sinn þangað i heimsókn
árið 1964. A hverju einasta heimili
má finna einhver merki þeirra
óteljandi skipsskaða, sem orðið
hafa við eyna gegn um árin.
Hengirúm, dýnur, borð og meira
að segja káetudýnur úr skipum
setja svip sinn á allt og hafa sina
sögu að segja.
En þess skal geta, að til eru
hlutir á Tirstan sem ekki eru
meira en tiu ára. Þar ef niður-
suðuverksmiðja fyrir humar,
frystihús, sjúkrahús, pósthús,