Fréttablaðið - 21.08.2004, Blaðsíða 16

Snobb?
Í næstu viku verður breskur lögmaður, frú
Cherie Booth Blair, gestur á málþingi sem
Rannsóknarstofa í kvenna- og kynjafræð-
um við Háskóla Íslands heldur um „Kon-
ur, völd og lögin“. Í fréttatilkynningu sem
Rannsóknarstofan hefur sent frá sér er
frúin kynnt sem „einn af þekktustu lög-
mönnum Bretlands“ sem hafi „fengist við
mannréttindamál fyrir Evrópudómstóln-
um“. Ekki er vikið einu orði
að því að nafn hennar er
oftast nefnt í samhengi við
annað en lögfræði en hún
er eiginkona Tony Blair,
forsætisráðherra Bret-
lands. Heimsókninni
er ekki tekið fagn-
andi af öllum. Í grein
á vefritinu Múrnum
(sem einnig birtist í Fréttablaðinu í dag)
segir fræðimaðurinn Sverrir Jakobsson:
„Augljóslega er hún þó ekki komin til Ís-
lands vegna færni við lögmannsstörf
heldur vegna þess að hún er forsætisráð-
herrafrú. Rannsóknarstofa í kvenna- og
kynjafræðum er einfaldlega að snobba. Í
þetta sinni fyrir Tony Blair og ríkisstjórn
hans“. Og það finnst Sverri hið versta mál
enda hafi breski forsætisráðherrann beð-
ið „hugmyndafræðilegt og siðferðilegt
gjaldþrot“.
Framfærsluskylda?
Þegar Siv Friðleifsdóttir lætur af ráðherra-
embætti tapar hún ekki aðeins völdum í
stjórnmálum heldur lækkar hún verulega
í launum og missir fríðindi sem ráðherrar
njóta, svo sem einkabílstjóra og pólitískan
aðstoðarmann. Margir virðast telja að
stjórnvöld hafi sérstaka framfærsluskyldu
gagnvart stjórnmálamönnum sem hætta
sem ráðherrar án þess að vera komnir á
eftirlaunaaldur. Ekki skrýtið því þeir eru
gjarnan gerðir að bankastjórum, sendi-
herrum eða forstöðumönnum opinberra
stofnana. Þeir sem verða áfram í stjórn-
málum fá formennsku í vel launuðum
nefndum og ráðum. Bæjarrómur er þegar
farinn að skima eftir einhverjum slíkum
bitlingi handa Siv Friðleifsdóttur án þess
að nokkuð liggi fyrir um að hún kæri sig
um það. Þannig voru einhverjir búnir að
úthluta henni þeim feita bita formennsku
í Landsvirkjun, en Halldór Ásgrímsson
sagðist koma af fjöllum þegar þetta var
borið undir hann eins og lesa mátti í
Fréttablaðinu í gær.
Það virðist vera orðin hefð að
frammámenn Sjálfstæðisflokks-
ins flytji ræður á Hólahátíð, sem
virðast eingöngu ætlaðar innvígð-
um; eru í slíku véfréttarlíki að
venjulegu fólki eru þær óskiljan-
legar án túlkunar. Séu ræðuflytj-
endur hins vegar beðnir um að
skýra fyrir oss dauðlegum hvað
þeir séu að fara, svara þeir líkt og
listamenn á fyrri öld, sem sögðu
að þeirra væri að skapa, okkar að
skilja. Þannig var með fræga
ræðu Davíðs Oddssonar fyrir
nokkrum árum, um þær hættur
sem steðjuðu að Íslandi frá rúss-
nesku mafíunni. Og nú fetaði
Björn Bjarnason í þau fótspor
með ræðu um fjölmiðla, sem
legðu þá menn í einelti, sem fjöl-
miðlaeigendum væri illa við.
Hann neitaði að rökstyðja mál sitt
með öðrum dæmum en því, að
harkalega hefði verið veitst að
einstaklingi, sem hafði haldið því
fram að „hillurými fyrir varning í
stórverslunum, færi eftir því hve
mikið framleiðandi vörunnar aug-
lýsti í fjölmiðlum dagblaðs- og
verslunareigandans“!
Það er ekki nýtt að stjórnmála-
menn taki alla gagnrýni á sig og
störf sín óstinnt upp og telji bera
vott um einelti og ofsóknir. Fræg-
ast er sennilega dæmi Richards
Nixons sem taldi sig frá upphafi
stjórnmálaferils síns hundeltan
að ósekju af fjölmiðlum. Í Wa-
tergate-málinu varð þrákelkni
tveggja fréttaritara stórblaðsins
Washington Post til þess að Nixon
neitaði að hafa nokkur samskipti
við blaðið og fréttaritari þess í
Hvíta húsinu fékk engan aðgang
að upplýsingum, sem öðrum
fréttariturum stóðu til boða.
Það þarf engan að undra að
stjórnmálamenn vilji hafa þjála
fjölmiðla og eftirláta, sem sjá
hlutina sömu augum og þeir sjálf-
ir. Þess vegna hefur á síðustu ára-
tugum orðið til ný stétt manna,
svonefndir spunameistarar, sem
gegna því hlutverki að fá fjöl-
miðla til að flytja fréttirnar frá
sjónarhóli valdhafanna. Oft tekst
þeim vel að koma ár sinni fyrir
borð. Svo vill til að Morgunblaðið
greindi nýlega frá því að Was-
hington Post bað lesendur sína af-
sökunar á fréttaflutningi sínum.
Ekki fyrir að hafa lagt valdhafa í
einelti eða reynt að koma á þá
höggi. Nei, þvert á móti. Þeir við-
urkenndu að hafa brugðist landi
sínu og þjóð með gagnrýnislaus-
um fréttaflutningi af rökstuðn-
ingi Bush fyrir innrásinni og
stríðinu í Írak.
Það var meðal annarra starfs-
manna blaðsins einmitt frétta-
haukurinn Bob Woodward, sá
hinn sami og Nixon taldi leggja
sig í einelti, sem kvað upp úr með
það að hann hefði ekki unnið verk
sitt nógu vel. „Við hefðum átt að
vara lesendur við og segja þeim
að upplýsingarnar væru ótraust-
ari en margir teldu.“ Einn af
starfsmönnum blaðsins var Walt-
er Pincus, rúmlega sjötugur
blaðamaður. „Hann var fullur efa-
semda en fréttirnar hans voru yf-
irleitt ekki birtar“, segir í frétt
Morgunblaðsins. Vissulega voru
birtar fréttir, sem voru andstæð-
ar fyrirætlunum stjórnvalda, en
þær voru hafðar inni í blaðinu og
því virtist fréttaflutningur þess
ákaflega einhliða.
Það getur vissulega verið
erfitt að halda vöku sinni í and-
rúmslofti eins og því sem skapað-
ist í Bandaríkjunum eftir 11. sept-
ember 2001. Krafan um hefndar-
viðbrögð reis strax hátt og stjórn-
völd lögðu kapp á að tengja saman
Al-kaída, Saddam Hússein og
Írak. Fullyrt var að traustar heim-
ildir lægju fyrir um gífurlegt ger-
eyðingarvopnabúr Saddams. Tony
Blair lagði til fullyrðinguna um að
Saddam gæti með 45 mínútna fyr-
irvara hæft hvaða skotmark sem
væri á Vesturlöndum. Engan tíma
mætti missa til að bíða nokkra
mánuði eftir lokaúrskurði vopna-
leitarmanna Sameinuðu þjóðanna.
Frakkar og Þjóðverjar urðu
fjandvinir. Efasemdarmenn,
heima og erlendis, voru kallaðir
vinir Hússeins og hryðjuverka-
manna og fjandmenn Bandaríkj-
anna. Eftir nokkurra mánaða
stríðsæsingaherferð hafði tekist
að skapa þá hjarðhugsun í samfé-
laginu að fáir þorðu að skera sig
úr, heimta pottþétt rök og sannan-
ir.
Jafnvel hér, á nyrstu nöf, hri-
fust foringjar þjóðarinnar með og
stilltu Íslandi upp í hópi hinna
„staðföstu og viljugu“. Yfirvarpið
var að Bandaríkjamenn hefðu
alltaf verið vinir okkar. Hin raun-
verulega ástæða kom glöggt fram
hjá Hjálmari Árnasyni alþingis-
manni Framsóknar, þegar hann
taldi þessa ákvörðun lykil að því
að varnarliðið héldist áfram í
landinu og 1700 manns héldu
vinnunni. Og þessi straumhvörf í
utanríkisstefnu þjóðarinnar voru
ákveðin án samráðs við þing-
flokka, án samráðs við utanríkis-
nefnd, án umræðu í þinginu, hvað
þá úti á meðal þjóðarinnar. Því
erum við Íslendingar hafðir að
háði og spotti í mynd Michaels
Moores, Fahrenheit 9/11, sem all-
ir þeir sem láta sig heimsmálin og
öryggi þessara þjóðar nokkru
varða ættu að sjá. Við höfum ver-
ið gerð meðábyrg um fjöldamorð
og pyntingar í Írak. Og öryggi
okkar felst ekki í fjórum F-16
flugvélum á Miðnesheiði. Hættan
kemur ekki úr háloftunum. Hinu
má heldur kvíða að hryðjuverka-
menn taki þátttöku okkar í hópi
hinna „staðföstu og viljugu“ al-
varlega og fari að hvatningu
ferðamálaráðs: „Ísland, sækjum
það heim“. Áður en til þess kemur
skulum við koma okkur út úr
þessum miður hugnanlega félags-
skap lygalaupa og stríðsæsinga-
manna.
Hættan, sem nú steðjar að lýð-
ræðinu, liggur ekki í því að fjöl-
miðlar séu að ofsækja stjórnmála-
menn og leggja í einelti, heldur
hinu þegar fjölmiðlar af einhverj-
um ástæðum „bregðast landi sínu
og þjóð“og gerast talhlýðnir tagl-
hnýtingar valdhafanna. ■
Þ egar leiðarahöfundur Morgunblaðsins fagnaði ákvörðun DavíðsOddssonar um að taka að sér utanríkisráðuneytið lagði hannáherslu á að Sjálfstæðisflokkurinn þyrfti á öllu sínu að halda í
nýrri ríkisstjórn Halldórs Ásgrímssonar. Leiðarahöfundur vildi að
flokkurinn nýtti afl sitt til að knýja fram þrjú mál, sem hann sagði
helstu stefnumál Sjálfstæðisflokksins. Í fyrsta lagi ný fjölmiðlalög, í
annan stað setningu nýrra laga um hringamyndun og síðast en ekki
síst breytingar á stjórnarskránni. Sjálfsagt hafa margir sjálfstæðis-
menn orðið hálfklumsa yfir þessari upptalningu og velt fyrir sér hvers
vegna ekki væri minnst á helsta kosningamál flokksins frá því fyrir
ári; skattalækkanir. Eða þá sölu Landssímans og áframhaldandi einka-
væðingu og aukna þátttöku einkaframtaks í verkefnum ríkisvaldsins.
Eða þá endurskoðun landbúnaðarstefnunnar og lækkun matarverðs á
Íslandi. Eða þá tiltekt og uppstokkun í ríkisrekstri með það að mark-
miði að fara betur með fé og veita betri og skilvirkari þjónustu. Eða þá
endurmat á varnarhagsmunum Íslendinga. Eða þá stefnumótun í
skólamálum og nýja markmiðssetningu varðandi almannatryggingar
og heilbrigðis- og félagsþjónustu. Hvað er það við þessi þrjú baráttu-
mál Morgunblaðsins – sem leiðarahöfundur vill gera að stefnumálum
Sjálfstæðisflokksins – sem skyggir á þessi brýnu verkefni?
Í sjálfu sér er eðlilegt að endurskoða lagaumhverfi fjölmiðla og
meta þörf á lagasetningu varðandi samkeppni og hringamyndun – að
ekki sé talað um endurskoðun stjórnarskrárinnar. En í ljósi skrifa
leiðarahöfunda Morgunblaðsins undanfarna mánuði er blaðið ekki að
leggja áherslu á þetta. Þegar Morgunblaðið nefnir þessi þrjú atriði á
það við að fyrirtækið Norðurljós verði brotið upp með lögum, að rík-
isvaldið komi í veg fyrir að tiltekin fyrirtæki geti vaxið meir en orðið
er og helst að þau verði brotin upp og að forseti Íslands verði sviptur
málskotsrétti sínum. Andstaða mikils meirihluta þjóðarinnar við fjöl-
miðlafrumvarp Davíðs Oddssonar, sem var leiðarahöfundi Morgun-
blaðsins sérstaklega að skapi, er löngu ljós og öllum kunn. Sömuleiðis
hefur komið skýrt fram að mikill meirihluti þjóðarinnar vill að forseti
Íslands geti beitt taumhaldi á vald stjórnmálaflokka á þingi og í ríkis-
stjórn og meirihluti fólks var sammála núverandi forseta þegar hann
beitti málskotsréttinum í fyrsta sinn nú í sumar. Hugsanleg lagasetn-
ing um hringamyndun hefur lítið verið rædd opinberlega og því erfitt
að meta afstöðu almennings til hugmynda sem enn hafa ekki séð dags-
ins ljós. En það má telja víst að ef þær verða í anda fjölmiðlafrum-
varpsins sáluga muni rísa upp breið samstaða atvinnulífsins, laun-
þega, hagsmunaaðila og almennings gegn því að valdi þings og ríkis-
valds sé beitt til að viðhalda og styrkja völd stjórnmálaflokka yfir ólík-
legustu þáttum samfélagsins.
Hvers vegna eru þessi þrjú mál orðin helstu stefnumál Sjálfstæðis-
flokksins? Þrátt fyrir skrif Morgunblaðsins og ræður fáeinna forystu-
manna flokksins um þessi og svipuð málefni hefur hvorki blaðinu né
forystumönnunum tekist að sannfæra almenning um nauðsyn þeirra –
og ekki heldur flokksbundna sjálfstæðismenn. Þessi málarekstur hef-
ur reynst almennum flokksmönnum mikil raun. Þeir hafa lent í þeirri
stöðu þrásinnis að öflugustu stofnanir flokksins reka áfram mál af of-
urafli sem stangast á við lífsskoðanir þeirra – og vel að merkja:
stefnuskrá flokksins.
Nei, þetta eru ekki helstu verkefni Sjálfstæðisflokksins. Helsta
verkefni flokksins er að forystan nái aftur samhljómi við stefnuskrá
sína og þar með langflesta flokksmenn. Og forystan getur valið úr fjöl-
mörgum brýnum úrlausnarmálum þar sem stefnuskrá Sjálfstæðis-
flokksins getur einmitt verið gott leiðarljós. ■
21. ágúst 2004 LAUGARDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Leiðarahöfundur Morgunblaðsins vill að Sjálfstæðisflokk-
urinn berjist einkum fyrir þremur málum sem öll njóta
gríðarlegrar andstöðu meðal þjóðarinnar.
Stefnt gegn þjóðinni
Tæpitunga og talhlýðni
ORÐRÉTT
Nú vandast málið
En það er auðvitað goðsögn að
hægt sé að finna hæfasta ein-
staklinginn til þess að gegna til-
tekinni stöðu.
Elva Björk Sverrisdóttir blaðamaður.
Morgunblaðið 20. ágúst.
Þjóðin vill vera inni
Feillinn í Reykjavík var, að borg-
aryfirvöld hafa aldrei áttað sig
á, að haust og vetur og vor er
mestan hluta ársins og þjóðin
vill eyða frítíma sínum í veður-
sæld undir þaki.
Jónas Kristjánsson, fyrrv. ritstjóri,
um möllin og miðbæinn.
DV 20. ágúst.
Tímamótayfirlýsing?
Hagsmunir heildarinnar að leið-
arljósi.
Ingimar Sigurðsson, varaformaður
skipulagsnefndar Seltjarnarnesbæj-
ar, vegna kvartana fjölda íbúa um há-
hýsabyggð í bænum.
Morgunblaðið 20. ágúst.
Betra en að lesa það?
Morgunblaðið notað í dragt.
Dagblöð eru nýtanlegt til margra
hluta eins og ofangreind fyrirsögn á
forsíðu Moggans ber vott um.
Morgunblaðið 20. ágúst.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Orkuveita Reykjavíkur starfrækir
gestamóttöku í Skíðaskálanum í
Hveradölum í tengslum við
Hellisheiðarvirkjun.

Á laugardögum í ágúst verður boðið
upp á leiðsögn um virkjunarsvæðið. Framkvæmdum eru
gerð skil í máli og myndum í Skíðaskálanum.

Opnunartími:
10:00 til 17:00 mánudaga -
föstudaga.
10:00 til 18:00 laugardaga.
Nánari upplýsingar í síma 617-
6784.
Hellisheiðarvirkjun
www.or.is
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
f04260404_siv___04.jpg
Í DAG
STJÓRNMÁLAMENN
OG GAGNRÝNI
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Jafnvel hér, á nyrstu
nöf, hrifust foringjar
þjóðarinnar með og stilltu
Íslandi upp í hópi hinna
„staðföstu og viljugu“. Yfir-
varpið var að Bandaríkja-
menn hefðu alltaf verið vinir
okkar.
,,
16-17 Leiðari 20.8.2004 19:52 Page 2