Fréttablaðið - 11.11.2004, Síða 51

F215FIMMTUDAGUR 11. nóvember 2004
Dauðalisti
sveitarfélaga í
Bandaríkjunum
olli úlfaþyt
Í lok níunda áratugarins settutveir bandarískir landfræðingar,hjónin Deborah og Frank Popp-
er, fram kenningar um hvernig
meta mætti hvort byggðarlög ættu
sér framtíð eða hvort þau væru í
raun dauðvona. Popper-hjónin
byggðu kenningar sínar á rann-
sóknum sínum á sléttunum miklu í
miðjum Bandaríkjunum og notuðu
þær til þess að meta framtíðarhorf-
ur byggðarlaganna á þeim slóðum.
Þau lögðu til að ríkisfé yrði notað
til að kaupa upp land og húseignir
í þeim byggðarlögum sem sam-
kvæmt aðferðafræðinni ættu sér
ekki viðreisnar von og væru við
það að leggjast í eyði. Þannig yrði
íbúunum bjargað frá fátækt og ör-
birgð.
Landfræðingarnir settu fram sex
skilyrði sem þau notuðu til þess að
meta hvort setja mætti sveitarfélög
á úreldingarlista. Ef sveitarfélag
uppfyllti tvö eða fleiri skilyrði gat
það talist á góðri leið með að fara í
eyði. Skilyrðin voru:
1. Íbúar voru helmingi færri nú
en 1930.
2. Íbúum hafði fækkað um
tíu prósent eða meira á
síðasta áratug.
3. Þéttleiki byggðar var innan við
tvær manneskjur á hvern
ferkílómetra.
4. Miðgildi aldursskiptingar var
35 ár eða hærra.
5. Yfir tuttugu prósent íbúa lifðu
undir fátækrarmörkum (saman-
borið við þrettán prósent
Bandaríkjamanna).
6. Fjárfesting í nýju íbúðarhús-
næði á hvern íbúa var níutíu
prósent undir landsmeðaltali.
Kenningarnar ollu miklum úlfa-
þyt, ekki síst fyrir þær sakir að
Popper-hjónin birtu lista yfir þau
byggðarlög sem þau töldu dauð-
vona. Fáir Bandaríkjamenn vildu
viðurkenna kenningar hjónanna og
töldu sléttubúarnir sjálfir að þær
væru árás uppskafinna mennta-
manna á líferni dreifbýlisins.
Þótt landfræðingarnir hafi feng-
ið á sig mikla gagnrýni fyrir kenn-
ingar sínar leiddu þær til þess að í
fyrsta sinn var hugað að langtíma-
áætlunum fyrir sléttubyggðirnar.
Meðal annars vöktu þær athygli á
því hvernig nýta mætti auðlindir
héraðsins, vísundana, sem hafði
verið nær útrýmt. Í kjölfarið spratt
upp mikil hreyfing meðal sléttu-
bænda sem fóru að rækta vísunda
með betri afkomu en þeir höfðu
haft af hefðbundinni nautgripa-
rækt, vegna sérstöðu héraðsins.
Almennt er talið að kenningar
Popper-hjónanna hafi haft jákvæð-
ar afleiðingar fyrir sléttuhéröðin,
því þær vöktu athygli á því að lífs-
kjarasköpun felst í því að nýta sér-
stöðu eða náttúrukosti hvers stað-
ar. Hagfræðingar halda því fram að
raunverulegar byggðalausnir eigi
það allar sammerkt að vera gróða-
vænlegar, staðbundnar og byggja á
frumkvæði og forsendum íbúanna
sjálfra.
Broddaneshreppur
Bæjarhreppur
Kaldrananeshreppur
Árneshreppur
Súðavíkurhreppur
Vesturbyggð
Reykhólahreppur
Bolungarvík
Ísafjarðarbær
HólmavíkurhreppurTálknafjarðarhreppur
49%
2,2%
3,9%
1,5%
1,2%
5,2%
2,9%
1,8%
6,7%
5%
2,9%
2,9%
33
33
35
28
34
39
32
36
28
58
33
49%
51%
51%
49% 51%
47% 53%
49% 51%
45%
55%
41%
59%
46% 54%
48% 52%
41% 59%
48% 52%
■ Fækkun í % frá 1980
■ Miðgildi aldurs
■ Atvinnuleysi
❒ Hlutfall kvenna og karla
25,4%
19,1%
42,3%
2,6%
37,1%
32%
45,4%
56,5%
14,2%
35,2%
68,2%
Meðalaldur mannvirkja segir til um hvort mikið sé
reist af nýbyggingum. Meðalaldur bygginga á Vest-
fjörðum er sá hæsti á landinu og var 28 ár og 11 mán-
uðir 1994 en er 35 ár og 7 mánuðir árið 2002.