Fréttablaðið - 10.12.2004, Síða 29

Fu
llt
n
af
n:
H
ei
m
ili
sf
an
g:
Pó
stn
úm
er
:
Sv
ei
ta
rfé
la
g:
Sí
m
i:
D
æ
m
i u
m
n
ýj
un
g
frá
O
sta
- o
g
sm
jö
rs
öl
un
ni
á
á
rin
u
20
04
:
29FÖSTUDAGUR 10. desember 2004
Jóhann Sigurjónsson
Ofveiðin hélt áfram í áratug
„Þótt menn tali um að það hafi
ávallt verið farið eftir tillögum okkar
er það ekki allskostar rétt, stjórnvöld
náðu ekki að halda aflanum innan
þeirra marka sem lagt var til, enda
var boðið upp á tvöfalt kerfi lengst
af,“ segir Jóhann Sigurjónsson, for-
stjóri Hafrannsóknastofnunarinnar,
um árin eftir að kvótakerfið var sett
á.
Það fylgja kostir og gallar bæði afla-
marks- og sóknarmarkskerfi, minnir
Jóhann á. „En þegar öllu er á botn-
inn hvolft er markmið þeirra það
sama, að takmarka aðgang að tak-
markaðri auðlind. Útfærsla fiskveiði-
stjórnunarinnar er pólitísk; Hafrann-
sóknastofnun setur ákveðin mark-
mið en stjórnvöld ákveða hvernig
reynt skuli að ná þeim. Nú vill svo til
að það er aflamarkskerfi og þá
leggjum við til hámarksafla. Ef það
væri sóknarmark legðum við til
ákveðinn fjölda sóknardaga.“
Í sóknarmarkskerfi er byrjað á því að
meta hversu mikinn afla má veiða.
„Í kjölfarið mælum við afkastagetu
flotans og áætlum hversu marga
daga það taki hann að veiða þetta
magn. Útgerðir eiga hins vegar til að
reyna að hámarka afkastagetu bát-
anna með tækjakaupum og slíku,
sem gerir það að verkum að for-
sendurnar eru breytilegar á milli ára.
Það hefur sýnt sig að það er erfitt
að meta afkastagestu flotans frá ári
til árs. Í ljósi tækniframfara í fisk-
veiðum er óhjákvæmilegt að sókn-
armarkið minnki árlega um nokkur
prósent og það er nokkuð sem
stjórnvöld verða að horfast í augu
við.“
Jóhann segir að í aflamarkskerfi sé
væntanlega minni hvati til offjárfest-
inga og ekki jafn mikil þörf á að
meta sóknargetu flotans á milli ára.
„Þar eru þó hugsanlegir fylgikvillar,
til dæmis brottkast undir vissum
kringumstæðum, en það er þó líka
hægt að koma auga á hvata til
brottkasts í sóknarmarkskerfi.“
Þó svo að kvótakerfið hafi verið sett
á 1984 hefur ekki verið „hreint“ afla-
markskerfi hér þar til nýlega. „Kerfið
hefur smám saman verið að þéttast
og með aflareglunni sem komið var
á 1995 sköpuðust nýjar forsendur
fyrir langtímanýtingu. Aflareglan er
fyrst og fremst leið til að reikna út
aflamarkið en kostir hennar eru að
þetta er langtímastefna og það þarf
ekki að hringla í kerfinu á hverju ári,
sem er mikilvægt bæði fyrir atvinnu-
greinina og stjórnvöld.“
Arthur Bogason
Smábátaútgerð mun aldrei leggjast af
„Breytingarnar í smábátaútgerð eftir
að kvótakerfið kom til sögunnar eru
ótrúlegar,“ segir Arthur Bogason, for-
maður Félags smábátaeigenda.
„Fram að því var smábátaútgerð
frjáls en um leið og menn áttuðu
sig á að það stóð til að loka kerfinu
ruku menn til að smíða sér báta og
þeim fjölgaði stjórnlaust til ársins
1991.“
Arthur segir að Félag smábátaeig-
enda hafi þegar árið 1986 lagt til að
stjórnvöld settu skorður við fjölgun
smábáta og úreldingarreglur, en því
hafi ekki verið sinnt. „Þegar það var
loksins tekið fyrir fjölgun smábát-
anna fækkaði þeim ískyggilega, en
það voru yfirleitt gamlir og hæg-
gengir bátar sem gamlir menn
gerðu út. Í dag samanstendur smá-
bátaflotinn af 1.100 tæknivæddum
og hraðskreiðum bátum og meðal-
aldur þeirra sem gera þá út er sá
lægsti í sjómannastéttinni. Það er
náttúrlega frábær breyting.“
Arthur játar að undangengin ár hafi
smábátaútgerð verið settar ýmsar
skorður sem geri nýliðun erfiðari en
ella en telur ekki að það muni valda
hnignun útgerðarinnar. „Það sem
kemur á óvart er að nýliðun á sér
ennþá stað þrátt fyrir auknar skorð-
ur. Endalokum smábátaútgerðar
hefur lengi verið spáð en það hefur
ekki gengið betur eftir en svo að út-
gerðin hefur aldrei verið öflugri.
Þegar ársreikningar eru skoðaðir eru
smábátarnir oftar en ekki með bestu
útkomuna þrátt fyrir að margir rói
aðeins hluta ársins á meðan stærri
fyrirtæki liggja yfir því dag og nótt
að græða peninga.“
Þróun í smábátaútgerð allra síðustu
ár hefur þó ekki verið heillvænleg
að mati Arthurs og hann telur að
það þurfi að skapa almennari sátt
um kerfið. „Stjórnvöld eru allt of
upptekin við að hafa stjórnunar-
hnapp á öllum sjávarútvegnum. Það
væri miklu heilbrigðara og eðlilegra
að hafa ákveðið frjálsræði í smá-
bátaútgerð við hlið kvótakerfisins.
Það myndi til dæmis skapa góðan
gagnagrunn fyrir Hafrannsóknastofn-
un um aflasamsetningu á milli ára,
auk þess að það er minni hvati til
að henda fiski ef það ríkir ákveðið
frjálsræði.“
Mörgum þykir brottkast svartasti
blettur kvótakerfisins og óhjákvæmi-
legur fylgikvilli þess. Í skýrslu sem
Auðlindanefnd vann fyrir forsætis-
ráðuneytið árið 2000 kemur fram að
meiri líkur séu á brottkasti í afla-
markskerfi en öðrum kerfum því þar
sem hagræn sjónarmið ráði ríkjum
svari það trúlega ekki kostnaði að
koma með allan fisk sem veiðist í
land. Enginn neitar því að brottkast
tíðkist, en erfitt er að mæla hversu
umfangsmikið það er. Greinir menn
stórkostlega á um stærð vandamáls-
ins. Kannanir benda þó til að brott-
kast hafi minnkað í seinni tíð.
Skiptar skoðanir um umfang brottkastsins
Heimild: Auðlindaskýrsla forsætisráðuneytis árið 2000 og Fiskistofu.
FJÖLDI FISKISKIPA Á ÍSLANDI
FRÉTTAB
LAÐ
IÐ
/G
VA
AFLAÐ OG ATHUGAÐ
Um leið og slægt er um borð í smábáti á Faxaflóa rannsakar Hafrannsóknastofnunin ástand hafs og fisks á Dröfn.
28-29 (360°) 9.12.2004 14.19 Page 3