Tíminn - 23.02.1975, Síða 20
20
TÍMINN
Sunnudagur 23. febrúar 1975
Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur Hvað gera þau í tómstundunum? Grein*
,,Það er svo margt, sem
hefur langað til að lesa
kynnast og sýsla við"
— segir dr. Jakob Benediktsson í þessu viðtali, þar sem I
störf sín og áhugamól og kemur víða við
ÞESS GERIST EKKI ÞÖRF, og
væri enda ekki meira en svo
kurteislegt aö kynna dr. Jakob
Benediktsson, ritstjóra Oröabók-
ar háskólans fyrir lesendum Tim-
ans. Flestir munu vita, aö hann er
meö allra afkastamestu fræöi-
mönnum á islandi og auk þess i
hópi okkar vinsælustu útvarps-
manna, eins og þátturinn tslenzkt
mál ber ljósast vitni um. Þaö
kann aö viröast fáránlegt aö leita
frétta hjá slfkum manni um þaö, i
hvaö hann noti tómstundir sinar,
og þess vegna skal fyrsta spurn-
ingin látin vera svohljóöandi:
Útivist, bækur
og tónlist
— Hefur þú, dr. Jakob Bene-
diktsson, nokkurn tlma nokkrar
tómstundir frá þlnum fjölbreyti-
legu störfum?
— Já, tómstundir á ég eins og
aörir menn, en hitt er rétt, að
mikið af svokölluðum tómstund-
um hefur farið i það, sem menn
venjulega kalla fræðimennsku-
störf af einhverju tagi, þvi að ég
hef alla mina ævi að heita má orð-
ið að vinna svokölluð fræðistörf i
tómstundum, af þeirri einföldu á-
stæðu að ég hef haft öðrum störf-
um að gegna á venjulegum vinnu-
tima. Alltaf falla þó úr stundir o
og heilir dagar, og sumarfri hef
ég tekið stöku sinnum að minnsta
kosti, en hins vegar hafa tóm-
stundir minar aldrei verið svo
miklar, að ég hafi getað komið
mér upp neinu sérstöku tóm-
stundadundi, að fræðimennsku-
dútlinu undanskildu. Þó hef ég
haft sitthvað mér til skemmtunar
eins og flestir aðrir.
— Eins og til dæmis....?
— Á minum yngri árum hafði
ég ákaflega gaman af útivist og
gönguferðum og ég hef komizt
dálitið um land okkar, einkum á
sumrum.
Aðrir hlutir liggja mér þó enn
nær, og nefni ég þar tvennt til.
Annað er lestur bóka, sem ekki
koma fræðigrein minni við, hitt er
að hlusta á tónlist.
Lestur hef ég alltaf stundað á-
kaflega mikið. Ég var óskaplegur
bókaormur, þegar ég var barn, og
las yfirleitt allt sem ég komst
höndum yfir. Sú árátta hefur slð-
an ekki við mig skilið, og má
segja að hún haldist enn.
Um tónlistina er það að segja,
að hana hef ég ekki iðkað neitt að
ráði sjálfur, þvi að til þess hef ég
hvorki haft tima né lærdóm, en ég
hef hlustað mikið á tónlist, þegar
ég mátti vera að, og geri það enn,
bæði i gegnum útvarp, með þvi að
fara á tónleika og enn fremur leik
ég plötur heima hjá mér þegar
tóm gefst til. Þetta hefur verið
einhver bezta tómstunda-
skemmtun min við hliðina á bók-
lestrinum, sem ég hef að visu
stundað miklu meira.
— Þú minntist á útivist og
feröaiög. Hvar hefur þér þótt
einna skemmtilegast að feröast
um?
— Ég held að mér hafi þótt á-
nægjulegast, þegar ég hef komizt
upp i óbyggðir, en þvi miður hef
ég ekki getað gert það nærri eins
oft og mig hefur langað til. Þvi
veldur margt, að ég hef ekki
nema tiltölulega sjaldan komizt i
langar óbyggðaferðir, en þá
sjaldan það hefur gerzt, hefur það
orðið mér til óblandinnar ánægju
og mikillar upplyftingar. Slikar
ferðir taka talsvert langan tima,
og timi minn á sumrin hefur oft
verið höggvinn i sundur af ein-
hverju öðru. En mér hefur alltaf
verib það mikið áhugamál að sjá
sem mest af landinu, og enn á ég
að visu margt óséð, en ef til vill
gefst mér tækifæri til þess að sjá
það seinna. Hver veit?
— Safnar þú kannski steinum,
grösum eöa ööru þess háttar?
— Nei, það hef ég aldrei gert.
Ég er ákaflega litið fróður um
alla slika hluti. Það sem fyrir mér
hefur vakað, hefur fyrst og
fremst verið að sjá mig um, og
svo blátt áfram að rölta úti i nátt-
úrunni, eða þannig var það að
minnsta kosti á meðan ég var
yngri. Þetta hefur farið minnk-
andi eftir þvi sem árin hafa færzt
yfir mig.
t s lendin gasögurnar
urðu minnisstæðastar
— Þú sagðist hafa legiö I bók-
um allt frá barnæsku. A hvaða
iesningu haföir þú mestar mætur,
þegar þú varst aö alast upp?
— Faðir minn átti talsvert af
bókum, eftir þvi sem þá gerðist á
sveitabæjum. Þessar bækur las
ég allar, bókstaflega endanna á
milli. Ég held að það fyrsta, sem
ég las mér til skemmtunar, hafi
veriö þær Islendingasögur sem til
voru heima. Þær las ég allar, og
sumar oft, löngu áður en ég
fermdist.
Annars var það auðvitað dálitið
tviljunarkennt, hvað til var af
bókum á sveitabæjum á þessum
árum, — og þá auðvitað lika á
minu æskuheimili. Það var
lestrarfélag i sveitinni, bækur
voru lánaðar manna á milli, og á
heimilin komu bækur af ýmsu
tagi, bæði skáldsögur og annað.
Allt þetta las maður auðvitað, en
það sem ég held að mér hafi orðið
minnisstæðast voru tslendinga-
sögurnar, enda las ég sumar
þeirra svo oft, að heita mátti að
ég kynni þær utan bókar.
— Svo hefur lesefniö smám
saman breytzt, eftir þvi sem ævi-
árunum fjölgaði?
— Já, ekki er þvi að neita. Þeg-
ar ég óx upp og fór að eiga aðgang
að meiri bókakosti, breyttist les-
efnið. Ég las feiknin öll af skáld-
ritum á unglingsárum minum,
einkum eftir að ég fór að geta les-
ið þau mér að gagni á erlendum
málum.
En þetta hefur tekið miklum
breytingum,eftirþvisem á ævina
hefur liðið. Ég hlýt að játa, að ég
les miklu minna af skáldsögum
nú en þegar ég var ungur. Þetta
stafar bæði af timaskorti og svo
þvi að áhuginn hefur breytzt. Ég
hef fengið meiri áhuga á öðru les-
efni en skáldritum. Áður fyrr var
manni hins vegar kappsmál að
komast yfir sem mest af fagur-
bókmenntum, sem fram að þeim
tima höfðu verið manni algerlega
ókunnur heimur.
Þegar ég var strákur að lesa
undir stúdentspróf, þá las ég utan
skóla tvo siöustu bekkina i
menntaskólanum. Seinasta vet-
urinn fyrir stúdentsprófið átti svo
að heita að ég væri heimiliskenn-
ari suður i Hafnarfirði. Þar var
allgott bókasafn, sérstaklega eft-
ir ýmsa skandinaviska höfunda.
Nú gekk ég á röðina og las frá
upphafi til enda safnrit norskra
og sænskra höfunda, sem þar
voru til. Af þessu hafði ég mikla
skemmtun og reyndar ekki svo
litinn lærdóm, þótt sjálfsagt hafi
þessi lestur að einhverju leyti
komið niður á lexiulestri minum i
skólanum.
Ólst upp við
óspillt, skagfirzkt
sveitamál
— Niöaöi ekki Islenzkan I blóöi
þlnu, þannig aö þú myndir hvert
orö sem þú heyröir, þegar þú
varst barn?
— Ég veit það ekki, en ég held
helzt, að svo hafi ekki verið. Auð-
vitað heyrði ég allt i kringum mig
óspillt, skagfirzkt sveitamál.
Nokkuð af þvi man ég enn, en ég
tók ekki neitt sérstaklega eftir
oröaforða fólks eða notkun máls-
ins, svo að ég muni, þegar ég var
bam. Mér þótti snemma gaman
að islenzkunni, en ég held, að mér
hafi ekki farið að detta i hug að
nema hana sérstaklega fyrr en
um það leyti, sem ég lauk stúd-
entsprófi. Á námsárum minum
hafði ég fengið mikinn áhuga á
latinu, og það varð til þess að ég
fór til Kaupmannahafnar að stúd-
entsprófi loknu i þvi skyni að
leggja þar stund á klassiska mál-
fræði.
Þegar ég fór að sinna islenzk-
um fræðum, fljótlega eftir að ég
hafði lokið embættisprófi i Kaup-
mannahöfn, kom áhuginn á is-
lenzkunni fljótt. Ég hafði þar
góðan kennara og leiðbeinanda,
Jón prófessor Helgason, en hon-
um varð ég handgenginn á stúd-
entsárum minum. Það var mikið
fyrir hans tilstilli, að ég fór að
snúa mér að islenzkum fræðum,
eftir að ég hafði lokið prófi, þótt
segja mætti að ég kæmi þar inn
um bakdyrnar, þvi að ég hafði
byrjað á þvi að kynna mér það
sem islenzkir menn höfðu skrifað
á latinu. Þannig þokaðist þetta
yfir i islenzk fræði hjá mér, þótt
ég hefði aldrei stundað þau sem
háskólanám.
,,Ég hef alltaf
verið forvitinn
um marga hluti...”
— Okkur hefur nú boriö hér dá-
litiö af leið i tómstundatalinu.
Ilver var þinn fyrsti skemmtilest-
ur, eftir aö þú varst orðinn full-
oröinn maður og ævistarfið tekið
að heilast yfir þig?
— Ég á dálitið erfitt með að
svara þvi, af þvi að ég hef alltaf
verið nokkuð mikil alæta i bók-
lestri og hef sjálfsagt oft lesið
fleira en gott var! Svo mikið var
að minnsta kosti vist, að margt
las ég, sem lá alveg utan við
fræðigrein mina, og vist var i þvi
nokkur afþreying og hvild. Þetta
stafar lika af minni meðfæddu
forvitni. Ég hef alltaf<Sirið forvit-
inn um marga hluti aðra en þá
sem ég var að fást við i alvöru.
Það var skáldsögulesturinn, sem
einna lengst loddi við mig. Aftur á
móti hef ég aldrei verið sérlega
mikill ljóðalesandi og hæli mér
ekki af þvi að vera ýkja fróður á
þvi sviði. Ég las mest skáldsögur
fram um miðjan aldur i tóm-
stundum minum. Svo fór ég að
hallast að sögulegum efnum,
einkum menningarsögulegum, og
það hefur ágerzt með aldrinum.
Dr.-Jakob Benediktsson segir aö sér hafi jafnan Hkaö vel aö vinna fram eftir kvöldi, enda er sú vinna,
sem hann hefur afkastaö I tómstundum sinum, ekki neitt smáræöi. En um þaö er hægt aö fræöast nánar
með þvi aö lesa þetta viðtal. Tímamynd Róbert.
Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur Hvað gera þau í tómstundunum? Greina