Fréttablaðið - 31.05.2006, Qupperneq 18

31. maí 2006 MIÐVIKUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
ir Bush sjálfs afar íhaldssamar og
hann ekki opinn fyrir þeim spenn-
andi möguleikum sem bjóðast til
dæmis hvað varðar stofnfrumu-
rannsóknir sem gefa afar góð fyr-
irheit. Slíkt er ekki lengur vel séð
og fjármagn því vandfundið.“
Þegar hjónunum barst tilboð frá
hátæknivísindastofnun í Singapúr,
Institute of Molecular and Cell
Biology, og þau urðu vitni að þeim
stórhug sem einkenndi ekki aðeins
það fyrirtæki heldur einnig stjórn-
völd í landinu hvað áherslu á mann-
auð snerti leið ekki á löngu áður en
þau tóku sitt hafurtask. „Við gætum
vart verið ánægðari,“ útskýrir
Jenkins. „Ólíkt því sem gerist ann-
ars staðar er nægt fjármagn fyrir
hendi sem er mikilvægt enda
krabbameinsrannsóknir og reynd-
ar allar rannsóknir dýrar. Í Banda-
ríkjunum þurfum við sjálf að miklu
leyti að tryggja það fjármagn en í
Singapúr getum við einbeitt okkur
hundrað prósent að því sem við
gerum best; að rannsaka krabba-
mein.“
Mýs og menn
Áhugi hjónanna beggja hefur um
langt skeið beinst að krabba-
meinsrannsóknum en tíðni þess
fer ört vaxandi í öllum hinum
vestræna heimi. „Þar sem við
getum eðlilega ekki gert rann-
sóknir á fólki eru mýs besti kost-
urinn. Genamengi þeirra er vel
þekkt og skráð og þær eru nánast
eftirprentun af manninum. Með
breytingum á erfðafræðilegum
þáttum þeirra er hægt að ná fram
viðbrögðum og rannsaka í kjölfar-
ið flesta þá sjúkdóma sem á okkur
herja. Ef vel tekst til er hægt að
vinna að betri úrræðum fyrir
sjúklinga og jafnvel kanna hvort
meðferð og síðar lækning sé
möguleg.“
Lækning við krabbameini
Hversu langt er í að lækning finn-
ist við krabbameini? Svar Cope-
lands gefur ekki tilefni til bjart-
sýni. „Það fer eftir því hvaða
krabbamein er verið að tala um.
Tegundir þess eru fjölmargar og
hvert þeirra er sérstakt og þarfn-
ast sérhæfðra lyfja. Ekkert eitt lyf
dugar í baráttu við krabbamein
heldur verður að nota blöndu af
lyfjum og vísindin almennt eru enn
of skammt á veg komin til að finna
lausnir á þessu heilbrigðisvanda-
máli.“
Auðlegð í menntun
Þau Copeland og Jenkins eru án
efa meðal virtustu vísindamanna
sem komið hafa hingað til lands og
koma þeirra verður að teljast fjöð-
ur í hatt rektors Háskóla Íslands,
Kristínar Ingólfsdóttur, sem vill
koma HÍ í röð fremstu háskóla
heims. Spurð um hvort slíkt sé
mögulegt fyrir svo lítinn skóla í
litlu landi benda þau á að Singapúr
hafi ekki alls fyrir löngu verið eitt
fátækasta ríki heims en sé nú mest
spennandi staður heims fyrir
visindamenn. „Háskólinn hér
getur þetta líka en til þess þarf
gríðarlega peninga og stjórnvöld
verða að styðja slíkt framtak með
ráð og dáð og miklum peningum.
Hæfir vísindamenn fara þangað
sem peningarnir eru því það auð-
veldar þeim að vinna að hugðar-
efnum sínum. Aðeins þannig kom-
ast háskólar til metorða.
FRÉTTAVIÐTAL
ALBERT ÖRN EYÞÓRSSON
albert@frettabladid.is
Svona erum við
ÁRSFUNDUR HÁSKÓLA ÍSLANDS
Boðað er til ársfundar Háskóla Íslands,
miðvikudaginn 7. júní kl. 11.00.
Fundurinn fer fram í Hátíðasal
í Aðalbyggingu Háskólans við Suðurgötu.
Dagskrá
1. Starfsemi síðasta árs
2. Reikningsskil Háskólans fyrir árið 2005
3. Önnur mál
Kristín Ingólfsdóttir
rektor Háskóla Íslands
Lög um nálgunarbann hafa verið gagnrýnd
síðustu daga þar sem úrræðið þykir ekki
veita fórnarlömbum ofbeldismanna þá
vernd sem því var ætlað. Lögin eru
sex ára gömul og þykir slæmt
að ekki sé hægt að taka þá
sem gerast brotlegir við bannið
strax úr umferð. Í staðinn
er sá kærður og fær málið
hefðbundna meðferð fyrir
dómstólum og getur tekið allt að
mánuð að dæma í því.
Hvenær er bannið leyft?
Heimilt er að leggja bann við því
að maður komi á tiltekinn stað
eða svæði, veiti eftirför, heimsæki
eða setji sig með öðru móti
í samband við annan mann, ef rökstudd
ástæða er til að ætla að hann muni fremja
afbrot eða raska á annan hátt friði þess manns
sem í hlut á. Þegar krafist er nálgunarbanns
verður í því sambandi að vera rökstudd vísbend-
ing þess efnis að viðkomandi sé ofsóttur eða
ógnað af þeim sem krafan um nálgunarbannið
snýst um.
Hver krefst bannsins?
Það er lögreglan sem krefst þess fyrir dómi
að einhver tiltekinn einstaklingur skuli
sæta nálgunarbanni en megin-
reglan er sú að krafa verði ekki
uppi höfð nema vegna
beiðni þess sem
njóta skal verndar.
Sú meginregla er þó
ekki undantekningalaus þar sem lögregla getur
upp á sitt einsdæmi krafist nálgunarbanns ef
það þykir nauðsynlegt. Eftir að lögregla krefst
nálgunarbanns er það dómara að ákveða stað
og stund þinghalds til þess að taka kröfuna fyrir
og gefur hann þar næst út kvaðningu á hendur
þeim sem krafan beinist að.
Hvaða rétt hefur gerandinn?
Þegar krafan er tekin fyrir, kynnir dómari
kröfuna á hendur þeim sem hún beinist að svo
viðkomandi geti tjáð sig um hana og hreyft við
andmælum. Getur dómari veitt viðkomandi
frest til þess, en þó ekki lengur en til tveggja
sólarhringa. Eftir það sker dómari úr um hvort
viðkomandi sæti nálgunarbanni eða ekki.
Heimild: Vísindavefur Háskóla Íslands
og Upplýsingabæklingur fyrir þolendur afbrota.
FBL-GREINING: NÁLGUNARBANN
Ofbeldisseggurinn bíður dómsins
Ný væntingavísitala Gallup kom út í
vikunni en samkvæmt henni er aukin
svartsýni meðal
landsmanna. Vísi-
talan mældist núna
undir 100 stigum en
það hefur ekki gerst
síðan í desember
2002. Guðni Rafn
Gunnarsson, ráðgjafi
í markaðs- og
hagrannsóknum
hjá IMG Gallup,
segir að erfitt sé að
spá fyrir um þróun
vísitölunnar.
Til hvers er mælingin? Mælingin
er gerð til að spá fyrir um hvernig
einkaneysla almennings þróast.
Mæling er gerð í hverjum mánuði og
eru neytendur spurðir um væntingar
til ástands í atvinnu- og efnahagsmál-
um og eru niðurstöðurnar notaðar við
útreikning vísitölunnar.
Af hverju er breyting núna? Margir
þættir hafa áhrif á vísitöluna, til dæmis
verðbólga og gengisþróun. Vísitalan
er byggð á fimm þáttum, en þeir eru
mat á núverandi efnahagsaðstæðum,
væntingar til efnahagslífsins eftir sex
mánuði og til heildartekna heimilisins
eftir sex mánuði, væntingar til ástands
í atvinnumálum eftir hálft ár og loks
mat á núverandi ástandi í atvinnumál-
um. Vísitalan verður næst gefin út í lok
júní. Þá verður forvitnilegt að sjá hvort
neytendur verða bjartsýnni.
SPURT & SVARAÐ
VÆNTINGAVÍSITALAN
Neytendur
eru svartsýnir
GUÐNI RAFN
GUNNARSSON
Bandarísku hjónin Neal G.
Copeland og Nancy A. Jenk-
ins eru í fremstu röð þeirra
vísindamanna sem starfa
að krabbameinsrannsókn-
um. Þau eru nú stödd hér á
landi og héldu fyrirlestra
við Háskóla Íslands í gær.
Í viðtali við Fréttablaðið
eru þau ómyrk í máli um
stefnu Bush-stjórnarinnar í
málefnum vísinda og rann-
sókna. Vegna þeirrar stefnu
yfirgáfu hjónin heimahag-
ana og settust að í Singapúr,
þar sem þau stunda rann-
sóknir við bestu aðstæður.
Það eru störf þeirra að krabba-
meinsrannsóknum sem hafa
komið hjónunum á kortið og í
heimi þar sem virðing kollega fer
að mestu eftir fjölda birtra vís-
indagreina í fagblöðum standa
þeim fáir á sporði með alls rúm-
lega 700 slíkar greinar birtar. Að
baki hverri einustu þeirra liggja
tímafrekar, kostnaðarsamar og
erfiðar rannsóknir.
Skilningsleysi stjórnvalda
Það vakti mikla athygli innan vís-
indageirans þegar hjónin ákváðu
nýlega að hætta störfum fyrir
Krabbameinsfélag Bandaríkjanna,
National Cancer Institute, eftir
áratuga starf og flytja til Singapúr.
Það er ekki á hverjum degi sem
fremstu vísindamenn heims taka
slíka ákvörðun en aðspurður segir
Copeland að sú ákvörðun hafi verið
auðveld. Mikið skilningsleysi ríki
hjá núverandi stjórnvöldum á
rannsóknum vísindamanna og
nauðsyn þess að fjármagna þær
rannsóknir. „Mikið breyttist eftir
að George W. Bush komst til valda.
Fjármagn var skorið verulega
niður til rannsókna og ekki aðeins
á okkar vettvangi heldur almennt.
Takmarkanir voru settar hvað
rannsóknir varðaði enda hugmynd-
Í HÓPI MERKUSTU VÍSINDAMANNA
SAMTÍMANS Lífvísindamennirnir Neal G.
Copeland og Nancy A. Jenkins eru í farar-
broddi krabbameinsrannsókna í heiminum.
Þau deildu visku sinni og reynslu með
áhugasömum í Háskóla Íslands og munu
heimsækja rannsóknarstofnanir og fyrir-
tæki á meðan dvöl þeirra hér stendur.
FRÉTTABLAÐIÐ/HEIÐA
Fluttu til Asíu vegna Bush
HÁSKÓLAR ÞURFA FJÁRMAGN Hjónin eru
bjartsýn á að sýn rektors að koma HÍ í
fremstu röð geti orðið að veruleika en
aðeins með dyggum stuðningi ríkisins
enda sé nægt fjármagn frumforsenda þess
að hæfir vísindamenn fáist til kennslu og
rannsókna í háskólum. Fáist það eru allar
dyr opnar.
„Á því leikur enginn vafi að það er
mikill fengur fyrir skólann og alla
áhugamenn um lífvísindi að fá hjónin
hingað til heimsóknar enda efa ég að
virtari vísindamenn en þau tvö hafi
þegið boð hingað áður,“ segir Kristín
Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands.
Háskólinn stendur fyrir heimsókn
hjónanna Copeland og Jenkins hing-
að til lands en Eiríkur Steingrímsson,
prófessor í lífefnafræði, var hvata-
maður að heimsókninni.
Rektor segir ávinninginn mikinn
af slíkri heimsókn. „Þarna gefst fólki
sem starfar við krabbameinsrann-
sóknir og sameindalíffræði kostur á
að heyra frá þeim allra fremstu og
slíkt er ómetanlegt. Við ætlum að
reyna að fjölga slíkum heimsóknum
en þær þarf að undirbúa vel. Virtir
vísinda- og fræðimenn eru vinsælir
og eftirsóttir og þessa heimsókn
höfum við verið að undirbúa síðan í
vetur. En undirtektir við boðum hafa
verið góðar og þeim verður fram
haldið.“
Rektor Háskóla Íslands:
Mikill fengur
KRISTÍN INGÓLFSDÓTTIR Heimsókn
virtustu lífvísindamanna heims er
forsmekkurinn að því sem koma skal.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
96
94
92
90
88
86
84
82
> Skólasókn 16 ára ungmenna 1999-2005
%
konur
karlar
alls
Heimild: Hagstofa Íslands