Fréttablaðið - 31.05.2006, Síða 40

MARKAÐURINN
hagsmálum og taldi hana vinna gegn árangri
sem Seðlabankinn hefði náð með vaxtahækk-
unum sínum.
Reyndar er það svo að þegar Íbúðalánasjóður
og skömmu síðar bankarnir hækkuðu láns-
hlutföll og lækkuðu vexti íbúðalána fyrir um
tveimur árum síðan var Seðlabankinn meðal
þeirra sem vöruðu við aukinni þenslu í kjölfar-
ið. Markmið Seðlabankans er að stuðla að því
að verðbólga hér verði sem næst 2,5 prósent-
um á einu ári en það hefur reynst bankanum
torsótt að undanförnu. „Þar skipta sennilega
mestu breytingarnar sem urðu á fasteignaveð-
lánamarkaði á árinu 2004 með rýmkun reglna
Íbúðalánasjóðs og innkomu banka og spari-
sjóða í kjölfarið. Þessar breytingar leiddu til
mikillar hækkunar á fasteignaverði og mik-
illar einkaneyslu. Undanfarin misseri hefur
fasteignaverð skýrt stærstan hluta hækkunar
vísitölu neysluverðs,“ sagði Davíð Oddsson,
formaður bankastjórnar Seðlabankans,
nýlega á ársfundi Landssambands lífeyris-
sjóða. Þá segir í skýrslu Seðlabankans um
Fjármálastöðugleika 2006 að bankinn hafi ein-
dregið mælt með því að skipulagi íbúðalána
yrði breytt og að ríkið drægi úr beinni þátttöku
sinni, enda væri núverandi staða óviðunandi
og brýnt að hrinda breytingum í framkvæmd
sem fyrst. „Samkeppni á þessum markaði
er eftirsóknarverð og bankar og sparisjóðir
geta styrkt stöðu sína til langs tíma litið með
því að veita íbúðalán. Seðlabankinn mælti
gegn rýmkun útlánareglna Íbúðalánasjóðs
árið 2004 ekki síst vegna tímasetningar henn-
ar. Bankar og sparisjóðir töldu að sér þrengt
og brugðust við með stórhækkuðum útlán-
um og lengingu lána. Afleiðingin varð mikil
skuldaaukning heimila, hækkun fasteigna-
verðs, aukin neysla, mikill innflutningur og
tilheyrandi viðskiptahalli. Vaxtamyndun á
íbúðalánamarkaði hefur verið óeðlileg og
fjármögnun banka og sparisjóða ekki í nægi-
legu samræmi við skilmála veittra lána,”
segir í skýrslunni.
ÍBÚÐABANKAHUGMYND HAFNAÐ
Um miðjan maí bættist svo við þungt lóð
á vogarskál gagnrýnisradda Íbúðalánasjóðs
þegar birt var álit sendinefndar Alþjóðagja
ldeyrissjóðsins eftir fundi með stjórnvöld-
um og samtökum hér á landi. Nefndin fjall-
aði almennt um horfur í efnahagsmálum og
taldi þær ágætar en tók djúpt í árinni þegar
kom að Íbúðalánasjóði. Benjamin Hunt, sem
fór fyrir sendinefndinni, lagði ríka áherslu
á nauðsyn þess að koma á breytingum á
sjóðnum sem allra fyrst til þess að aðgerðir
Seðlabankans í peningamálum skiluðu sér
eðlilega. „Óheilbrigð samkeppni á milli bank-
anna og hins ríkisstyrkta Íbúðalánasjóðs hefur
grafið undan áhrifamætti peningastefnunnar,
aukið ójafnvægið í hagkerfinu að nauðsynja-
lausu og ógnað fjármálastöðugleika,“ segir
í álitinu. Ummæli sendinefndarinnar þykja
mjög beinskeytt og gætir nokkurra vonbrigða
í bankakerfinu með að gagnrýni sem þessi
virðist ekki skila sér til löggjafans með nægi-
lega afgerandi hætti.
Ef farin yrði heildsölubankaleiðin myndi
slík stofnun ekki lána beint til almennings
heldur fjármagna lán banka og sparisjóða.
Þannig myndi sjóðurinn hverfa af sam-
keppnismarkaði íbúðalána, en þeirri kröfu
hafa Samtök banka og verðbréfafyrirtækja
haldið mjög á lofti síðustu ár. Fyrstu til-
lögur stýrihópsins sem skipaður var um
breytingar á sjóðnum gerðu hins vegar ráð
fyrir því að búinn yrði til „íbúðabanki“
og heyrast þær raddir í bankakerfinu að
þar sé mjög lítil breyting frá núverandi
stöðu, ríkisábyrgð lána verði enn við lýði og
lítið breytist annað en búin verði til deild
innan Íbúðalánasjóðs sem miðlaði lánum til
almennings gegnum bankakerfið. Þá yrði
með þessari leið í raun aflögð samkeppni
þar sem bankarnir miðluðu lánum þessum
á sömu kjörum. Í bankakerfinu segja menn
þetta upplegg hafa „siglt í strand“ og áfram
verði rætt um markmið og leiðir í mál-
inu. Tillögurnar um íbúðabankann mættu
þannig mikilli andstöðu í bankakerfinu, en
þar segja sumir hverjir að þær endurspegli
þá stöðu að starfsmenn Íbúðalánasjóðs komi
að því að hluta að semja þær og því ekki
von á að tillögurnar hafi í för með sér gagn-
gerar breytingar. Fyrirhugaður íbúðabanki
var þannig nefndur „samkeppnislaus ríkis-
banki sem kassi innan Íbúðalánasjóðs“ af
einum viðmælenda Markaðarins. Halldór J.
Kristjánsson, bankastjóri Landsbankans og
varaformaður Samtaka banka og verðbréfa-
fyrirtækja, staðfesti enda í nýlegu viðtali
við Markaðinn að
mikið bæri í milli
hjá bönkunum
og stýrihópnum.
Hann segir sam-
tökin lengi hafa
haft ákveðnar
hugmyndir um
þær breytingar
sem verða myndu
til þess að ríkið
hyrfi af íbúðalána-
markaði.
„Grunnpunkt-
arnir af okkar
hálfu hafa verið
að umfang ríkis-
ins væri hér eftir
líka grundvallað
af markaðslög-
málum og ekki
yrði ríkisstyrkt sam-
keppni á þessum markaði,“ segir hann og telur
að endurmeta þurfi stöðu sjóðsins í ljósi þeirr-
ar umræðu sem átt hafi sér stað um bankana
og efnahagslíf hér á
alþjóðavettvangi.
„Íbúðalán eru í
hverju landi einn
stærsti þátturinn
í fjármálamark-
aðnum, hafa áhrif
á þróun skulda-
bréfamarkaðar
og almennt á þró-
unina með mjög
víðtækum hætti.
Því er mjög mik-
ilvægt að vel tak-
ist til með slíkar
breytingar og að
alþjóðafjármála-
markaðurinn sjái
þær sem jákvæð-
ar breytingar. Því
kann að vera að
menn þurfi að
horfa á þetta upp
á nýtt og stíga
skref sem eru
stærri í átt að því
að markaðsvæða
þetta kerfi en þeir
höfðu áður hugs-
að sér.“ Halldór
áréttar að allra
hagur sé að vinna
að breytingum á
Íbúðalánasjóði með opnum huga „í stað þess
að festast í umræðum fortíðar“.
13MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 2006
Ú T T E K T
ÍBÚÐALÁNASJÓÐUR ER Í HÖFÐABORG Stjórnmálamenn eru ekki á einu máli um hversu brýnt sé að koma að breytingum á skipu-
lagi og starfsemi Íbúðalánasjóðs. Seðlabankinn segir stöðuna á íbúðalánamarkaði óviðunandi og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gagnrýnir
seinagang stjórnvalda í að koma á umbótum. MARKAÐURINN/GVA
Pólitískt bitbein í hálsi hagkerfisins
Ú R R A M M A G R E I N 6 Í S K Ý R S L U S E Ð L A B A N K A Í S L A N D S , F J Á R M Á L A S T Ö Ð U G L E I K I 2 0 0 6 :
„Seðlabanki Íslands hefur nokkrum sinnum
tjáð sig um útlán og út lánareglur Íbúða-
lánasjóðs á undanförnum árum. Haustið
2003 veitti bankinn umsögn til verkefnis-
stjóra og ráðgjafarnefndar félagsmálaráð-
herra í tengslum við áform um aukin umsvif
Íbúðalánasjóðs á húsnæðislánamarkaði. Í
umsögninni var m.a. vakin athygli á að hlut
deild ríkisins á húsnæðislánamarkaði væri
með því mesta sem þekktist og að með frek-
ari aukningu hennar væri hætt við að dregið
yrði úr samkeppnishæfni fjármálafyrirtækja
á lánamarkaði. Í viðamikilli skýrslu sem
Seðlabankinn tók saman að beiðni félags-
málaráðherra og birt var síðla árs 2004 var
ítarleg grein gerð fyrir mati bankans á marg-
víslegum óæskilegum afleiðingum breyttra
útlánareglna. [...] Óvæntar breytingar á fast-
eignaveðlánamarkaði þegar bankar hófu að
veita fasteignaveðlán, ekki síst vegna
áforma Íbúðalánasjóðs um að auka mark-
aðshlutdeild sína, leiddu til þess að lánsfjár-
framboð jókst til mikilla muna. Sú breyting
var skyndileg. Hörð samkeppni Íbúða lána-
sjóðs og banka og sparisjóða knúði upp
fasteignaverð og þar með einkaneyslu og
verðbólgu fyrr og hraðar en hægt var að
bregðast við í tæka tíð með aðgerðum í pen-
ingamálum. Dregist hefur úr hömlu að gera
nauðsynlegar breytingar á hinu opinbera
íbúðalánakerfi. Af því leiðir m.a. að hugsan-
legt er að langtímamarkaður fyrir innlend
skuldabréf verði ekki eins virkur og hann
hefði ella orðið þar eð horfur virðast nú á að
ekki fari nema hluti íbúðalánafjármögnunar
um innlendan skuldabréfamarkað. Miklu
skiptir fyrir virkni innlends skuldabréfamark-
aðar, hagfellda fjármögnun íbúðalána, stöð-
ugleika fjármálakerfisins og alþjóðlegt láns-
hæfismat ríkissjóðs að sem fyrst verði gerð-
ar breytingar á hinu opinbera íbúðalánakerfi.
Eins og málum er nú komið hljóta þær að
taka mið af því að innlendar lánastofnanir
aðrar en Íbúðalánasjóður gegni mikilvægu
hlutverki í lánsfjármögnun íbúðarhúsnæðis.“
SEÐLABANKINN KYNNIR VAXTAHÆKKUN „Dregist hefur úr
hömlu að gera nauðsynlegar breytingar á hinu opinbera íbúðalána-
kerfi,“ segir í skýrslu Seðlabanka Íslands, Fjármálastöðugleiki 2006.
MARKAÐURINN/STEFÁN
Á KYNNINGU ALÞJÓÐAGJALDEYRISSJÓÐSINS Benjamin Hunt
kynnti nýverið álit sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á efna-
hagsmálum hér. Hann er í miðið en fjær Srobona Mitra og næst
Keiko Honjo. MARKAÐURINN/PJETUR
Um miðjan maí bættist svo við
þungt lóð á vogarskál gagn-
rýnisradda Íbúðalánasjóðs
þegar birt var álit sendinefndar
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins ...
„Óheilbrigð samkeppni á milli
bankanna og hins ríkisstyrkta
Íbúðalánasjóðs hefur grafið
undan áhrifamætti peningastef-
unnar, aukið ójafnvægið í hag-
kerfinu að nauðsynjalausu og
ógnað fjármálastöðugleika.“