Fréttablaðið - 26.10.2006, Blaðsíða 44

26. október 2006 FIMMTUDAGUR12
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM
ALLAN GRÓÐUR HEIMILANNA
Haustkaktusar
Ekki er það nú beint útlitið sem fær okkur til að
telja nóvemberkaktusinn og jólakaktusinn til kakt-
usa. Hvorki hafa þeir þykkan bol né þyrna eins og
þeir kaktusar sem oftast koma upp í hugann þegar á
kaktusa er minnst. En engu að síður teljast þeir til
hins stóra ættbálks kaktusanna sem svo sérkenn-
andi eru fyrir ýmis gróðurlendi beggja hluta Amer-
íku, alveg frá Klettafjöllunum norður í Kanada
suður á syðstu skaga Chile. Þeirra lendur eru yfir-
leitt kargar klettaskriður eða þurrar eyðimerkur.
Tegundirnar skipta hundruðum, hver með sitt svip-
mót, mótað af þeim aðstæðum sem þær mættu á
þróunarbrautinni.
Heilabrot við Indlandshaf
En auk hinna þyrnum vörðu tegunda er til nokkuð
stór hópur svokallaðra blaðkaktusa sem hafa þróast
sem setar hátt uppi í krónum trjáa í fjallaregnskóg-
um Suður-Ameríku. Af blaðkaktusum vex einnig ein
tegund á Srí Lanka og önnur á eynni Sansibar aust-
an Afríku. Þær eru einu kaktusategundirnar sem
eru upprunalegar utan Ameríku. Þetta hefur valdið
grasafræðingum heilabrotum, en nánustu ættingjar
kaktusanna eru hádegisblómin í Afríku (og svala-
kössunum okkar). Í íslensku flórunni telst haugarf-
inn skyldastur þeim, en er allfjarskyldur þó.
Blendingsbræður
Uppruni nóvemberkaktus er í fjallahéruðunum
ofan við Sao Paulo í Brasilíu. Sem pottaplanta er
hann þó tilbúin tegund sem gerð var með því að
æxla saman tveimur náskyldum tegundum af þess-
um slóðum. Það gerði garðyrkjumaður nokkur að
nafni William Buckley sem rak garðyrkjustöð utan
við London um miðja nítjándu öld. Frá þessum
blendingum hans hafa allir nóvember- og jólakakt-
usar komið. Dálítill munur er þó á þessum tveimur,
einkum hvað varðar blaðgerð og blómgunartíma.
En þeir eiga sömu foreldra og sáu fyrst dagsins ljós
í gróðurhúsum Buckleys. Jólakaktusinn hefur
sljórri blöð en nóvemberkaktusinn og blómgast ögn
síðar, en aftur á móti var hann mun algengari á
heimilum áður fyrr og hér og þar eru til eintök af
honum sem fylgt hafa sömu fjölskyldunum í marga
ættliði. Jólakaktusinn á það líka til að blómgast
aukalega á vorin, eftir vetrarhvíldina.
Markaðsvaran
Nóvemberkaktusinn hafði samt vinninginn sem
verslunarvara vegna þess að hann er ekki eins
hvumpinn og jólakaktusinn og þolir betur flutning
og búðastúss eftir að hann er búinn að mynda blóm-
hnappa. Öll slík meðferð er jólakaktusnum um
megn, hann fellir blóm um leið og hann verður fyrir
áreiti á þessum viðkvæma tíma. Nóvemberkaktus
blómgast að öllu eðlilegu um mánaðamótin október/
nóvember en jólakaktusinn um mánuði síðar.
Blómgunin stendur í tvær til þrjár vikur. Á síðustu
árum hefur verið mikið unnið að því að fjölga val-
kostum í blómalit og blómgunartíma nóvemberkakt-
usins og nú eru til hátt í hundrað nafngreindar sort-
ir af honum. Blómlitirnir ná yfir tugi blæbrigða í
bleikum, rauðum, eirrauðum, hvítum og jafnvel
gulum tónum.
Harðgerðir – en þurfa skilning
Enda þótt nóvemberkaktus, jólakaktus og flestir
blaðkaktusar séu afar harðgerðar, langlífar og þoln-
ar pottaplöntur, þurfa þeir samt nokkuð sérstakar
aðstæður til að blómgast. Eftir blómgun á að vökva
reglulega í svo sem mánuð. Svo er plantan látin
hvíla sig á fremur svölum stað (15°C) og ekkert
vökvuð fram í mars. Þá er aftur byrjað að vökva og
gefa áburð út júlímánuð. Í lok júlí hefst annað dval-
arskeið. Meðan á því stendur er lítið sem ekkert
vökvað en plantan samt höfð við stofuhita. Um miðj-
an september fara svo blómhnappar venjulega að
sjást. Þá er vökvun aukin og gefinn daufur áburðar-
skammtur tvisvar eða þrisvar uns plantan stendur í
fullum blóma í endaðan október eða í byrjun nóv-
ember.
Í stuttu máli
Ísl. nafn: Nóvemberkaktus
Vísindaheiti: Schlumbergera x buckleyi hybr.
Plöntuætt: Cactaceae – kaktusaætt.
Notkun: Blómplanta – pottablóm.
Birtuþörf: Mikil óbein birta.
Kjörhiti: Heittemprað: 15–20°C.
Vökvun: Mold ávallt rök meðan plönturnar eru í
blóma. Þurr hvíldartímabil.
Áburður: Daufir skammtar af og til.
Umpottun: Eftir þörfum í stærri pott, notið kalk-
lausa mold.
Fjölgun: Afar auðveld með greinabútum á vorin.
Hvítur nóvemberkaktus.
�������������
������������������������������
�������������������������������
����������������������������� ���������������
*Tilboðsverð 2006
S
e
p
t.
2
0
0
6
Nicorette Fruitmint
Nicorette nikótínlyf eru fáanleg án lyfseðils og eru notuð þegar reykingum er hætt eða þegar dregið er úr
reykingum. Til að ná sem bestum árangri skal ávallt fylgja leiðbeiningum í fylgiseðli. Skammtar eru
einstaklingsbundnir eftir því hve mikið er reykt, hvort hætta á reykingum eða draga úr þeim. Því ber að
kynna sér upplýsingar um notkun í fylgiseðli. Í fylgiseðlinum eru upplýsingar um: verkun og notkun,
varúðarreglur, mikilvægar upplýsingar sem nauðsynlegt er að lesa áður en lyfin eru notuð, hugsanlegar
aukaverkanir og aðrar upplýsingar. Leitið til læknis eða lyfjafræðings ef þörf er á frekari upplýsingum um
lyfin. Þeir sem fengið hafa ofnæmi fyrir nikótíni eða öðrum innihaldsefnum lyfsins, nýlegt hjartaáfall,
óstöðuga versnandi hjartaöng, alvarleg hjartsláttarglöp eða nýlegt heilablóðfall eiga ekki að nota Nicorette
nikótínlyf. Börn yngri en 15 ára, þungaðar konur og konur með barn á brjósti eiga ekki að nota Nicorette
nikótínlyf nema að ráði læknis.
Handhafimarkaðsleyfis: Pfizer ApS. Umboð á Íslandi: Vistor hf., Hörgatúni 2, Garðabæ.
Lesið allan fylgiseðilinn vandlega áður en byrjað er að nota lyfið.
Geymið fylgiseðilinn. Nauðsynlegt getur verið að lesa hann síðar.
www.nicorette.is
Nýttbragð
semkemurá óvart
25%
afsláttur
*
��
���
��
�
��
��