Fréttablaðið


Fréttablaðið - 15.02.2007, Qupperneq 32

Fréttablaðið - 15.02.2007, Qupperneq 32
Íslendingar voru fljótir til að taka tómötunum opnum örmum þegar farið var að rækta þá að ein- hverju ráði. Að miklu leyti má þakka það frænkun- um Helgu Sigurðardóttur og föðursystur hennar, Jóninnu Sigurðardóttur. Báðar gáfu þær út merkar matreiðslubækur á fyrri hluta síðustu aldar. Segja má að í raun hafi þær frænkur mótað matreiðslu og matarsmekk þjóðarinnar alla síðustu öld. Bækur þeirra voru gefnar út í mörgum útgáfum fram yfir 1950. Þau eintök sem ég er með hér fyrir framan mig eru báðar fjórða útgáfa og gefnar út 1943 og 1945. En það eru „Grænmeti og ber“ eftir Helgu frá 1945 og „Matreiðslubók“ Jóninnu frá 1943. Hér er aðeins gripið niður þar sem þær fjalla um tómata. Helga segir tómata eiga að vera: „þroskaðir, góðir tómatar af meðalstærð eru 60-80 grömm hver, hnöttóttir, jafnir að stærð og rauðir með engum grænum deplum. Hýði tómatanna er þunnt, fræhús- in innan í tómötunum eru rauð og innihaldið á að vera þykkt svo að þeir séu vel sneiðfastir.“ Og enn- fremur: „Tómatarnir eiga aðallega að vera borðaðir með rúgbrauði og smjöri, einnig má matbúa úr þeim fjölmarga ágætis rétti og með kjöt-, fisk-, og græn- metisréttum eru þeir til mjög mikils bragðbætis.“ Hér er sagt hvernig hlutirnir „eiga að vera“ en svo eru gefnir valkostir. Helga færir svo lesendum sínum tuttugu og eina aðferð til að matreiða tómata. Það er nokkuð góð byrjun fyrir grænmetistegund sem er að hefja innreið sína á nýjan markað – og í landi þar sem ekki var fyrir mikil hefð á grænmet- isáti. En það hefur breyst. Líklega má helst þakka Helgu fyrir að það gerðist. Jóninna Sigurðardóttir, sem ávallt var kölluð „frök- en Jóninna“ stóð fast á íslenskri hreintungustefnu að hinum menningarlega og sígilda þingeyska hætti og kallar því tómatana aldrei annað en „rauðaldin“ en setur „tomater“ innan sviga. Hún segir nú ekki eins mikið og Helga um það hvernig tómatarnir eiga að vera, en gefur nokkrar uppskriftir. Meðal annars þessa – og orðrétt: „Rauðaldinbaut (-böff). 1000 gr. rauðaldin (tomater), 50 gr. laukur, 60 gr. hveiti, salt, pipar. Rauðaldinin eru þvegin úr heitu vatni og yzta himnan tekin utan af. Svo er hvert aldin skorið í 3-4 sneiðar, salti og pipar stráð á aðra hliðina og báðum hliðum velt vel í hveitinu. Brúnað- ar í smjöri eða feiti móbrúnar með lauknum. Bautið er borðað með lauksósu og kartöflum eða káljafn- ingum. Sósunni er hellt yfir.“ – Og að auki má geta þess að fröken Jóninna kallar melónur „tröllepli”, en það er útúrdúr í þessu samhengi. Tómatar eru auðugir af næringarefnum og vítamín- um, en það verður seint sagt að þeir séu fitandi. Í hverjum 100 grömmum eru að jafnaði 87kj eða 21kcal, 93g vatn, 1g prótein, 0,2g fita, 3,7g fita, 1,4g af meltanlegum trefjum, 275mg kalíum, 11mg kalk, 0,2mg járn, 1 míkrógramm seleníum, 600 míkró- grömm beta-karoten og 20 mg C-vítamín. Þetta eru sænskar meðaltölur sem fengnar eru með rann- sóknum á sænskum markaðstómötum árið um kring. Það virðist litlu breyta meðalgildunum hvort tómatarnir hafa verið ræktaðir að sumarlagi við sól og sumaryl eða að vetrarlagi við flóðlýsingu í gróð- urhúsum. Þó kemur það fram í bragð- og gæðamati að tómatar sem teknir eru af plöntunum eftir að þeir hafa náð að roðna vel þykja skara fram úr þegar miðað er við tómata sem eru teknir grænir eða hálfrauðir og látnir eftirþroskast við etýlengas í þar til gerðum skemmum áður en þeir eru settir á markað. En við eftirþroskann bæta þeir ekki við sig neinum bragðgæðum, þótt þeir líti alveg eðlilega út. Og það er einmitt það sem skilur að heimaræktaða tómata frá innfluttum. Þar sem tómatar eru ræktað- ir í stórum stíl til útflutnings er þessari aðferð beitt, annars myndu tómatarnir ekki þola flutninginn. Hér á landi eru tómatar ávallt teknir vel rauðir af plöntunum og fara á markaðinn beint úr gróðurhús- unum árið um kring. Þess vegna ná bragðefnin að þroskast og tómatarnir verða gegnrauðir með sætu- keim. Að tómatar verða rauðir má fyrst og fremst þakka efnasambandi sem kallast lýkópen. Lýkópen er í flokki karóteníða sem eru nauðsynleg sindurefni fyrir líkamann. En tómatar hafa þá sérstöðu að í þroskuðum tómötum er mun meira magn af lýkó- peni en í nokkurri annari fæðutegund. Lýkópen hefur mikla þýðingu fyrir alla inniviði lungna og meltingarfæra. Sömuleiðis fyrir þvagrás, kynkirtla og frjósemi, en þó einkum og sér í lagi blöðruháls- kirtil karlmanna. Lýkópenið er talið halda aftur af meinvörpum og nauðsynlegt í baráttunni við krabbamein og aðra menningarsjúkdóma. Lýkópen leysist upp í fitu og magnast við matreiðslu og mat- argerð úr tómötum. Í venjulegum tómötum er lýkó- penmagnið um 3mg í hverjum hundrað grömmum og nú eru komnir á markaðinn sérstakir „heilsutóm- atar“ sem innihalda þrefalt þetta magn, eða um 9mg/100g. Æskilegur lágmarksdagskammtur af lýkópeni fyrir heilbrigðan mann er um 20mg. Það samsvarar um 10 „heilsutómötum“ eða góðum slurk af ítalskri spaghettísósu. Ítalskir karlmenn fá sjald- an blöðruhálskrabbamein, ef marka má alþjóðlegar heilbrigðisskýrslur. Sama gildir um Mexíkana. Hinar vinsælu dönsku bókahillur komnar aftur Tekk - Kirsuberja - Hlynur Hringið og biðjið um mynda- og verðlista www.4you.is - 4you@4you.is - 564 2030 - 690 2020 Við erum að taka niður pantanir á ryðfríum stálgrillum Fyrstu 50 grillin verða á sértilboði 49.800
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.