Fréttablaðið - 27.04.2007, Síða 26

greinar@frettabladid.is
VG er flokkur sem hugsar hlutina lengra en einungis eitt kjörtímabil. Öflugt vel-
ferðarkerfi er spurning um áherslur í fjárlög-
um. Með því að efla menntakerfið væri hægt
að skapa samfélag þar sem allir hafa í raun
jafna möguleika á menntun. Á Norðurlöndun-
um höfum við dæmi um öflugt menntakerfi
sem skapar grundvöll fyrir grósku og ný-
sköpun í atvinnulífinu sem heldur hagvexti stöðug-
um. Þar er fólk líka vel tryggt með öflugu velferðar-
kerfi og veit að það fær góða þjónustu fyrir þá skatt-
peninga sem það greiðir til ríkisins.
Okkar tillaga í fangelsismálum gengur út á öflug
meðferðarúrræði og menntun fyrir fanga. Með góðu
uppbyggingar- og betrunarstarfi ætti að draga mjög
úr endurkomu í fangelsin, sem í dag er um 50%. Það
er vel hægt að ná árangri með meðferðum við hæfi
við ofbeldis- og kynferðisafbrotum sem og öðrum
brotum, sérstaklega ef tekið er á vandanum í upp-
hafi afbrotaferils. Slíkar áherslur myndu minnka út-
gjöld til fangelsismála þegar til lengri tíma
er litið og stórauka möguleika fanga á betra
lífi eftir fangelsisvist.
Við viljum stórauka rannsóknir í heil-
brigðismálum þannig að við getum verið
framarlega í heiminum á því sviði að finna
orsakir sjúkdóma. Með þekkingu og fræðslu
getum við bætt lýðheilsu. Þegar það verður
reiknað út eftir 50-100 ár þá mun okkar að-
ferð vera mun ódýrari en sú að nota plást-
urslausnir í stað þess að takast á við orsak-
ir vandans.
Einnig viljum við leggja áherslu á heimaþjón-
ustu við sjúklinga og eldri borgara. Þannig virðum
við óskir þeirra um að búa lengur heima við og þrátt
fyrir að heimaþjónustan kosti peninga, þá kostar hún
minna en steinsteypa sem fáir vilja nota.
Vinstri hreyfingin – grænt framboð vill byggja
upp betra samfélag til frambúðar. Til þess þarf öfl-
ugt velferðarkerfi með lausnum sem raunverulega
bæta samfélagið og því þarf að hugsa lausnir lengra
en eitt kjörtímabil.
Höfundur skipar 5. sæti á lista
Vinstri grænna í SV-kjördæmi.
Grundvöllur fyrir grósku
Væri hér ekki jafnrétti milli karla og kvenna, þá gæti verið
skiljanlegt, að konur vildu einar
sér vinna að sínum kröfum, er
karlmenn hefðu ekki viljað sinna.
En því er ekki svo varið. Hér er
fullkomið jafnrétti milli karla
og kvenna og hefur lengi verið“.
(Morgunblaðið 4/6 1926). Tilefni
þessara orða Morgunblaðsins var
umræða um sérstakan Kvenna-
lista til Alþingis. Sú bjartsýni sem
þarna birtist endurspeglar það al-
genga viðhorf að þetta sé nú allt að
koma – eða hreinlega komið. Hún
hefur verið tengd við frjálslyndis-
hugmyndir um línulega þróun og
óslitnar framfarir í upplýstu nú-
tímaþjóðfélagi. Þetta mætti kalla
örlagabjartsýni sem felur oft í sér
að ekkert þurfi að koma til, hvorki
barátta né aðgerðir, jafnrétti komi
nánast sjálfkrafa með tímanum.
Sálfræðingurinn Daníel Þór Ólason
hefur í öðru samhengi fjallað um
muninn á örlagabjartsýni og bar-
áttuþreki. Örlagabjartsýni er að
treysta á gæfuna eða forsjónina og
láta þar við sitja, meðan baráttu-
þrek felst í að undirbúa sig undir
verkefnin og takast á við þau á
markvissan hátt.
Örlagabjartsýni í jafnréttismál-
um tengist oft öðrum sjónarmið-
um, t.d. að það litla sem eftir er
af misrétti sé konum sjálfum að
kenna. Samt sem áður getur verið
óvinsælt að gagnrýna eða gera
eitthvað í málunum. Markvissar
jafnréttisaðgerðir eru gjarna tald-
ar niðurlæging fyrir konur af því
að þær eiga að keppa á sömu for-
sendum og karlar. Margt af því
sem sumir telja kynbundið mis-
rétti telja aðrir nefnilega að hafi
ekkert með kyn að gera heldur sé
„tilviljun“ eða „misskilningur“ eða
„gáleysi“ (fv. formaður KSÍ um
kynbundið verðlaunafé). Og jafn-
vel hreinar öfgar að hafa orð á því.
Svo eru þeir sem telja að jafnréttið
komi með unga fólkinu. Lagalegu
misrétti hafi verið útrýmt, yngri
kynslóðir séu aldar upp við jafn-
réttissinnaðri og víðsýnni viðhorf
en eldri kynslóðir. Gallinn er bara
að við erum oft að ræða jafnrétt-
ismál út frá tilfinningu og hvernig
við höldum að hlutirnir séu en ekki
út frá gagnreyndri þekkingu.
Auður Magndís Leiknisdóttir fé-
lagsfræðingur skoðaði jafnréttis-
viðhorf á kerfisbundinn hátt í BA-
ritgerð sinni „Bráðum kemur betri
tíð - Um viðhorf til jafnréttismála
í upphafi 21. aldar“ (2005). Hún
bjó til jafnréttisvísitölu úr einföld-
um spurningum sem auðvelt var
að staðreyna og skoðaði hvernig
þekking og viðhorf tengjast kyni,
menntun, aldri, atvinnustöðu o.fl.
Niðurstöðurnar voru athyglisverð-
ar og sumar sláandi. Þekkingar-
leysi og íhaldssemi var meiri en
talið hefur verið og marktækur
munur milli hópa. Þannig eru karl-
ar íhaldssamari en konur, atvinnu-
rekendur íhaldssamari en launa-
fólk og síðast en ekki síst er yngsta
kynslóðin (18-31 árs) íhaldssamari
en þeir sem eru eldri.
Hvernig á að túlka þessar nið-
urstöður, t.d. að karlar séu íhalds-
samari en konur? Eru þeir hallari
undir óbreytt ástand og af hverju?
Og hvers vegna eru atvinnurek-
endur íhaldssamari en launafólk?
Viðkvæði þeirra er gjarna að það
sé andstætt hagsmunum fyrir-
tækja að mismuna fólki, markað-
urinn sé kynblindur og að lögmál
hans sjái um að réttlætinu sé full-
nægt. Því miður styðja rannsókn-
arrök það ekki. Byggjast þessi við-
horf um aukið jafnrétti á bjartsýni
einni saman, að allt komi að sjálfu
sér? Það er athyglisvert og rímar
við neikvæða afstöðu Samtaka at-
vinnulífsins til nýs frumvarps
til jafnréttislaga þar sem hert er
á aðgerðaskyldu fyrirtækja og
stjórnvalda. Síðast en ekki síst má
spyrja hvaða þýðingu þessi íhalds-
semi hafi hjá yngri kynslóðum og
strákum sérstaklega? Hvað segir
það um alla áhrifavaldana í sam-
félaginu, félagslífið í skólunum,
dægurmenninguna, netið? Það
þarf ekki að vafra lengi á netinu
til að sjá hve algengt er að ungir
strákar amist við kvennabaráttu.
Margir þeirra gætu orðið stjórn-
endur og atvinnurekendur fram-
tíðarinnar.
Sagan kennir okkur að misrétti
og ranglæti hverfur sjaldnast af
sjálfu sér, um það vitnar ekki bara
kvennahreyfingin heldur einnig
verkalýðshreyfingin, frelsishreyf-
ing svertingja, mannréttindahreyf-
ingar samkynhneigðra, fatlaðra,
öryrkja og annarra minnihluta-
hópa. Bjartsýni og jákvæðni eru
mikilvægt veganesti fyrir hópa í
frelsisbaráttu, að eiga sér vonir
og drauma um betra líf. Það bjarg-
ar okkur frá hlutskipti hinna von-
lausu sem Steinn Steinarr lýsti
svo vel með orðunum „það bjarg-
ast ekki neitt, það ferst, það ferst“.
En þegar bjartsýnin tekur á sig
mynd örlagabjartsýninnar er stutt
í aðgerðaleysi, uppgjöf og úrtöl-
ur þar sem þvert á móti er þörf á
gleði og baráttuþreki. Forréttindi
eru nefnilega sjaldan látin af hendi
átakalaust og jafnrétti kemur ekki
af sjálfu sér, hversu heitt sem við
óskum þess – eins og Mogginn
forðum.
Örlagabjartsýni og
baráttuþrek
E
kki kom á óvart að tillaga um að heimila hjónavígslu
samkynhneigðra hefði verið felld á nýafstöðnu presta-
þingi. Kirkjan hefur lengi verið þrándur í götu sam-
kynhneigðra í réttindabaráttu þeirra og jafnvel unnið
að því hörðum höndum að þeir hljóti ekki sömu rétt-
indi og aðrir þegnar. Tillagan kvað á um að Þjóðkirkjan færi
þess á leit við Alþingi að það samræmdi hjúskaparlög og lög
um staðfesta samvist þannig að vígslumönnum þjóðkirkjunnar
og skráðra trúfélaga yrði heimilt að annast hjónavígslu sam-
kynhneigðra.
Í nóvember 2005 var lagt fram frumvarp á Alþingi sem ætlað
var að jafna fjölskyldurétt án tillits til kynhneigðar. Frum-
varpið varð að lögum og hafa samkynhneigðir jafnan rétt og
gagnkynhneigðir til að skrá sig í óvígða sambúð hjá Hagstof-
unni. Ekki var kveðið á um breytingar á hjónavígslu samkyn-
hneigðra. Guðrún Ögmundsdóttir lagði því fram breytingartil-
lögu við frumvarpið í allsherjarnefnd þingsins þess efnis að
safnaðarprestum og forstöðumönnum trúfélaga væri heimilt
að fara með vígsluréttinn óskuðu þeir þess. Breytingartillaga
hennar var ekki samþykkt.
Samkynhneigðir eiga að njóta sömu réttinda og aðrir þegnar.
Það eru sjálfsögð mannréttindi. Þjóðkirkjan á ekki að leyfa sér
að brjóta á sjálfsögðum mannréttindum eins og hún gerir nú
með því að hafna hjónavígslu samkynhneigðra. Þjóðkirkjan er
ekki yfir lögin hafin, jafnvel þótt hún segist þjóna guði. Guð er
ekki æðsta valdið í nútímasamfélagi en kosningaúrslit presta-
þingsins eru þó lituð af þeirri trú. Ef það verður að lögum að
þjóðkirkjan megi gefa saman samkynhneigð hjón ætti það að
vera algild regla en ekki háð vilja prestanna eða kirkjunnar. Ef
kirkjan vill velja og hafna hjónavígslum á hún að vera aðskilin
ríkinu.
Ekki má þó líta framhjá því að stórt framfaraskref var tekið
þegar tillagan var lögð fram á prestaþinginu. Tillagan kvað á um
að kirkjan sjálf hefði frumkvæði að því að leyfa hjónavígslur
samkynhneigðra. Hún kom meðal annars frá guðfræðingum
sem eru margir prestar framtíðarinnar. Vonandi er þetta upp-
hafið að nýrri hugsun í kirkjunni, þar sem múrar fordóma eru
felldir og völdin tekin frá afturhaldsseminni.
Fólk af sínu kyninu hvort getur gengið í hjónaband hjá borgar-
dómara, í kirkju eða hjá skráðu trúfélagi. Löggjafinn er sá sem
ákveður að þessar hjónavígslur séu löglegar. Valdið er hjá lög-
gjafanum, ekki kirkjunni. Samkynhneigðir geta aðeins gengið
í hjónaband hjá borgardómara. Það er mismunun. Ef þeir sem
hafa leyfi til að annast hjónavígslu eru að mismuna fólki eftir
kynhneigð er spurning hvort þeir séu verðugir leyfishafar.
Afturhaldssemi
Þjóðkirkjan á ekki að leyfa sér að brjóta á sjálf-
sögðum mannréttindum eins og hún gerir nú með því
að hafna hjónavígslu samkynhneigðra.
ðnaðarsamband Íslands
auglýsir
Lokað verður í dag föstudaginn
27. apríl vegna þings
ðnaðarsambandsins.
Opnum aftur mánudaginn
30. apríl kl. 09:00.