Fréttablaðið - 09.02.2008, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR 9. febrúar 2008 31
legan neista og eitthvað að segja og getur um
leið skilað frá sér snyrtilegu handriti.“ Og
meðan við erum enn í leikhúsinu skal vinda
sér að áhorfendum sjálfum og gagnrýninni.
Jón Viðar talaði í einum dómi sínum um
„snobblið sem mætir til að klappa“. Er þetta
raunveruleikinn? „Ég held að sagan um Nýju
fötin keisarans eigi við á öllum tímum í ein-
hverri mynd. Og já, já. Íslenskir áhorfendur
eru margir hverjir ekkert lausari við snobb
en gengur og gerist. Ég leyfi mér að hafa
skoðun á öllu sem viðkemur leikhúsinu og ég
viðurkenni alveg að ég get verið svolítið
stríðinn. Stríðnispúkar þurfa, líkt og spaug-
arar, að vera dálítið á mörkunum og svo verð-
ur bara alltaf að vera smekksatriði hvort
farið sé yfir þau mörk.“
Aðgerð Guðjóns ofbeldisfull
Við erum komin í umræðuna um gagnrýni og
best að vinda sér í mál málanna. Hvað finnst
Jóni Viðari um viðbrögð leikhússtjóra Borg-
arleikhússins um að taka hann út af gestalista
frumsýninga í leikhúsinu? „Á þessu máli eru
tvær hliðar. Önnur snýr að mér persónulega
og ég get verið fljótur að afgreiða hana. Ég
er eldri en tvævetur í þessu starfi og kippi
mér því afskaplega lítið upp við svona uppák-
omur. Viðbrögð hans hafa engin áhrif á mig
eða mína afstöðu til starfsins, ég vinn það
með nákvæmlega sama hætti og áður. Hins
vegar er almenn hlið á þessu máli sem er full
ástæða til að ræða. Það snertir málfrelsið en
þessi viðbrögð leikhússtjóra eru gróf árás á
það. Hann reyndi að skapa ótta og hræða fjöl-
miðilinn og þannig er þetta mjög ofbeldisfull
aðgerð. Það er heppni að gagnrýnandinn
sem fyrir þessu verður er gamalreyndur en
segjum svo að ef hann hefði verið ungur og
óharðnaður, þá hefði þetta getað haft þær
afleiðingar að þagga niður í honum. Það eina
sem Guðjón hafði upp úr þessu var að hann
gerði sig að almennu athlægi enda sáu allir
að hann var bara að hefna sín. Hann lét sem
það væri einhver synd að tala um áhorfend-
ur, eins og þeir væru hreinlega ekki partur
af leikhúsinu. Svo er annað mál, og mjög
dapurlegt, að þessi viðbrögð gefa almennt
mjög neikvæða mynd af íslensku leikhús-
fólki. Almennt hefur það nefnilega þroska til
að taka gagnrýni og Guðjón, sem bjóst sjálf-
sagt við miklum og áköfum stuðnings-
yfirlýsingum, fær bara þögn frá leikhús-
heiminum.“
Að rífa niður og byggja upp
Jón Viðar segist ekki myndu nenna að starfa
við leikhúsgagnrýni ef hann sæi ekki að það
skilaði árangri. „Yngri leikarar geta kannski
verið viðkvæmir þar sem þeir eru ekki komn-
ir með sterka sjálfsmynd og eru að byggja
upp feril en alla jafna sé ég hverjir það eru
sem kunna að vinna úr gagnrýni og reyna að
gera betur í framhaldinu. Það er mjög
ánægjulegt. Flestir skilja að maður er ekki
að dæma persónu fólks heldur verk þess. Jú,
jú, vissulega hefur það gerst að kunningjar
mínir, sem eru auðvitað fjölmargir úr leik-
húsinu, hafa styggst við. En það er þá rokið
úr þeim næst, ekki síst ef ég hef skrifað vel
um þá í millitíðinni,“ segir Jón og bætir við
að gagnrýni sé fyrst og fremst til að hjálpa.
„Hitt er svo annað, að stundum þarftu að rífa
niður til að byggja upp. Við vitum það. Niður-
rif og uppbygging helst í hendur.“ Húmorinn
birtist oft í skrifum Jóns Viðars en nýtist
húmorinn honum að öðru leyti í starfi?
„Maður reynir auðvitað að vinna úr erfiðum
hlutum með hjálp húmorsins. Þannig hefur
mannskepnan alltaf haft það. Já, já, ég get að
sjálfsögðu séð broslegu hliðarnar á uppák-
omum eins og þeim um daginn þegar Guðjón
Pedersen reyndi að klekkja á mér. Ég á mjög
auðvelt með að sjá broslegu hliðarnar á hlut-
unum.“ Og aldrei séð eftir leikdómi – fundist
þú fullharður? „Viðhorf manns getur breyst
þegar maður skoðar hlutina úr meiri fjar-
lægð og það getur vel verið að það hafi komið
fyrir. Ég hef líka skilað af mér dómi og fund-
ist ég full linur eftir á. Allt er þetta háð mati
og smekk manns og rétt eins og leikararnir
reynir maður að gera sitt besta hverju
sinni.“
Trúin hjálpar
Jón Viðar á önnur áhugamál en leikhúsfræð-
in. Fyrir tveimur árum hóf hann söngnám og
er á fullu í því við Söngskóla Reykjavíkur,
hann syngur í kór Neskirkju og fyrir tíu
árum snerist hann til kaþólskrar trúar. „Ég
gerði þetta upp við mig á sínum tíma. Ég er
kristinn maður og trúi því að kristin lífsgildi
séu þau sem við þurfum á að halda, sem ein-
staklingar og samfélag. Trúin hefur alltaf
skipt mig miklu máli og það má sjálfsagt
segja að ég sé svona alinn upp í anda íslenskr-
ar alþýðukristni. Þegar maður kemst svo á
miðjan aldur og hefur eins og aðrir reynt
ýmislegt fær maður að reyna á eigin skinni
hve trúin getur reynst manni vel. Að geta í
áföllum lífsins fundið og trúað að manni sé
hjálpað af æðri mætti er mjög mikilvægt.
Alveg eins og að hafa húmor fyrir
hlutunum.“
Þegar hann kom inn í íslenskt leikhúslíf var hann með alvöru menntun sem
leiklistarmaður og hann og Þorvarður Helgason voru þeir tveir sem gátu
skrifað um leikhúsið af viti. Blöðin hafa boðið leikhúsinu upp á gagnrýni
blaðamanna sem hafa ekki þekkingu eða menntun, með þó örfáum undan-
tekningum og Jón Viðar er ein af þeim. Hann er ekki endilega þægilegur
alltaf, en alvöru gagnrýnandi. Hann hefur starfað sem leikstjóri og var leik-
hússtjóri í stærsta leikhúsi Íslendinga sem er útvarpsleikhúsið og var mikils
metið og líka í hans tíð. Hann hefur staðið sig prýðilega á öllum þessum
vígstöðvum og best hefur hann staðið sig sem vísindamaður og leiklistar-
fræðimaður og hvernig hann hefur leitað eftir heimildum er einstakt og
skemmtilegt. Hann er pínulítið hornóttur, eins og ég, og ekki endilega
síbrosandi alltaf en það hefur ekkert háð okkur í samstarfi. Við þurfum
hvorugur að vera síbrosandi framan í fólk þótt við vinnum með því.
➜ SAMSTARFSMAÐURINN, ERLINGUR GÍSLASON
DÝRMÆTAR
SEKÚNDUR